Een menswaardig afscheid
1 reactie'Ja, zeker, die ligt hier opgenomen en gaat zo meteen naar de ok.' Ik heb een vriendelijke verpleegkundige aan de lijn. Maar naar de ok? Dat kan niet de bedoeling zijn. Deze vrouw moet echt niet meer geopereerd worden. Hebben ze haar dossier goed gelezen?
'Wil ze geopereerd worden? Weet u dat zeker?' vraag ik. 'Waarschijnlijk is ze overdonderd geweest door de witte jassen en goedbedoelde uitleg en adviezen. Dit lijkt me echt heel onverstandig. Haar fysieke conditie is slecht en het is zelfs maar de vraag of ze de operatie overleeft.'
Die nacht was ze gevallen en door de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Ze had haar heup gebroken en was opgenomen. Ik ging ervan uit dat ze haar zo snel mogelijk zouden ontslaan met palliatieve zorg en wilde me voorbereiden op een terminaal bed thuis. Ik dacht even te bellen wanneer het ontslag gepland stond.
Meerdere malen hadden we al het gesprek gevoerd of ze nog wel naar het ziekenhuis moest gaan als haar iets overkwam. Wat haar betreft zou haar leven afgelopen mogen zijn. Dat had ze me ook vaker verteld. Het stond in haar dossier. Toch was ze al verschillende keren toch weer in het ziekenhuis beland en had ze toch weer behandelingen ondergaan. Het blijft kennelijk lastig om een behandeling niet te starten, of voor haar om een behandeling te weigeren. Dit lijkt me hét moment om te besluiten niet verder te behandelen en haar de kans te geven afscheid te nemen van het leven en haar dierbaren. Een menswaardig afscheid, daar moet ruimte en tijd voor zijn. Die tijd mag niet verloren gaan aan zinloos medisch handelen.
'O, ze heeft hier op de afdeling aangegeven dat ze wel geopereerd wil worden, maar ik zie dat ze op de Spoedeisende Hulp inderdaad gezegd heeft dat niet meer te willen. Ik zal nog eens met haar in gesprek gaan, dan hoort u het nog.' Ik hoor de hele middag niets meer. Maar de volgende dag is er een ontslagbrief. Ze is overgeplaatst naar een verpleeghuis met terminale zorg. Ze is niet geopereerd.
Ik zoek op waar ze is opgenomen. Het verpleeghuis blijkt in een andere stad te liggen. Ik wil proberen nog even bij haar langs te gaan om afscheid te nemen.
De volgende dag krijg ik bericht: ze is al overleden.
Meer van Anneke Baltussen
I.A. Posner
Anesthesioloog , Aruba
Reactie op Deze column van Anneke Baltussen roept serieuze ethische en medische vragen op over de autonomie van patiënten en de rol van zorgverleners. Als anesthesioloog heb ik vaak dergelijke situaties meegemaakt, waarbij medische beslissingen op he...t snijvlak van behandeling en palliatieve zorg een delicate afweging vereisen. Wat hier opvalt, is de manier waarop verschillende partijen – de patiënt, de familie en het behandelteam – tot verschillende conclusies komen over wat ‘het beste’ is.
Autonomie van de patiënt moet leidend zijn
De auteur stelt dat de patiënt eerder had aangegeven geen verdere behandelingen te willen, maar tegelijkertijd gaf ze op de afdeling zelf aan wél geopereerd te willen worden. Dit illustreert een belangrijk punt: patiëntvoorkeuren kunnen veranderen afhankelijk van hoe ze zich voelen, hoe informatie wordt gepresenteerd en onder welke druk ze staan. De vraag is: werd deze beslissing werkelijk in een goed overleg genomen, of werd er impliciet gestuurd naar een ‘gewenste’ uitkomst?
De rol van de behandelend artsen en verpleegkundigen
Medische teams moeten niet simpelweg hun eigen mening of overtuiging opleggen, maar goed getraind zijn in hoe ze moeten omgaan met zowel de patiënt als diens familie. In mijn ervaring als anesthesioloog zijn er te vaak situaties geweest waarin artsen en verpleegkundigen hun eigen overtuigingen laten meewegen in plaats van objectief de situatie te begeleiden. De patiënt moet de juiste informatie krijgen, zonder druk of suggestieve sturing, zodat ze een beslissing kan nemen die écht bij haar past.
Het dilemma tussen palliatieve zorg en medische interventie
De column suggereert dat palliatieve zorg de enige juiste keuze was en dat een operatie zinloos zou zijn geweest. Maar dat is niet altijd het geval. Soms kan een ingreep nog zorgen voor een paar extra weken van comfort, of zelfs een kans bieden op herstel. In plaats van te veronderstellen dat palliatieve zorg altijd de betere optie is, moet de medische gemeenschap ervoor zorgen dat patiënten en hun families alle mogelijke opties goed begrijpen en dat er een open gesprek plaatsvindt zonder onnodige beïnvloeding.
Een menselijke benadering vereist professionele training
De situatie in deze column toont aan dat medische teams niet alleen klinisch bekwaam moeten zijn, maar ook goed getraind in hoe ze ethisch en empathisch met patiënten en hun families omgaan. Het is niet genoeg om simpelweg een medische beslissing te nemen; er moet aandacht zijn voor het emotionele en psychologische proces dat patiënten en hun naasten doormaken. Alleen zo kan een ‘menswaardig afscheid’ écht worden gewaarborgd – niet door eenzijdige beslissingen, maar door een proces waarin de wensen van de patiënt centraal staan.