De diepere oorzaak van overgewicht
36 reactiesWe eten maar door. En bewegen weinig. We ‘moeten’ wat! Overgewicht is een gezondheidsprobleem en groeit tegen de klippen op. Vorig jaar was al meer dan de helft van alle volwassenen in Nederland overgewichtig. Preventiemaatregelen konden de trend niet ombuigen en nu is bedacht dat de verantwoordelijkheid bij de maatschappij ‘moet’ liggen. Twee hoogleraren (geen artsen) geven aan in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde dat obesitas een vorm van structureel onrecht zou zijn. We blijven overgewicht en obesitas beschouwen als individuele verantwoordelijkheid. Dat is blijkbaar niet goed en het roer moet om.
We zeiden vaak in de spreekkamer: ieder pondje komt door het mondje. Ik vrees dat in de postmoderne stormen die over ons losgelaten zijn, deze wijsheid ondergesneeuwd is. En toch is het gewoon waar. Maar we zoeken de oorzaak liever elders, zodat het heel ingewikkeld wordt, dat blijkt uit dit recente artikel. Prof. dr. M.F. Verweij, filosoof in Utrecht en prof. dr. M.F.M. Canoy, gezondheidseconoom aan de VU, stellen dat overgewichtige en obese mensen worden gediscrimineerd. En dat hun kwetsbare positie wordt versterkt door een ziek marktsysteem vanuit de voedingsindustrie, de detailhandel en farmaceutische bedrijven. De auteurs herkennen wel dat ‘diepere oorzaken’ niet worden aangepakt, omdat het aanspreken van de patiënt op diens gewicht en het aanpakken van die diepere oorzaken niet eenvoudig is.
Nu komt de kortsluiting in het brein van de hooggeleerden. Omdat het aanpakken van diepere oorzaken dus klaarblijkelijk lastig is, moeten we de schadelijke marktcyclus van voedingsindustrie, consument, farmaceutische industrie en leefstijlaanbod indammen. Vervolgens gaan de auteurs met het vingertje zwaaien wat er allemaal ‘moet’: strengere eisen aan supermarkten, overheid en bedrijfsleven moeten hun morele verantwoordelijkheid accepteren, etc.
Ik weet het niet, ik ben maar een domme dokter, maar ik geloof niet zo in al dat ‘moeten’ van overheden en industrie. Ik geloof dat de essentie namelijk heel simpel is. Laten we de waarheid ‘ieder pondje komt door het mondje’ weer omarmen, en het individu helpen met het zoeken naar die ‘diepere oorzaak’. Wat verdwenen is in onze maatschappij is het ontwikkelen van wilskracht. Iedereen golft maar wat mee met ons complexe multimediabestaan. En we zijn heel goed in het bedenken van excuses voor het in elkaar storten aan het eind van de dag. Dan voelen we ons toch niet goed en het wegeten van onlustgevoelens is dan de makkelijke en smakelijke optie. Aanpakken van die ‘diepere oorzaak’ eist ook investering, maar is concreter dan de donquichotterie van de bewogen hoogleraren die de maatschappij willen reformeren.
Ik ben voor het scheppen van interne motivatie bij de individuele overgewichtige patiënt en het hem/haar helpen bij de ontwikkeling van wilskracht. Als we als Nederlanders met dijken de zee hebben kunnen buitensluiten, kunnen we toch ook iets bedenken tegen de golf van overgewicht die over ons heen spoelt. Iets wat zinvoller is dan vechten tegen de bierkaai. Laten we mensen weer leren te ‘willen’. Wijzen naar anderen en de verandering daar afdwingen is niet zo zinvol lijkt me.
