Blogs & columns
Blog

De zorg gaat aan ‘geen keus’ ten onder

2 reacties

De zorg in Nederland behoort tot de beste in de wereld, zeggen onderzoeken. Maar we vinden dat het altijd beter kan, beter moet. Vooral waar het gaat om de rol die patiënten zelf kunnen spelen. Patiënten zouden veel meer zelf moeten bepalen hoe zij welke zorg krijgen. Zij zouden zelf de regie over hun gezondheid en behandeling moeten voeren. De zorg is er zelfs een markt voor geworden! Allemaal om meer eigen keuze mogelijk te maken. Probleem alleen is: keuze in de zorg is een illusie.

Om maar te beginnen met bij wie u die zorg haalt. Of wie u uw zorg laat betalen. Elk najaar vliegen uw premiegelden u in de vorm van reclame terug om de oren om u te verleiden een andere zorgverzekeraar te kiezen. Vele alternatieven lijken mogelijk, maar dat is slechts schijn: 89 procent van de markt is in handen van slechts vier grote jongens. Vier verzekeraars die overigens veel meer gemeenschappelijk hebben dan dat ze wezenlijk van elkaar verschillen. En lijkt hier kiezen al een beetje een wassen neus: ondanks de zogenaamde vrije artsenkeuze in Nederland is het uitzoeken van een gewenste zorgverlener absoluut niet beter geregeld. Al eens geprobeerd van huisartsenpraktijk te wisselen? Of er überhaupt op sommige plekken binnen te komen? Hoeveel van de Nederlanders gaat direct naar een ziekenhuis van keuze in plaats van gewoon de dichtstbijzijnde? Krijg je als je voor een aandoening naar het ziekenhuis moet niet gewoon een afspraak bij ‘een’ specialist? Want wéét u eigenlijk wel wie u waarvoor het best kunt hebben? Is het wel zo makkelijk van specialist te veranderen? En wie van u maakte niet mee dat opeens een heel andere arts het spreekuur overnam of – mooier nog – u opereerde? Ik ben faliekant tegen inperking van de vrije artsenkeuze, maar laten we alsjeblieft niet doen alsof die zo lekker uitpakt in Nederland.

Kiezen in de zorg houdt ook in dat je als patiënt weet waar je het over hebt. Wat de consequenties zijn van wat je doet. Of liever laat. Met een kennisachterstand van heb ik jou daar is dat hoegenaamd ondoenlijk. Ook hier mogen artsen de hand best in eigen boezem steken. Veel van onze adviezen zijn reeds voorgesorteerde meningen, gebaseerd op wat wij het best achten voor de patiënt (op zijn best) of wat er lokaal beschikbaar is dan wel onze routines zijn (op zijn slechtst). Die patiënt die zich breder wil informeren is aangewezen op internet alwaar men door de splinters het Amazonewoud niet meer ziet of op door artsen aangeleverd foldermateriaal en websites die voor een grote groep van de bevolking volstrekt onbegrijpelijk blijken. De eigen regie is vooralsnog maar voor een klein groepje weggelegd. Voor de meeste patiënten is ‘de keuze aan hen laten’ een vorm van ‘laten zwemmen’.

Maar de keuze-illusie gaat veel verder. Ook voor artsen. De zorg mag dan een markt zijn, maar wel een die wordt bepaald door te weinig spelers. Met bizar hoge kosten tot gevolg. Van de medicijnmarkt was dat al bekend. Nieuw middel A in de patentperiode is (kijk maar naar kankermedicijnen) vaak lange tijd schreeuwend duur bij onder andere gebrek aan andere farmaceuten die dat middel (mogen) maken. Maar zelfs bij concurrentie valt het tegen. Viagra was langere tijd de enige op de markt tegen erectiestoornissen. Toen er concurrerende middelen kwamen, daalde de prijs nauwelijks: hun prijzen werden marginaal onder die van Viagra afgesproken. Serieuzere daling kwam er pas toen het middel generiek gemaakt mocht worden. Gebrek aan keuze is er echter niet alleen voor medicatie. De bloeiende robotchirurgie is mede zo duur doordat op dit moment de markt nog vooral bepaald wordt door één grote firma. Nog een voorbeeld? Op de markt voor elektronische ziekenhuisdossiers in Nederland kunnen we kiezen uit… twee bedrijven.

Het geld zal ergens vandaan moeten komen en dus moet er als een dolle bespaard. Dat besparen leidt tot onder andere schrappen van behandeling uit de vergoede zorg, zodat therapieselectie medebepaald wordt door financiën. Alleen voor mijn vak al kan ik niet zonder meer een besnijdenis aanbevelen om medische redenen. Of een ingreep tegen urineverlies na een behandeling voor prostaatkanker. Of spoelingen van de blaas bij mensen met ondraaglijke blaaspijn. En waar zorg wel vergoed wordt, valt keuze weg doordat alleen het goedkoopste alternatief mag worden afgenomen. Bijvoorbeeld door u te verplichten generieke middelen te nemen. Iets waar voor een belangrijk deel zeker wat voor te zeggen is, maar wat gepaard gaat met een fikse regelrigiditeit én een zeer frequente wisseling van doosje – en zelfs pilvorm – of kleur die therapietrouw niet ten goede komt. Edoch, voor we alleen naar de zorgverzekeraars wijzen: ziekenhuizen doen het met bijvoorbeeld steeds goedkopere disposables uit Verweggistan en een kwaliteit die langs het onbetamelijke schuurt niet beter. En nu vreselijk veel zorg naar gemeentes is overgeheveld: hoeveel keus denkt u nog te hebben als die overheid afspraken heeft gemaakt met vast niet de duurste partij?

Zelf je route bepalen in de zorg. Het klinkt fantastisch. Maar door regels/cultuur, informatieachterstand, te weinig spelers op de markt en opgelegde besparingsmaatregelen valt er in Nederland bar weinig te kiezen. Misschien behoort Nederland nu nog tot de top. Echter: onze zorg gaat aan ‘geen keus’ ten onder.

Michael van Balken

Blogs
  • Michael van Balken

    Michael van Balken is uroloog in het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem, met als speciale interessegebieden zowel functionele als reconstructieve urologie.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Wat een leuke nieuwigheid. Een gesproken blog. Dat idee ga ik overnemen. Helemaal van deze tijd. Kun je een blog "lezen" terwijl je op de bank ligt of in de auto zit.

  • W. van der Pol

    ziekenhuisapotheker en counselor, Delft

    Het kiezen is inderdaad een lastige materie. Vrije keuze en keuzevrijheid zijn prachtige termen. Inderdaad Fantasy. Achteraf kun je helaas niet kiezen. Als counselor weet ik dat maar al te goed. Helaas bestaat het beroep van keuze-counselor nog niet ...(wordt ook wel aangeduid als patientcoach, maar dat is iets anders). Dat is jammer. Want zo'n counselor kan van te voren helpen met het maken van een keuze. Maar dat doen nog heel weinig patiënten.
    Een ding wil ik graag corrigeren. Namelijk het gedoe rond de vrije artsenkeuze. Dat heeft niets te maken met het maken van een keuze, maar met de betaling van de behandeling. Verzekeraars kunnen door de betalingsmethodiek de kwaliteit van de arts naar de patient toe beter garanderen.
    Afin, over dit onderwerp valt nog heel veel te zeggen. Maar echt vlotten doet het niet, om over de stijging in het eigen risico maar te zwijgen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.