De witte jas: een waarlijke poppenkast
12 reactiesWij Nederlandse dokters zijn er erg aan gehecht: de witte jas. Ontstaan in operatiekamers, wetenschappelijke laboratoria en moderne ziekenhuizen, heeft ze bijgedragen aan onze status als ‘genezer’. Maar het is de vraag of er voor de witte jas nog plaats is. Immers, zijn wij niet van ons voetstuk gevallen en worden we tegenwoordig niet meer gezien als behandelaren en adviseurs van onze patiënt? Ja, en toch blijven we onze witte jas dragen, terwijl in een ander westers land als Australië specialisten in pak door het ziekenhuis marcheren. Hier word je bij een preoperatief gesprek op de polikliniek te woord gestaan door een dokter in een witte jas, broek en soms zelfs klompen, alsof je direct aan het mes geregen zal worden. Sterker nog, de Nederlandse ziekenhuizen omarmen het fenomeen ‘wit uniform’ steeds meer. Terwijl er wat betreft infectiepreventie weinig wetenschappelijk fundament bestaat, worden dokters steeds meer gepusht hun uniform te dragen. Het zich hieraan onttrekken wordt gezien als onethisch en bestempeld als onprofessioneel gedrag en kan zelfs leiden tot waarschuwingen of ontslag. Het lijkt wel of alles wat bijdraagt aan medische symboliek op bijna religieuze wijze wordt omarmd.
Als er op infectieniveau weinig draagkracht is, wat zou dan de reden kunnen zijn?
Diverse gedragsstudies lieten al zien dat het eerste patiëntconsult een vitale rol speelt in de ontwikkeling van de arts-patiëntrelatie. In dat gesprek probeert een patiënt een eerste indruk te krijgen van de arts, waarbij non-verbale communicatie zoals kleding en verzorging heel zwaar blijken te wegen. Hoe de arts gekleed moet zijn kan zelfs worden teruggevonden in de Eed van Hippocrates, die verklaarde dat de arts ‘schone in persoon moet zijn, goed gekleed en gezalfd met welriekende zalven’. Ook in oude samenlevingen speelde de manier waarop genezers gekleed waren een belangrijke rol in de genezingsrituelen.
De literatuur laat zien dat patiënten de voorkeur geven aan een meer traditionele kledingstijl voor artsen. Patiënten blijken geen enkel probleem te hebben met ‘minder conventionele dokters’ zoals mannen met lang haar of oorbellen, zolang die maar een witte jas dragen. Met name op het vlak van arts-patiëntvertrouwen blijkt dat de witte jas echt als een katalysator werkt. In een studie van Rehman e.a. vergeleken de auteurs vier groepen dokters: in pak, in witte jas, in operatiekledij en in casual kleding. De patiënt bleek het advies van de dokter met witte jas veel sneller te volgen, veel meer vertrouwen in hem te hebben en eerder bij deze dokter terug te komen. De verschillen waren indrukwekkend groot.
Dus witte jas aan en daarmee is de kous nu af? Wat mij betreft niet. Deze data laten op indrukwekkende wijze zien dat het een waarlijke poppenkast betreft. Verkleden wij ons in een witte jas, dan wekken we kennelijk meer vertrouwen, maar daarmee ook wellicht meer verwachtingen. En wat kunnen we met verwachtingen die gebaseerd zijn op een stukje stof? Expectation is the mother of all disappointments. Als de dingen anders lopen, is dan de teleurstelling niet veel groter? Wat mij betreft is het een verstandige keuze van de huisarts om zich in informele kledij te steken. Die doet aan ‘verwachtingsmanagement’, terwijl wij in het ziekenhuis weer verdergaan gaan met het toneelstuk. Verkleed als dokter in een witte jas.
Henk van der Hoeven
orthopedisch chirurg, Naarden
Dit blijft een interessante discussie. Ik ben al 30 jaar actief als orthopedisch chirurg. Voorheen was er geen discussie over het wel of niet dragen van een witte jas.
Na jaren had ik het gevoel dat het inderdaad niet noodzakelijk was een witte jas t...e dragen.
Ik zag veel jonge sporters, dus formele kleding leek niet essentieel.
Echter sinds een aantal jaren ben ik van standpunt veranderd.
Ten eerste heb ik ervaren dat het duidelijkheid schept tussen degene die hulp vraagt en de professional die om hulp moet bieden. Je wordt gezien als expert op jouw vakgebied en het dragen van een "uniform" geeft uiting aan het feit dat je een bepaalde beroepsgroep vertegenwoordigd, waarvan ook proffessionaliteit verwacht mag worden. Zeker op een drukke polikliniek of afdeling is onderscheid kunnen maken op tussen de verschillende zorgprofessionals voor de toch al vaak ziek afhankelijk voelende patient nuttig.
Ten tweede heb je als dokter bij het onderzoek van je patiënten fysiek contact. Mij is gebleken dat ik het prettiger vindt hierbij een beschermende jas te dragen.