Meer van Jan Keppel Hesselink
M. Out
Internist-vasculair geneeskundige, Enschede
Was het maar zo makkelijk.. "Elk pondje komt door het mondje", een zin die je gelukkig zelden meer hoort in de spreekkamer. Kijk je feitelijk naar de zin, dan klopt deze: elke gram lichaamsgewicht hebben we ooit via voeding of vochtinname binnengekre...gen. Maar daar eindigt de feitelijkheid. Het probleem zit hem in wat erna geïmpliceerd wordt: dat je door minder te eten ("de terugkeer van wilskracht") overgewicht kan tegengaan. Nogmaals: was het maar zo makkelijk. Een mooi voorbeeld dat ons lichaam een stuk complexer in elkaar zit toont de reportage uit 2016 in de NY Times over het programma 'The Biggest Loser'. Wat we steeds beter weten: probeer je af te vallen door minder te eten dan past je verbranding zich razendsnel aan om gewichtsverlies te voorkomen. De prijs die iemand betaalt om op deze manier te proberen af te vallen is een verbranding die ook jaren later nog steeds verlaagd is. Dus: de feitelijke zin klopt, maar wat ermee bedoeld wordt ("minder door het mondje leidt tot minder pondjes") is een belediging voor iedereen met overgewicht (en leidt af van de werkelijke oplossingen).
https://www.nytimes.com/2016/05/02/health/biggest-loser-weight-loss.html
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
De bizarheid dat als iemand iets zegt dat anderen het eventueel als een belediging kunnen ervaren. Als je weinig zelfinzicht in je leven hebt opgedaan, en je je identificeert met een context van jezelf inclusief al je opinies en andere opinies ziet ...als belediging, dan mag je je nog verder ontwikkelen. En dankbaar zijn dat je wakker geschud wordt in je identificatie met iets, zo diep dat je je beledigd voelt.
Ik denk dat beledigd voelen een topic is waar we ook verdere studie naar moeten doen. De bron van alle ruzies en misverstanden is immers het zo sterk identificeren met een cluster gedachten, dat je je beledigd voelt als iemand anders een andere cluster gedachten heeft over je.
Wilskracht en het identificatie probleem (slachtoffer rol willen aannemen) zijn 2 enorme belangrijke drivers bij obesitas, maar wij willen daar niet aan. Waarom niet? Het is te confronterend en te persoonlijk. Maar dat maakt niet dat het niet bestaat!
J. Borstlap
Radioloog, Meppel
Mattijs, wat je zegt over the biggest loser klopt, maar dit betrof crash dieten. Als je de calorie intake veel te laag maakt val je snel af en gaat inderdaad de stofwisseling zich aanpassen. Langzaam maar zeker is hier het devies. Ook nog eens makkel...ijker vol te houden, al is dit voor sommigen makkelijker dan voor anderen, zoals eerder genoemd.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Het blijft boeiend om te zien hoe wij ons verschuilen achter de wetenschap op een bot en pijnlijk feit niet in de ogen te hoeven zien. En achter de feitelijkheid gaat niets schuil. Zeker geen belediging. Elke vorm van belediging ontstaat in het hoofd... van de ontvanger door het proces dat we identificatie noemen. Ik pleit voor een opname van oeroude filosofische inzichten in ons denken. Dat van Identificatie waardoor alle oorlogen ontstaan, en dat van de Wilskracht, waardoor velen falen in het leven. En Amerikaanse oplossingen zijn nooit oplossingen, maar altijd overdrijvingen. Ik geloof echt niet dat de wijsheid uit het Westen komt, integendeel! En dan geldt de wilskracht natuurlijk allereerst voor gezonden van fatsoenlijk gewicht, om zo te blijven heb je ook wilskracht nodig. Om in de supermarkt gewoon langs alle food-like objects te lopen en erom te lachen.
[Reactie gewijzigd door Keppel Hesselink, Jan op 28-09-2024 17:42]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Wat jou gegeven is valt niet iedereen ten deel. Dat lijkt me ook een belangrijke wijsheid
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np
Zeker het is gegeven dat ik het mocht ontwikkelen. Het valt je niet in de schoot door toeval. Mijn stelling blijft:
"De teleurstellende resultaten van obesitasbehandelingen worden gedeeltelijk veroorzaakt doordat de huidige wetenschappelijke en me...dische standaarden te veel vertrouwen op biologische en gedragsmatige interventies, terwijl ze de cruciale rol van persoonlijke wilskracht, motivatie, en individuele psychologische verschillen onderschatten."
