Een bedrijfsarts met buikpijn
5 reactiesDames en heren, welkom bij deze klinische les! Ik richt mij vooral tot de jonge dokters. Het suffige imago van de bedrijfsarts is gelukkig verleden tijd. Tegenover mij op de voorste rij zitten tien enthousiaste jonge mensen. Jullie hebben de rol van bedrijfsarts-ambassadeur op je genomen. Geheel eigentijds communiceren jullie via blogs en vlogs. Jullie boodschap aan de achterban is duidelijk: het bedrijfsartsenvak is leuk, het doet er maatschappelijk toe, je hebt alle tijd voor je patiënt, je komt op interessante plekken, en je bent ’s avonds en in het weekend vrij. Deze medaille blinkt.
Ik laat jullie vandaag de keerzijde zien. Het is een mooi vak, maar ook een moeilijk vak. Geen vak voor vermoeide artsen. Laat staan voor dummies. Die vier jaar beroepsopleiding heb je hard nodig om er iets van te snappen en er iets van te bakken. Vandaag een veelvoorkomend en lastig probleem: buikpijn bij bedrijfsartsen.
Wat maakt dit vak moeilijk? Je opdrachtgever heeft belangen die haaks kunnen staan op die van je patiënt. En jij als bedrijfsarts moet ze beiden adviseren. Meestal lukt dat wel. Maar niet altijd! Het is onmogelijk om jouw advies in alle situaties tot beider tevredenheid te laten uitvallen. Beide partijen zetten jou als bedrijfsarts onder druk. Wat moet je doen? Alle handelingsopties hebben nadelen en leiden tot ontevredenheid van minstens één partij. Als het niet erger is. Als bedrijfsarts kun je daarvan wakker liggen. Je kunt er buikpijn van krijgen. We noemen dit met een mooi woord ‘handelingsverlegenheid’. Een term uit de beroepsethiek. Het is een nare situatie voor een bedrijfsarts, die net als elke dokter kordaat een probleem wil aanpakken, maar hij weet niet hoe. De buikpijn is een signaal dat er iets mis is. Niet zozeer in de buik van de dokter. Daar zijn geen palpabele afwijkingen. Er is geen défense musculaire. Deze functionele buikpijn is niet somatisch verklaarbaar, niet medisch objectiveerbaar. De pijn komt voort uit de belangentegenstelling waarmee je als bedrijfsarts wordt geconfronteerd. Waar routines en richtlijnen niet helpen. Waar geen snelle en gemakkelijke oplossing voorhanden is.
En dan nu de casus. In een bedrijf is sprake van een ongezonde situatie. Werknemers worden blootgesteld aan irriterende dampen van chemicaliën. Een aantal van hen meldt zich spontaan met klachten van longen en luchtwegen bij de bedrijfsarts. Die legt een verband met de werksituatie en spreekt de werkgever erop aan. De werkgever wil niks doen. Eerdere metingen hebben uitgewezen dat de blootstelling onder de norm was. Op aandringen van de bedrijfsarts worden de metingen herhaald. Op sommige plekken in de productiehal blijkt nu de blootstelling af en toe boven de norm uit te komen. De werkgever negeert het advies van de bedrijfsarts om hier voorzieningen te treffen. Hij doet vage toezeggingen maar pakt de situatie niet aan. Inmiddels krijgen meer werknemers luchtwegklachten. De werkgever traineert de zaak. Een lastige situatie voor alle betrokkenen. Dergelijke situaties komen vaker voor. Zo vaak dat collega’s nu roepen om een richtlijn ‘Aanpak Onwillige Werkgevers’.
Hier is geen standaardoplossing te geven. Hier helpt alleen een zorgvuldig afwegen van de mogelijke handelingsopties. Voor deze situatie zijn dat er drie.
1. Het advies blijven herhalen; minimale kans op succes en de ongezonde situatie duurt voort.
2. Je opdracht teruggeven c.q. het contract opzeggen. Je laat de werknemers aan hun lot over.
3. De inspectie inschakelen. Daarmee zet je je relatie met de werkgever op het spel.
Iedere optie heeft nadelen. Er is geen ‘beste optie’. Misschien is er een minst slechte optie. Dat is niet op voorhand te zeggen. Dat wordt bepaald door situationele factoren. Maatwerk dus. Dat laat zich niet in een protocolletje vangen. Wikken en wegen. Wat mag ik doen, wat moet ik laten? Ethische vragen. Beantwoording daarvan vereist reflectie op de situatie. Uiteindelijk kies je voor de optie die het beste zicht biedt op preventie van (verdere) gezondheidsschade. Daar is moed voor nodig. Een lastig vak. Maar misschien juist daardoor ook een boeiend vak. Durf je de confrontatie aan?
Lilly Boere
bedrijfsarts, Groningen
Ik word een beetje moe van die uitspraak: 'wiens brood men eet, diens woord men spreekt’ (zie de reactie van collega Hofkamp). Ik ervaar het ook wat als een belediging.
De buikpijn die collega Weel beschrijft, ervaar ik af en toe ook (in andere soor...ten/vormen van casuïstiek). Deze buikpijn komt vanuit het artsenhart: je streven als arts is 'goed doen'. En dan is het echt vervelend als de patiënt of cliënt je behandeling of advies niet als zodanig ervaart (of als de werkgever jouw advies of interventie afkeurenswaardig vindt). Ondanks die buikpijn adviseer je vanuit professionaliteit en integriteit.
