E-illness

Internet heeft de zorg veel goeds gebracht. E-health is tegenwoordig de gewoonste zaak van de wereld. E-consulten, telediagnostiek en teleadvies: allemaal heel klantvriendelijk en vaak ook heel efficiënt. De patiënt hoeft niet meer face to face met de dokter aan het bureau om toch goed geholpen te worden. Er zijn vele betrouwbare informatiebronnen voor patiënten. Thuisarts.nl van het NHG bijvoorbeeld, een fantastisch medium. Van hallux valgus tot zelfdoding: goede, actuele en betrouwbare informatie met veel goede doorkliks. So far, so good!

Maar er is een keerzijde. Onze wat meer tobberig aangelegde patiënten, oneerbiedig aangeduid als hypochonders, komen met e-health in de problemen. Wie nog geen hypochonder was, loopt veel kans het te worden als hij maar lang genoeg doorsurft. Vroeger moest een hypochonder in de boeken duiken of zijn dokter raadplegen om informatie over zijn gevreesde ziekte. Nu betreedt hij met een paar muisklikken een universum van medische informatie. Over de hardheid, de betrouwbaarheid van die informatie bekommert hij zich niet. Het staat op internet. Voor hem is het dus waar. Hij gaat op zoek naar informatie die hem kan geruststellen. En die vindt hij niet.

Harde onderzoeksresultaten over het internetgebruik van hypochonders hebben we nog niet. Maar het ‘ziekelijk gebruik’ van internet heeft wel al een paar namen, waarvan ik er twee noem: cyberchondrie en e-hypochondriasis. Ik noem het e-illness. Je ziek voelen door het disproportioneel zoeken naar medische informatie op internet. Een internetpsychiater kwam met de volgende omschrijving: ‘Men maakt zich zorgen over een ingebeelde ziekte. Dat veroorzaakt buitensporige stress. Het ontstaat tussen het 20ste en 40ste levensjaar, in gelijke mate bij mannen en vrouwen, soms in aansluiting op een ernstige ziekte van een vriend of familielid. Het kan ook een begeleidend verschijnsel zijn van een depressie of angststoornis. Het wordt vaak als onschuldig beschouwd, maar het kan zich ontwikkelen van een tobberig gedragspatroon tot een verwoestende obsessie om te zoeken op internet. Het gaat dan ten koste van persoonlijke relaties en het functioneren op het werk.’

Geen kattenpis dus, en zeker niet iets dat je als dokter mag bagatelliseren. En we dragen er collectief de lasten van: e-health kost de zorg miljoenen per jaar aan overbodig medisch onderzoek en behandeling. Overbodig onderzoek in objectieve zin, dat wel, maar onontkoombaar als de stress bij de e-hypochonder toeneemt: dan moet de dokter op zijn minst met een MRI en/of een scala aan laboratoriumbepalingen op de proppen komen om de angst te verlichten en de patiënt gerust te stellen. Zolang als het duurt.

We moeten de lijders aan e-illness beschouwen als echte patiënten. Het zijn geen aandachttrekkers. Het zijn evenmin malingeraars of simulanten die met hun geklaag een bepaald voordeel (‘ziektewinst’) beogen. Ze ervaren de angst en de stress aan den lijve. Ze lijden alleen niet aan de ziekte die ze zich inbeelden. Hun angst heeft geen basis in hun objectieve medische situatie.

Alle gezonde mensen hebben van tijd tot tijd lichamelijke symptomen als hoofdpijn, buikpijn of spierpijn. Maar voor een hypochonder is een opgezette maag een teken van maagkanker. Hoofdpijn kan alleen maar door een hersentumor worden veroorzaakt. Door de stress kunnen deze symptomen nog verder verergeren. De hypochonder gaat zoeken op internet en belandt op bulletin boards en patiëntenfora die bol staan van verhalen met een anekdotisch karakter. Verhalen met een ongewoon beloop of een fatale afloop maken meer kans om op internet te belanden. Daarom is internet heel misleidend voor de leek die objectieve medische informatie zoekt. De tobber wordt aangetrokken door ziekten met veelvoorkomende en aspecifieke symptomen. Hiv, multiple sclerose, maar ook ALS en vooral maligniteiten zijn veelvoorkomende zelfdiagnoses. Als de dokter de zorgen al te snel wil wegwuiven of de ‘zieke’ niet wil doorsturen voor verder onderzoek roept dat nogal eens wantrouwen op. Het gevaar bestaat dat de e-zieke dan gaat shoppen. Sommigen gaan zelf de gezondheidsmarkt op en laten zich voor duizenden euro’s preventief medisch onderzoeken door commerciële bureaus.

Moet je dan maar bij elke angstige vraag een MRI of een coloscopie aanvragen voor de e-zieke? Nee, dat is geen oplossing, want het gevoel van opluchting bij de patiënt duurt niet lang. Volgende week heeft hij weer een nieuwe ingebeelde ziekte. De hypochonder moet zijn denkpatroon veranderen. En zijn zoekverslaving te lijf gaan. Gemakkelijk gezegd, maar het is de enige aanpak. Cognitieve gedragstherapie kan nodig zijn om dat te bereiken. Met cgt leert de hypochonder zijn reacties op angst te veranderen en de gedragspatronen te doorbreken die hem in problemen brengen. Stop met die dwangmatige zelfdiagnostiek. Val anderen, je dokter, je familie, je vrienden, er niet mee lastig. En blijf weg van internet. Want daar word je nog onrustiger en angstiger van.