Voorts geldt wanneer obese mensen deelnemen aan standaardbehandelingen en herhaaldelijk falen om blijvende resultaten te bereiken, kan hun geloof in hun eigen wilskracht en vermogen om verandering door te voeren verder verzwakken. Dit leidt tot een vicieuze cirkel waarin elke mislukte poging hun motivatie ondermijnt, wat toekomstige pogingen moeilijker maakt. Het falen om deze dynamiek te erkennen kan bijdragen aan het lage succespercentage van veel obesitasbehandelingen. Wilskracht is als factor niet populair!
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Erfelijke factoren , biologische en niet biologische omgevingsfactoren maken ons tot de mensen die we zijn. Persoonlijk wil ik nog wel de mogelijkheid open laten van een spirituele dimensie en dus een zekere vrijheid, maar de ruimte daarvan moeten we... niet overschatten en oordelen hoort sowieso niet thuis in de geneeskunde
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Genetisch en biologische en niet biologische omgevongsfactoren maken ons tot wie we zijn. Persoonlijk hou ik de mogelijkheid van een spirituele dimensie en dus keuze vrijheid wel open, maar die moeten we zeker niet overschatten. Je kunt er geen berg...en mee verzetten, als de genetische en omgevingsfactoren niet meezitten. En sowieso hoort oordelen niet thuis in de geneeskunde
AIGT, Den Haag
Het kapitalisme indoctrineert ons van jongs af aan met het idee dat consumeren de weg naar geluk is. De gelijktijdige sociale verarming en gebrek aan ware verbinding met onszelf en de mensen om ons heen en hyperfocus op prestatie en consumptie werkt ...wat mij betreft verslaving in de hand. Niet alleen suiker, vet, zout maar inderdaad ook de social media en allerhande producten. Een gevoeliger individu (die door allerlei factoren gevoelig kan zijn -in andere reacties reeds besproken- maar met name ook door trauma die door deze maatschappij in de hand gewerkt wordt) valt hier gemakkelijker ten prooi aan. U noemt dat individu een zombie met gebrek aan wilskracht, dat vind ik harde termen voor een potentieel kwetsbare populatie. Het individu betrekken en begeleiden ben ik helemaal voor; maar er is veel meer nodig dan wilskracht alleen- we moeten bovendien kijken naar de diepere oorzaken van het ogenschijnlijke gebrek daaraan en ook de maatschappelijke invloed niet negeren. We zouden elkaar wellicht kunnen vinden in het volgende voorstel ; zorg dat zoveel mogelijk individuen van jongs af aan kennismaken met yoga.
L. van den Heuvel
Huisarts, Harmelen
Erg kort door de bocht: leuk en nuttig boek over de rol van de hypothalamus en het behouden / liefst iets laten toenemen van gewicht: De hamster in je brein. dit geeft een en ander wat meer nuance naar mijn idee
E.J. Veerman
specialist ouderengeneeskunde, Alkmaar
Ook een aanrader op dit gebied: Vet belangrijk, geschreven door Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum. Zeer informatief en heel goed leesbaar.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Of je in een bepaalde maatschappij obesitas krijgt of niet hangt volgens mij vooral af van je erfelijke constitutie. Elk pondje komt door het mondje vind ik een vreselijke vorm van moraliseren, die voor zover ik weet wetenschappelijk volkomen onterec...ht is.
Genetici?
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Zelfs als in de helft van de gevallen genetische factoren meespelen, dan hoeven we ons door onze genen niet te laten verleiden tot obesitas. Er is meer nodig dat genetische predispositie. Mensen met een genetische predispositie voor obesitas kunnen w...el degelijk ook afvallen door lifestyle-interventies, maar het kan moeilijker zijn en meer inspanning, meer wilskracht, vergen dan voor mensen zonder die genetische aanleg. Genetica bepaalt niet het lot, maar beïnvloedt wel hoe het lichaam reageert op factoren zoals voeding, beweging en metabolisme.
J. Borstlap
Radioloog, Southlake
Hier sla je de spijker op zijn kop. Je kan de wetten van de thermodynamica niet veranderen, dus calories in is calories out. Maar als een individu alle variabelen tegen zich heeft (geen geld voor gezond voedsel, geen begrip wat gezond voedsel eigenl...ijk is, jeugdtrauma waardoor emotie-eten, laag zelfbeeld, etc) dan wordt het voor dat individu wel erg lastig.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Maar zeggen ze niet ook " waar een wil is, is een weg?"...uiteraard heb je een bepaalde geestelijke en cognitieve ontwikkeling nodig om de mogelijkheid te hebben je wilskracht te ontwikkelen en te activeren. Ik begrijp dat bij het cohort dat je aandu...idt dat afwezig is. Maar daar helpt dan ook geen supermarkt politie bij...
