Doorwerken met kanker wordt de norm...

Burgemeesters geven het voorbeeld. Johan Stekelenburg van Tilburg werkte met slokdarmkanker door tot een week voor zijn dood. Eberhard van der Laan schreef aan alle Amsterdammers een brief dat hij met zijn uitgezaaide longkanker voorlopig aan de slag blijft. Een brief die respect afdwingt. De brief roept ook vragen op. Is dit de nieuwe norm? Wordt doorwerken met kanker de regel?

Een terechte vraag, want niet elke kankerpatiënt heeft zoveel regelmogelijkheden in zijn werk als een burgemeester. Niet iedereen kan zelf zijn werk aanpassen aan de mogelijkheden van dat moment. Kan er ook iets worden geregeld voor de ‘gewone’ werknemer met kanker? Ja! Sinds 8 juni hebben de Nederlandse bedrijfsartsen officieel een richtlijn Kanker en Werk. Er is jaren aan gewerkt. Het tijdrovende traject van knelpunten formuleren, evidence zoeken en aanbevelingen formuleren is klaar. Tijdens de Bedrijfsgeneeskundige Dagen 2017 op Papendal, bood de directeur van bedrijfsartsenvereniging NVAB, Kees van Vliet, de richtlijn aan aan Thea Brouwer, de vertegenwoordiger van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties.

Is doorwerken met kanker nu de norm? We slaan de richtlijn erop na. Ieder jaar krijgen zo’n 40 duizend werknemers in Nederland kanker. Een kwart werkt door tijdens chemo- of radiotherapie. Anderhalf jaar na de diagnose is twee derde van de werknemers met borstkanker weer aan de slag, vaak nog gedeeltelijk. Onze kennis over doorwerken met kanker is nog fragmentarisch.

Wat weten we wél uit onderzoek? Mensen met kanker die minstens twintig uur per week werken, herstellen medisch en functioneel beter dan patiënten die niet werken. Nogal wiedes, denkt u, wie een minder agressieve of een niet-uitgezaaide vorm van kanker heeft, kan meer aan. Maar voor deze vorm van selectiebias hebben de onderzoekers gecorrigeerd. Het is écht waar: het weer beginnen draagt bij tot een terugkeer naar een ‘normale’ situatie. Werken draagt bij aan het algehele herstel. Werken is deel van de kankertherapie geworden. De bedrijfsarts als medebehandelaar.

Door vroege ontdekking en betere behandelingsmogelijkheden lijkt kanker steeds meer een chronische aandoening. Je hebt nog jaren voor de boeg. Je wilt weer aan het werk. Je gewone leven oppakken. Maar dat valt niet altijd mee. Drie problemen spelen de werkende met kanker vooral parten: vermoeidheid, psychische problemen en cognitief functieverlies. De richtlijn beschrijft de aanpak hiervan. Daarnaast zijn er aanbevelingen gericht op de werksituatie. Denk daarbij aan het versterken van de regelmogelijkheden en van sociale steun op het werk. De bedrijfsarts heeft hier de rol van procesbegeleider. Dat is hard nodig, want op het werk is nog vaak sprake van een stigma op kanker. Leidinggevenden en collega’s vermijden contact met de werknemer met kanker. Het vraagt speciaal getrainde bedrijfsartsen om deze problemen aan te pakken. Er zijn nu enkele tientallen bedrijfsarts-consulenten oncologie (BaCo’s) in Nederland.

Het klinkt allemaal goed. Maar er zijn ook zorgen. Gaat het lukken? We weten het na twintig jaar richtlijnontwikkeling maar al te goed: een richtlijn alléén verandert de praktijk niet. Daar is meer voor nodig. De ontwikkelaars zijn zich dat terdege bewust, gezien de volgende kanttekeningen:

- De bedrijfsarts moet goed contact houden na werkhervatting om de werkende met kanker zo nodig te remmen, aan te sporen of gewoon te steunen.

- De bedrijfsarts zou de werknemer ook na ontslag kunnen blijven ondersteunen.

- Werkbehoud en werkhervatting zijn blinde vlekken binnen de oncologie. Bij de oncologische diagnostiek en behandeling staan verbeteren van de overleving en kwaliteit van leven voorop, niet het behoud van werk. Hier ligt een taak voor de BaCo. Gaat die dat klusje klaren?

Wat hebben dokters de werkende met kanker te bieden? Hulp en steun bij een belangrijke beslissing. Werk je – ook bij een beperkte levensverwachting – door (en in welke mate), of stel je voor de rest van je leven andere prioriteiten? Zonder dat je uitkering in gevaar komt. Beide opties moeten bespreekbaar zijn. Dat is shared decision making in optima forma. Dokters helpen daarbij. De oncoloog, maar ook de bedrijfsarts en de verzekeringsarts. Althans, dat hopen we.

Doorwerken met kanker wordt normaal. Omdat het beter is voor de patiënt. Maar laat het niet de absolute norm worden. Doorwerken moet mogen als het kan. Niet tot elke prijs.