Als je 'wiens brood men eet, diens woord men spreekt' wilt toepassen op het medisch
werkveld, dan zou ik me maar eens flink beraden alvorens me in handen te geven van een tandarts of een medisch specialist: een extra ingreep wordt wellicht zomaar geïndiceerd om de eigen portemonnee te vullen dan wel die van het ziekenhuis waar de specialist bij in dienst is. Let wel: ik ben het zelf met dit laatst gestelde niet eens. Geen zorgen dus dat dit zou spelen: dit komt in de praktijk mijns inziens zelden of nooit voor, inclusief in de bedrijfsartsenpraktijk.
dolf algra
arts, commentator zorg en sociale zekerheid, rotterdam
De gepresenteerde casus van André Weel lijkt verrassend veel op de zaak Smit Draad uit Nijmegen. Een casus met alleen maar verliezers, maar erg leerzaam om eens door te spitten.
lees: http://www.gelderlander.nl/nijmegen/woede-en-tranen-bij-rechtsz...aak-bedrijfsarts-smit-draad~a9853d23/
zie ook voor kort overzicht:
http://denieuwebedrijfsarts.blogspot.nl/2017/05/de-casus-smit-draad.html
dolf algra
arts, commentator zorg en sociale zekerheid, rotterdam
Terug nu naar de casus en het resterende deel van de blog van collega Weel. Daar is nog wel wat over op te merken. Weel lijkt de gepresenteerde casus met name door de bril van beroepsethiek te (willen)bekijken. Zie de term ‘handelingsverlegenheid’. D...at impliceert extra nadruk op belangentegenstellingen. Wat gauw ontaard in zwart –wit denkpatronen.
Weel schetst een dramadriehoek waarin de (blijkbaar onwillige) werkgever de rol van boeman krijgt, de (zielige) werknemer wordt gepresenteerd als machteloos slachtoffer die geholpen moet worden en waarbij de bedrijfsarts wordt neergezet wordt als goed bedoelende maar even zo goed vleugellamme helper ( ‘er is geen beste optie’)
Dit soort sterk ingekleurde sfeertekeningen levert meestal geen praktische oplossingen op, wat mijns inziens duidelijk blijkt uit de drie te weinig uitgewerkte handelingsopties (herhalen van advies, opdracht teruggeven, inspectie inschakelen) die Weel beschrijft.
De oplossing blijkt - zoals altijd - situationeel maatwerk te zijn. Daar zijn collega Weel en ik het in ieder geval wel over eens.
Of het advies van de bedrijfsarts wordt overgenomen is sterk afhankelijk van zowel de adviespositie die de bedrijfsarts voor zichzelf als professional heeft weten te creëren in het bedrijf én zijn of haar overtuigings -en advieskwaliteiten. Dus het advies moet zo sterk zijn dat het niet kan worden genegeerd. Waarbij de stelregel is E= K x A.
Oplossingsgericht adviseren is te leren- by the way. Moet je wel andere bril op (willen) zetten. Anders zie je de oplossing niet, dan wel over het hoofd
dolf algra
arts, commentator zorg en sociale zekerheid, rotterdam
Collega Weel heeft gelijk: bedrijfsarts is geen makkelijk vak. De standaard gereedschapskist van uit de medisch basisopleiding schiet op de meest essentiële punten fors te kort om het vak goed te kunnen uitoefenen.
Met het strikt 'medische deel' ...zit het wel goed. That's the easy part. Maar de context waarin de bedrijfsartsen werkt is totaal anders dan van welke andere dokter dan ook. De bedrijfsarts is eigenlijk als adviseur ‘te gast’ bij het bedrijf en speelt dus altijd een ‘uit wedstrijd’. Daar moet je tegen kunnen.
De bedrijfsarts geeft zowel gevraagde als ook ongevraagde adviezen. En die adviezen zijn niet vrijblijvend, want hebben meestal vergaande implicaties. Voor veel partijen/belanghebbenden. Dus is de kans op gedonder en ‘druk ‘ dan ook groot. Maar dat is allemaal integraal onderdeel ‘van het spel’. Niet veel anders dan bij veel andere beroepen.
Never a dull moment dus. En altijd kans dat er zomaar een heel bijzondere konijn uit een ongeziene hoed te voorschijn komt. Het vraagt veel van de advies en communicatie vaardigheden van de bedrijfsarts om je daarin staande te (kunnen) houden.
Met als basis regel: if you can’t stand the heat, don’t enter the kitchen.
Marchinus Hofkamp
kinderarts n.p., Apeldoorn
Geen nieuwe en niet een onbekende situatie. Een situatie ook, die om moeilijkheden vráágt, en enigermate vergelijkbaar is met de advocaat die de belangen van beide partijen wil dienen, of de makelaar die koper en verkoper tevreden wil stellen. Alleen... is de afhankelijkheid hier van de werkgever nog wat stringenter, en doet denken aan `Wiens brood men eet diens woord men spreekt`. En bij integere collega's die dat echt niet willen, ontstaat 'buikpijn'.
De constructie, dat het instituut 'bedrijfsarts' niet echt onafhankelijk is, zal historisch en economisch goed verdedigbaar zijn, maar schuurt ernstig met integriteit. Wordt het niet hoog tijd om de bedrijfsarts een werkelijk onafhankelijke positie te geven - en daarmee de werknemer een werkelijke behartiger van zijn gezondheid in het arbeidsproces? En dit zonder afhankelijk te moeten zijn van het goeddunken van de werkgever ?