Blogs & columns
Blog

De doelgroep wíl helemaal geen preventie

2 reacties

KNMG-voorzitter René Héman pleit in Medisch Contact 12 voor een Preventiewet 2040. Het is nu het goede moment. Er is nu nog volop aandacht voor preventie. Vóórdat de urgentie van de coronacrisis is weggezakt moeten we die wet geregeld hebben! Hij roept de formateur op om meetbare preventiedoelen langjarig vast te leggen in een wet. En die doelen moeten al in 2040 gehaald zijn! Héman heeft haast. Een formateur is nog nergens te bekennen. We zitten nog in de ‘verkennersfase’ …

Praten over preventie is altijd goed. Dat doen we in Nederland al tientallen jaren. En af en toe gebeurt er ook wel iets. Het bevolkingsonderzoek op borst- en darmkanker bijvoorbeeld. Hémans ambities liggen hoger. Hij wil de hele bevolking gezond maken! Héman verwijst naar de klimaatwet. Daarin ligt toch ook vast dat Nederland de CO2-uitstoot in 2050 met 95 procent heeft verminderd?

Héman vergeet in zijn haast wat ik the human factor noem. Bij de klimaatwet is de vermindering van de CO2-uitstoot het einddoel. Verder reiken de mogelijkheden van de menselijke bemoeienis niet. Wij kunnen de CO2-uitstoot terugbrengen als dat moet, dat heeft de coronacrisis ons geleerd. Maar dan houdt het op. Wij kunnen niet zelf de global warming afremmen. Daarvoor moeten we vertrouwen op de processen in de aardatmosfeer onder invloed van minder snel stijgende concentraties broeikasgassen.

In de beleidsblik van Héman is de overheid aan zet. Zijn Preventiewet moet ministeries en gemeenten dwingen om voorzieningen te treffen. Gezond voedsel in de supermarkt, laagdrempelige toegang tot sport, infrastructuur voor de fiets. Deze voorzieningen zijn het eindpunt in Hémans Preventiewet. Maar alleen daarmee dring je de leefstijlgerelateerde obesitas niet terug. Héman vergeet the human factor. Als mensen er geen gebruik van maken schiet de volksgezondheid er niks mee op. Héman mag roepen dat ‘alle partijen’ moeten samenwerken, maar hij vergeet de doelgroep zelf. De belangrijkste partij bij preventie is de burger. Die krijg je niet de sportschool in, alleen omdat de toegang ‘laagdrempelig’ is.

Wetgeving is niet de oplossing om mensen gezonder te laten leven. Uit eigen ervaring noem ik het preventief medisch onderzoek (PMO) als voorbeeld. Lange tijd was dit het paradepaardje van de bedrijfsartsen. Het was het onderwerp van mijn promotieonderzoek in 1992. In 2005 schreef ik voor de beroepsvereniging van bedrijfsartsen een Leidraad PMO. Hoe pak je zo’n preventief onderzoek aan, wat ga je onderzoeken en hoe voer je het uit? En wat doe je met de resultaten? Ondanks alle inspanningen is het PMO in de Nederlandse bedrijfsgezondheidszorg een randverschijnsel gebleven. En dat terwijl het PMO al sinds begin jaren negentig in de wet staat! Artikel 18 van de Arbeidsomstandighedenwet verplicht de werkgever om zijn werknemers op gezette tijden een PMO aan te bieden. Werknemers willen wel. Maar veel werkgevers lappen deze verplichting aan hun laars. Waarom het dan toch in de wet staat? Een Europese kaderrichtlijn uit 1989 verplicht de EU-lidstaten een vorm van health surveillance in de nationale wet op te nemen. Nederland heeft dat braaf gedaan. Zo is het beleid! Maar dan houdt het op. Nederlandse kabinetten met een liberale signatuur voelen er niets voor om werkgevers tegen de haren in te strijken met iets waar die werkgevers geen zin in hebben. Geen zin in PMO! Te duur, en wat levert het op? Artikel 18 wordt door de inspectie niet gehandhaafd.

Onze doelgroep wil niets weten van preventie. De smoezen zijn veelsoortig. Geen zin. Te duur. Gebrek aan motivatie. Geen sense of urgency. Uitstelgedrag. Met vermageren en gezond eten beginnen we volgende maand. Of volgend jaar. Daar kan geen Preventiewet tegenop. Hier aan de Veluwezoom ligt een prachtige infrastructuur van fietspaden. Ik heb vaak het gevoel dat ik daar de enige fietser ben, zo rustig is het. Tussen Arnhem en Nijmegen ligt het Rijnwaalpad: een prachtige fietsroute voor forensen en studenten. Een onderbenutte fietssnelweg. Wie haast heeft, zoals Héman, neemt niet de fiets. Daar hebben we geen tijd voor. Of beter: geen zin in.

