Een dijk van een dokter
2 reacties
Een prachtige zonnige voorjaarsdag. Ik slenter over de Deventer Brink. Volle terrassen, al om twaalf uur. Ik ga de bocht om bij de Penninckshoek. Opeens sta ik oog in oog met een rijzige gestalte: het bronzen standbeeld van Albert Schweitzer. Daar staat hij, alsof hij even pauzeert tijdens zijn drukke werk. Met zijn karakteristieke melancholieke blik. In zijn rechterhand een tropenhoed. Links draagt hij een groot boek. Het zal de Bijbel zijn.
De onverwachte confrontatie met mijn jeugdideaal laat me niet onberoerd. Hij belichaamt alles wat ik destijds wilde worden.
Geboren in 1875 in de Elzas – toen nog het Duitse Rijk –, krijgt hij van zijn vader pianoles vanaf zijn vijfde jaar. Na het gymnasium gaat hij in Straatsburg theologie en filosofie studeren. In 1899 promoveert hij tot doctor in de filosofie. In 1900 rondt hij ook zijn theologiestudie af met een proefschrift. Inmiddels is hij hulppredikant. Vanaf 1902 werkt hij als privaatdocent theologie aan de universiteit van Straatsburg.
In 1904 komt hij in contact met een Frans zendingsgenootschap. Hij besluit geneeskunde te gaan studeren om zich nuttig te maken als tropenarts in Gabon, toen een Franse kolonie. Velen verklaren hem voor gek. ‘Zonde van je muzikale en wetenschappelijke carrière!’ Maar hij zet door. Hij combineert de medische studie met het geven van theologiecolleges en preken. Ook geeft hij orgelconcerten. In 1912 gaat hij naar Parijs voor een cursus tropengeneeskunde. In 1913 promoveert hij voor de derde keer, nu in de geneeskunde. Datzelfde jaar vertrekt hij naar Gabon. Hij wil in Lambarene een ziekenhuis stichten. Opmerkelijk: veel Duitse vrienden geven hem geld voor een ziekenhuis op Frans koloniaal grondgebied.
Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Als Duitser op Franse bodem krijgt Schweitzer maandenlang huisarrest. Hij mag geen medische handelingen meer verrichten. In deze periode ontwikkelt hij het thema ‘eerbied voor het leven’ dat het leitmotiv van zijn levensbeschouwing zal worden. Zomer 1918 wordt hij teruggebracht naar de Elzas: een ruil van krijgsgevangenen. Dan wordt hij getroffen door een diepe depressie. Via medisch werk en als hulppredikant in Straatsburg komt hij weer op de been. Ook blijft hij orgelconcerten geven. Eind 1918 brengt hij in een preek voor het eerst zijn idee van eerbied voor het leven onder woorden. Daarmee hoopt hij bij te dragen aan een wereld zonder oorlog en geweld.
In 1924 gaat Schweitzer terug naar Lambarene. Hij treft er een vervallen ziekenhuis aan. Als uitbreiding op de bestaande locatie niet haalbaar lijkt, besluit hij het ziekenhuis te verplaatsen. Met beperkte middelen slaagt hij erin de nieuwe bouwplaats geschikt te maken en de bouw te starten. Als anno 1927 alles naar tevredenheid functioneert, trekt hij weer door Europa voor orgelconcerten en lezingen, om daarmee geld voor Lambarene in te zamelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verblijft hij in Lambarene. Daarna hervat hij onvermoeibaar zijn reizen door Europa. In 1952 valt hem de Nobelprijs voor de vrede ten deel. In 1965 overlijdt hij in zijn eigen ziekenhuis.
Wat heeft de stad Deventer met deze beroemde theoloog-tropenarts-organist? Albert Schweitzer kreeg voor zijn werk in Lambarene hulp van een Nederlands steunfonds, gevestigd in Deventer. Daarom kwam hij tijdens zijn Europese reizen vaker naar deze stad. Hier gaf hij benefietconcerten op het orgel van de Grote of Sint Lebuinuskerk. Na het overlijden van Schweitzer richtte het fonds aan de Penninckshoek op de Brink een Schweitzercentrum in. Pieter de Monchy schiep het standbeeld dat voor de Penninckshoek staat.
Het Veluwedorp waar ik woon was tot voor enkele jaren in het gelukkige bezit van een Albert Schweitzerschool. Deze basisschool droeg Schweitzers naam met trots. Met het aantreden van een nieuw bestuur werd de naam veranderd. Nu heet zij basisschool De Vlinder. Ik uitte mijn verbazing hierover bij een jeugdig bestuurslid. Had het bestuur dan geen notie meer van de betekenis van Schweitzer? Waarom werd deze grote arts aan de dijk gezet? Zijn antwoord: ‘We moeten met onze tijd meegaan. Wie kent Albert Schweitzer nog? De naam “Vlinder” sluit beter aan bij de leefwereld van het kind.’
Wist hij veel.
Bert Wiechers
arts niet-praktiserend, Zwolle
Ik ben zo oud dat ik nog op een Lagere School heb gezeten. ik zat op School M (alleen niet openbare scholen hadden een naam, maar zeker niet zoiets als De Vlinder). Er was een onderwijzer die ons vertelde over ‘de held van Lambarene’ (1968 of daaromt...rent). En was er ook de Schoolradio, langs dat kanaal is die informatie (met bijbehorende documentatie – ‘lesbrief’ zou dat nu heten) mogelijk ook tot mij gekomen.
Cultuur betekent o.a. het besef dat je een schakeltje in de keten van de geschiedenis bent. Dat is inderdaad niet ‘de leefwereld van het kind’, dus moet dat kinderen worden bijgebracht! In ‘primitieve’ culturen is de overdracht van verhalen over het verleden elementair. In onze ‘moderne’ westerse cultuur lijkt dat niet relevant te zijn. Tja, de conclusie laat ik aan de lezer over, in het besef dat dit allemaal maar zeer zijdelings met de geneeskunde te maken heeft (en dus eigenlijk geen plaats verdient in Medisch Contact?). Maar, collega Weel, uw blog gaat natuurlijk ook niet over dokter Schweitzer, maar over het gebrek aan historisch en cultureel besef bij lieden die op de een of andere manier de touwtjes in handen hebben bij het opleiden en opvoeden van onze jeugd. Dank!
W.J.Duits
Bedrijfsarts, Houten
Ja André, wat is ook alweer het gezegde, “ een volk dat zijn geschiedenis niet kent is gedoemd het te herhalen”. We vrezen met grote vreze. Dit is ook het land van Hugo de Groot en andere grote rechtsgeleerden, de Nederlandse Republiek heeft als voor...beeld gediend voor de moderne democratie Rechtstaat, een groot goed dat ook de laatste 10 jaar m.n. wordt verkwanseld. Gebrek aan kennis van geschiedenis en kunst is een sluipend gevaar.