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Ze zeggen wel meer. De vraag is of een mens in een bepaalde cultuur met wilskracht bestand is tegen het voedselaanbod en de slechte gewoontes. Het antwoord is volgens mij, dat vrijwel niemand daartoe in staat is. Supermarktpolitie helpt wel, want daa...rmee verander je de cultuur. De gene waren hetzelfde maar de cultuur was anders voor de obesitaspandemie. Individuen hierop aanspreken heeft geen enkele zin
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Volgens mij is het aandeel van genetische factoren in de variatie wel 80-90%. Daarin zitten ook dingen als wilskracht verdisconteerd. Je overschat de keuzevrijheid volgens mij enorm.
Als je maar wil dan is het verschil. maar dat zeggen we ook niet... tegen iemand met Hungtington
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Genen zijn geen excuus. Ze werken niet monocausaal. We hebben met deze discussie een revival van nature versus nurture. Het is max 50%, maar zelfs als genen een rol spelen, kan WIlskracht gemobiliseerd worden. Ik zelf ben geen maat aller dingen, maar... doe yoga vanaf mijn 17de. In Yoga van Patanjali is de ontwikkeling van wilskracht heel belangrijk, net zoals rust, reinheid en regelmaat. Allemaal belangrijke omgevings- en gedragsfactoren die we niet meer noemen. We zijn wetenschappelijk verblind. We zien het meest evidente niet meer. Dat de meeste mensen als zombies rondlopen, totaal geconditioneerd. Men zou de lezingen van Krishnamurti weer eens beter moeten volgen en Ouspensky lezen. Maar we gaan allemaal voor het gemak, en voor het wijzen met het vingertje naar 'andere' oorzaken zodat we geen verantwoordelijkheid hoeven te dragen! Als ik in de supermarkt loop, zie ik se verleidingen van chips en zoetigheid geen eens meer. Laat staan dat ik er mijn hand naar uitstrek. Helaas is dit topic dat ik aansnijd politiek incorrect. Maar daar heb ik geen boodschap aan. Het gaat om waarheidsvinding. En als ik confabuleer, dan leggen mensen mijn mening gewoon maar snel ter zijde.No worries.
[Reactie gewijzigd door Keppel Hesselink, Jan op 27-09-2024 08:47]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Genen zijn geen excuus? Ook niet als je Hungtington hebt. Maar los daarvan. Genen wil zeker niet zeggen dat iets perse onveranderlijk is en omgevingsfactoren wil evenmin zeggen dat is wel veranderlijk is. Het gaat om de vraag of en hoe vrij je bent.... Als we vinden dat het iemand toe te rekenen is dan gebruiken we het juridisch model van verantwoordelijk zijn en schuld , als we vinden dat iets niet toe te rekenen valt dan gebruiken we het medische model van ziekte en behandeling. Ik denk dat obesita s groetendeels als een medisch probleem gezien moet worden
J.B.E. Hulshof
GGZ-arts, Wolfheze
Het hangt af van je perspectief. Als filosoof of gezondheidseconoom heb je geen behandelrelatie met afzonderlijke patiënten, hoe hooggeleerd je ook bent. Dan kun je dus alleen "de maatschappij" proberen te beïnvloeden. Voor artsen en b.v. GZ-psycholo...gen is dat anders. Dan kun je praktisch aan de slag met patiënten. Overigens een uitdaging om het gesprek dan in de richting van eigen wilskracht te sturen.
J. Borstlap
Radioloog, Southlake
Jullie hebben allemaal gelijk. Obesitas is multifactorieel bepaald en dus zijn er multipele aangrijpingspunten. De vraag is: welk(e) van deze aangrijpingspunten moet/kan je beïnvloeden om het beste effect te sorteren.