Praten over preventie is altijd goed. Je weet nooit hoe een koe een haas vangt. Ik adviseer Héman een cursus bedrijfsgeneeskunde te volgen. Daar leer je veel over preventie. Vooral hoe je verstandig over preventie kunt praten. Zonder dat je er zelf iets aan doet.

lees meer van andré weel
  • André Weel

    André Weel is bedrijfsarts-niet-praktiserend en epidemioloog; werkzaam als curator bij het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland op Urk.'  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Heleen de Vaan

    sociaal geneeskundige

    Of de doelgroep wel of geen preventie zou willen, feit is dat ongezond eten en tabak overal voor het grijpen liggen. Waardoor de doelgroep veelal geen andere keus heeft dan een 'keuze' die vooral door de industrie ingegeven wordt. Dat de politiek daa...r al lang aan zet had moeten zijn, ik denk dat collega Héman ook daar op doelt.
    Waarom is veel suikerhoudend voedsel nog steeds goedkoper dan fruit? (Een rondgang langs twee supermarkten levert op dat je voor zes roze koeken 92 cent betaalt terwijl je voor zes appels het dubbele kwijt bent - en o.k., ook harder moet kauwen.) En waarom wordt er nog steeds onnodig suiker en zout toegevoegd aan producten?
    Waarom worden slijterijen door de overheid als 'essentiele winkels' beschouwd (boekwinkels niet) en is tabak nog steeds op meer plaatsen te koop, ook ten tijde van deze lockdown, dan een heel brood?
    "Supermarkten zijn uiteraard een plek waar veel gezinnen en kinderen komen, vormen 40% van het aantal verkooppunten en hebben 55% van de tabaksomzet in Nederland," aldus een bericht op rijksoverheid.nl in november 2020. Waarom sluit de Nederlandse regering vanwege Covid-19 wel veel nuttige winkels - binnen een week! - maar wacht diezelfde overheid intussen tot 2024 met het stoppen van de verkoop van tabak in supermarkten? Die kasten achter de balies kunnen toch gewoon op slot, zou je zeggen. Voor rokers, beginnende rokers en vooral aanstaande rokers (jongeren) is ieder jaar, iedere maand, iedere dag er een te veel. Bovendien is bekend dat roken de kans op ernstiger vormen van Covid-19 verhoogt en - evenals obesitas - eerder tot ziekenhuisopnames leidt.
    De voedings- en tabaksindustrie hebben te vaak laten zien dat zij de gezondheid van ons allen aan hun laars lappen. Wettelijke maatregelen (tabak, geen btw op groenten/fruit, invoeren suikertaks, etc) zetten wèl zoden aan de dijk. En wel op een veel grotere schaal dan wij als individuele dokters dat kunnen. Dus laat een verstandige Preventiewet komen. Hoe eerder hoe beter.

  • Els van Veen

    huisarts

    Mooie column. In mijn ervaring veranderen mensen hun levensstijl vanuit intrinsieke motivatie, niet als zaken (dwingend) worden opgelegd. Er is een verschil tussen autoriteit en gezag. Je autoriteit gebruiken om mensen te forceren ander gedrag te ton...en wil ik niet. En gezag heb je als je het vertrouwen van mensen hebt. Aan vertrouwen moet je bouwen. Je moet er heel zuinig op zijn. Je hebt er geen recht op.

    Dat zie je nu ook met het dwingend opleggen van de coronamaatregelen. Begin 2020 waren mensen erg gemotiveerd omdat ze het nut ervan in zagen.

    Maar nu luisteren veel mensen alleen nog uit angst voor boetes. Zo werden afgelopen dagen mensen uit het Vondelpark gejaagd (mensen zonder tuin denk ik, studenten) door agenten, en werden mensen zelfs beboet omdat ze in het park zaten. 

    René Héman gaat uit van de autoriteit van artsen. Dat leid ik af aan wat hij schreef in maart 2020 onder dit bericht:
    https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/dermatoloog-met-covid-19-moest-aandringen-op-test.htm

    'Het mag in tijden van ophef en sociale media wel eens anders lijken, maar gelukkig hebben we als artsen in Nederland nog steeds autoriteit. Wat wij vinden en zeggen telt voor veel mensen zwaar.'

    We hebben als artsen als het goed is gezag. Ik ben wel bang dat dat rap aan het verdwijnen is doordat het hele land nu ruim een jaar in de houdgreep van corona wordt gehouden.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.