Ten derde is het dragen van een witte jas praktisch, aangezien de dokter al zijn attributen voor een fysisch-diagnostisch onderzoek bij zich draagt.
Ik vind het dan ook niet juist dat het dragen van een witte jas als een "poppenkast" wordt neergezet. Jan Klaasen en Katrijn zijn namelijk ook direct herkenbaar als de gordijnen open gaan.
J.M? Groen
Uroloog b.d., Bennebroek
Onder de kop De Mantel van de Schuldeloosheid schreef Mr. Ascher een advies aan huisartsen die klaagden over toenemd geweld in de spreekkamer om de witte jas weer aan te trekken. De mantels van de rechter, officier en advocaat geven deze personen de... ruimte om recht te spreken in de hoedanigheid van de beklede functies en niet als persoon. Dat geldt ook voor artsen die hun functie uitoefenen, wel met empathie maar ook met professionele distantie. De witte jas heeft daarin een functie en geeft ruimte en bescherming om, in belang van de zorgvrager, goede en slechte boodschappen te delen.
Bert Wiechers
(huis)arts n.p., Zwolle
Ik herinner me uit mijn studietijd (Utrecht jaren 70) dat de door Kruijff gestelde vragen ook al hevig werden bediscussieerd. De huisartsen begonnen afscheid te nemen van de witte jas. Jan van Es (hoogleraar huisartsgeneeskunde) beschouwde de witte j...as als een reliek van het sjamanisme, samen met het onleesbare handschrift, het vreemde jargon, de stethoscoop die goed zichtbaar moest worden meegetorst: de uiterlijkheden van een toverdokter (en o ja, de hoofdspiegel met het centrale gaatje, die alleen nog bestaat in cartoons)!
Maar er was ook een docent die ons de beginselen van de chirurgie bijbracht. Hij had zijn praktijk neergelegd maar trok speciaal voor het college nog zijn witte jas aan. Niet zomaar een jas, maar een ouderwets model met epauletten en met veel stijfsel erin. Ook de hoogleraar psychiatrie verscheen altijd met witte jas aan in de collegezaal. Hij probeerde kennelijk iets duidelijk te maken dat haaks stond op de uitdossing van een van zijn medewerkers: zwarte coltrui. Ook die trui is een uniform!
We moeten het dus niet hebben over de witte jas, maar over de functie van een uniform. Het gaat niet om infectiepreventie, maar om herkenbaarheid, vertrouwen wekken, professionaliteit uitstralen.
Wat betreft die laatste twee, ik denk dat er betere manieren zijn dan de witte jas. Blijft over de herkenbaarheid. Maar situaties dat je daarom een witte jas moet dragen doen zich niet veel voor, niet te vergelijken met een politie-uniform! En voor de patiënt geldt: wit is wit. Ik herinner me een vrouwelijke AOIS chirurgie (kwam niet vaak voor in die tijd) die ondanks haar uitdossing (van top tot teen wit) door patiënten vaak met ‘zuster’ werd aangesproken (er was een patiënt die haar omschreef als ‘die zuster die wil dat ik haar dokter noem’).
Leuk om hier na veertig jaar weer eens over na te denken. Mijn conclusie: weg met die jas tenzij je kunt beargumenteren dat hij toch nodig is.
Jakob de Vries
Chirurg UMCG, Groningen
Grotendeels mee eens, maar empathie kan ook ook geboden worden in witte jas en enige distantie blijft ook geboden in een professionele relatie.
Wij kregen vroeger van prof Kuijjer het befaamde college over 'de witte jas' maar ik wist toen al dat zov...eel distantie niet de bedoeling kon zijn.
Karemaker
Psychiater, Den Haag
Als zowel poliklinisch als consultatief werkende dokter draag ik weer regelmatig mijn witte handtas - erin 2 grote telefoons, badge, notitie blokje en pennen. Op de poli huist dit alles op mijn bureau. In t ziekenhuis vind ik t prettig om in 1 oogops...lag te kunnen zien wie er werkt. Ik werkte hiervoor 3,5 jaar in een psychiatrische kliniek, dus zonder witte jas, en ook de verpleging was zoals nog steeds gebruikelijk in de ggz niet te herkennen aan een uniform - en moest dus ook altijd de vuiligheid die hen dagelijks ten deel viel zelf hier uit verwijderen. En nergens handalcohol te bekennen, terwijl toch vaak wat onhygiënische patiënten contacten. Maar nog erger: de vaak wat verwarde mensen en hun familie moesten steevast vragen wie er werkte - de instellingsbadge was vaak per ongeluk onder een vest oid verborgen geraakt in de loop van een werkdag. In t ziekenhuis loopt dat veel soepeler voor hen. Daarbij: Je wordt geen onmens van een uniform, en placebo effect is een belangrijke bijdrage aan onze patiënten zorg. Daarnaast heeft het een aantal zeer praktische aspecten: Ik ben voor, zeker in de (volwassenen) klinische setting!