R.S. de Weijert
Huisarts, Lisse
Laten we deze logica eens verplaatsen naar de tabaksepidemie. Dan zeggen we dat roken vooral de eigen verantwoordelijkheid is van mensen en dat ze maar een wat sterkere wil moeten hebben allemaal.
Het overheidsbeleid om roken duurder te maken, plek...ken rookvrij te maken en sigaretten duurder heeft er wel voor gezorgd dat er minder mensen rookten. Helaas is het beleid nog niet voldoende.
Externe en sociale factoren erbij betrekken is blijkbaar niet iets wat in uw wereldbeeld past, dus zullen we het nooit eens worden..
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Dat geeft toch precies aan dat wilskracht-ontwikkeling in onze maatschappij ontbreekt? Als je een 11 punts NRS schaal had )(0-10) die wilskracht quantificeert, zit het grootste deel van de bevolking onder de 5. Daar wringt de schoen. We zijn willoos ...geworden en dus een speelbal voor externe factoren. Een slachtoffer. Groten zoals Gurdjieff en Krishnamurti hebben daar hun hele leven op gewezen. De meeste mensen lopen rond zonder helder bewustzijn. Als een reflex-mechanisme. Geen wonder dat daar op ingeplugt wordt door de industrie.
A.T. Veenema
Verslavingsarts
Wilskracht. Als het allemaal daar van af moet hangen, worden we weer 50 jaar teruggeworpen in de verslavingszorg. Dan is verslaving in uw optiek dus geen ziekte, maar een gebrek aan wilskracht.
Wilskracht is een essentieel onderdeel van herstel, ma...ar op alleen wilskracht kom je er niet. Het is juist multifactorieel. Dat maakt het ingewikkeld, maar ook boeiend.
S.H. Bangma
co-assistent, Zeist
U gelooft niet zo in al dat ‘moeten’. Dat kan. Maar hoe vrij zijn we werkelijk als ons lichaam het jachtterrein is van marketeers en wij constant worden verleid ongezonde troep te kopen. Het inperken van de vrijheid van de voedingsindustrie om onze v...oedselomgeving in te richten kan ons juist vrijer maken om onbelemmerd een authentieke keuze te maken. Zolang iedere poging om onze voedselomgeving enigszins te reguleren wordt afgedaan als paternalisme, blijft het in de spreekkamer dweilen met de kraan open.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Een enorm goed punt, wij zijn niet vrij omdat we niet aanwezig zijn. We zijn slaven van de input, de reclame die door de lens ons cerebrum insijpelt. Waar Timothy Leary al tegen van leer trok. We zijn willoze zombies geworden en dat mag veranderen o...pdat we een heel mens leren te zijn.
J.J.T. Kersten
Verzekeringsarts, Eindhoven
Elk pondje komt door het mondje, helemaal mee eens, maar een verslavingscomponent speelt ook mee in het overgewicht/gezondheids probleem, en daar werkt wilskracht meestal niet goed voor.
psychiater, Heerenveen
Ik kan me voor een heel groot deel vinden in deze column. Als de oplossing steeds vaker gezocht wordt in meer wetten en meer verboden gaan ook bij mij de haren recht overeind staan. Alsof we willoze slachtoffers van onze omgeving zijn.
Je oplossing:... wilskracht, daar valt nog wel wat meer over te zeggen. Ook je reactie op collega Nyckees waarbij je instemmend Coggins aanhaalt is mij te kort door de bocht. Hardheid, discipline, pijn lijden, niet zeuren.
Ja, al die aspecten kunnen aan de orde komen bij het veranderen van je leefstijl. Maar als we het over 'onderliggende oorzaken' hebben dan is het mij te makkelijk en te oppervlakkig om dat te versimpelen tot gebrek aan wilskracht. Wilskracht is niet een los te verkrijgen eigenschap maar het gevolg van een diep doorvoelde motivatie en verlangen om het leven anders te willen leven. Dan zul je de oorzaken moeten onderzoeken waardoor je in gemakzucht en het grijpen naar snelle bevrediging terecht bent gekomen en het contact met je kern bent kwijtgeraakt. Dan gaat het om zingeving, oplossen van emotionele conflicten en, vooruit, spiritualiteit. En daar kom je niet bij met alleen stoere discipline maar veeleer met inzicht in jezelf.
H. v.d. Pol
V.G, Haver
Specialist Ouderengeneeskunde
Wilskracht was niet de aanleiding van de obesitas pandemie, hoe kan het dan wel de sleutel tot de oplossing zijn? Individuele keuzes gaan een wereldwijde voedingscrisis niet oplossen. De obesogene maatschappij, dat zijn wij.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
De aanleiding van de obesitas epidemie is de afwezigheid van attentie. De staat van zijn waarin de meeste rondwaren is een staat van half-slaap. Hypnotisch. Reflexmatig. We zijn nog niet vrij. Pas als we vrij zijn in die zin dat we aanwezig zijn in b...eslissingen, kunnen we de wilskracht opbrengen te stoppen met automatisch eetgedrag. Krishnamurti wees hier ragfijn op, zijn hele leven.
K.M. Nyckees
Waarnemend huisarts, Zeeuws-Vlaanderen
Ik ben het met je eens dat overgewicht ook een individuele verantwoordelijkheid is. Maar vertel mij eens concreet hoe ik mijn patiënt wilskracht kan bijbrengen?
Bedrijfsarts, Den Haag
Zeggen dat ze moeten leven op koffie, thee en water.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Dat is duidelijk een heel proces. Het activeren van interne motivatie. Bij sommigen zal dat lukken bij anderen niet. Ik wijs graag naar het werk van David Goggins. Zijn benadering van afvallen en het willen afvallen draait vooral om mentale kracht en... discipline in plaats van alleen maar focussen op fysieke veranderingen of dieetplannen.
Zijn belangrijkste invalshoeken zijn:
Mentale Weerbaarheid boven Alles: Hij benadrukt dat afvallen en fit worden vooral een mentaal proces is. Het draait om het overwinnen van de excuses en comfortzones die de meeste mensen tegenhouden. Het lichaam volgt de geest.
Discipline en Consistentie: Goggins stelt dat wilskracht en discipline belangrijker zijn dan motivatie. Motivatie kan tijdelijk zijn, maar door dagelijkse gewoontes en routines te creëren, blijf je consequent in je inspanningen.
Geen Smoezen of Gemak: Goggins is fel tegen elke vorm van zelfmedelijden of excuses. Hij gelooft dat mensen zichzelf vaak tegenhouden door niet te willen lijden of discomfort te ervaren. Volgens hem moet je bereid zijn om het ongemak van honger, vermoeidheid en zware inspanningen te doorstaan om je doelen te bereiken.
Langdurige Resultaten Vereisen Pijn: Hij gelooft dat je alleen blijvende resultaten behaalt door je geest en lichaam te pushen voorbij de grenzen van wat comfortabel voelt. Dit betekent dat je niet bang moet zijn om echt moeite te doen en pijn te ervaren.
Samengevat, voor Goggins gaat afvallen niet alleen over calorieën of lichaamsbeweging, maar over het ontwikkelen van een onbuigzame geest die in staat is door te zetten, zelfs als het moeilijk wordt. En niet de schuld bij de maatschappij leggen en in de slachtoffer rol schieten dus....
J.J.I. Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde
“Volgens hem moet je bereid zijn om het ongemak van honger, vermoeidheid en zware inspanningen te doorstaan om je doelen te bereiken.” Hmm wie zou dit willen en kunnen? We leven in een gemakzuchtige wereld en denken dat het leven maakbaar is…
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts np, Bosch en Duin
Precies dat we zijn verwende kinderen geworden door moeder Aarde die maar geeft en geeft....
A.M. Brunet de Rochebrune
Arts Maatschappij en Gezondheid
Precies, En tegen verwende kinderen/mensen moet je nee zeggen. Anders blijven ze doorgaan en het voor zichzelf en anderen verknoeien.
En dus faciliterende bedrijven/mensen die meer en meer gebruikers willen, moet je inperken met wetten.
Alleen z...o kunnen we als kinderen van een Aarde die maar geeft en geeft deze Aarde en onszelf beschermen tegen overconsumptie.
Dat heet preventie.
Daar begint de wilskracht: ondersteuning met wetten om het goede te kunnen doen.