GJ Bonte
Neuroloog, Dalfsen
@Wijnker: Het is dus nog erger dan ik dacht: Geen vorm en geen inhoud! Des te meer reden om het ding aan de wilgen te hangen. Het enige dat er handig aan is op de afdeling, is dat al mijn hulpmiddeltjes er in passen: Hamer, stemvork, lampjes, wattens...taafjes, alternatieve Frenzelbril, en Maddox Rods...
En waar het de (pas)vorm betreft: De meeste ziekenhuizen hebben mijn maat niet. Ik heb zogezegd, eh, tsja, hoe dit netjes te zeggen; iets te veel vorm. Dus koop ik korte jasjes zelf. Met hele grote zakken.
M. Wijnker
huisarts
Collega Bonte, reagerende op uw opmerking 'wel vorm, geen inhoud': ik vond de pasvorm van de meeste jassen toch ook fors te wensen overlaten tijdens mijn co-schappen (met confectiemaat 34-36). Ik hoopte altijd dat de inhoud (zijnde ikzelf) daar wel... voor compenseerde.. Ik heb na mijn afstuderen snel afscheid genomen van het witte onding en heb daar nog steeds geen spijt van!
GJ Bonte
Neuroloog, Dalfsen
De witte jas past uitstekend in de huidige tijd. Wel vorm, geen inhoud. Ik heb ontzettend veel positieve reacties gehad op het feit dat ik op de polikliniek geen witte jas draag. Patiënten vertellen dat ze minder afstand ervaren en zich meer op hun g...emak voelen en gemakkelijker hun verhaal vertellen. Ik heb geen witte jas nodig om patiënten te overtuigen dat ik mijn vak versta en blijkbaar ook niet om vertrouwen van patiënten te winnen. Er is nog geen patiënt geweest die een andere dokter koos omdat ik geen witte jas aan heb. En wat ik nog het meest treurig vind is dat allerlei hulpverleners, zoals Physician's Assistents en gespecialiseerde verpleegkundigen een lange witte jas zie dragen. Blijkbaar denken zij dit nodig te hebben om serieus te worden genomen. Wat een treurige statussymboliek.
PS. @Mieke Kerkhof: Ik heb gelukkig een stuk minder bloederig vak dan jij, maar ik kan me voorstellen dat in jouw vak een witte jas soms best handig is.
Mieke Kerkhof
gynaecoloog, 's-Hertogenbosch
In 's- Hertogenbosch gaan we nog een streepje verder, daar mag onze gewone kleding niet eens onder de halve mouw van de witte jas tevoorschijn komen. Ik sluit me toch aan bij de zindelijkheid. Als ik zie wat er af en toe op onze witte jas terechtkomt..., dan heb liever niet op bloesje van Burberry's. Bovendien is het herkenbaar, wel zo handig voor de zoekende patiënt in een groot streekziekenhuis. Wel was ik momenteel graag een baliemedewerker cq hostess in het Jeroen Bosch Ziekenhuis, dan had ik binnenkort een jasje van couturier Addy van den Krommenacker aan. Weten jullie trouwens, collegae, dat er ook nog een verband bestaat tussen het gewicht van de witte jas en de mate van bekwaamheid? Co-assistenten dragen de zwaarste jas, de bijna gepensioneerde dokter de lichtste, zo stond ooit gepubliceerd in een kerstnummer van het BMJ.
PS Graag hoor ik nog even wat de 'Rotterdamse horkentest' ingehouden heeft.
borgstein
arts, nl
na specialisatie in engeland nooit meer een witte jas gedragen
patienten kunnen echt wel door een witte jas heenkijken en hebben dat niet nodig om de status van hun 'genezer' te beoordelen.
professioneel gedrag (ondanks de rotterdamse horkentest vraa...g ik mij nog steeds af wat daar precies mee bedoeld wordt) is niet afhankelijk van witte kleding.
en bovendien, kinderen schrikken vaak enorm van een witte jas, zodat adequaat onderzoek veel moeilijker is, en ook oudere patienten kunnen nog 'gesensibiliseerd' blijven.
borgstein
arts, nl
na specialisatie in engeland nooit meer een witte jas gedragen
patienten kunnen echt wel door een witte jas heenkijken en hebben dat niet nodig om de status van hun 'genezer' te beoordelen.
professioneel gedrag (ondanks de rotterdamse horkentest vraa...g ik mij nog steeds af wat daar precies mee bedoeld wordt) is niet afhankelijk van witte kleding.
en bovendien, kinderen schrikken vaak enorm van een witte jas, zodat adequaat onderzoek veel moeilijker is, en ook oudere patienten kunnen nog 'gesensibiliseerd' blijven.
dr J.D.Taams
Huisarts, Groot-Ammers
Graag toch maar een witte jas. Zindelijk, en vuil zie je direct.
Ook een in functie zijnde rechter, een advocaat, een dominee , een slager, een laborante, een magazijnbediende enz, enz. zie ik niet graag casual gekleed. Dat doe je maar in je vrije t...ijd.