Dan moet de huisarts het maar doen

Voor de tweede keer in korte tijd maak ik van nabij mee dat iemand met een psychische aandoening om euthanasie verzoekt, maar dat de ggz op alle fronten niet thuis geeft. De behandelend psychiater wil geen euthanasie verlenen, er is ook in de hele instelling niemand anders te vinden, ook niet voor het geven van een second opinion. De behandelaar zegt dat er geen behandelmogelijkheden meer zijn en patiënt wordt terugverwezen naar de huisarts. Die mag zich er dan verder mee redden. De huisarts probeert bij drie grote instellingen een second opinion te krijgen, maar vangt overal bot. Hij kan weliswaar verwijzen naar het Expertisecentrum Euthanasie (EE), maar…

In 2018 verscheen de Richtlijn Levensbeëindiging op verzoek bij patiënten met een psychische stoornis, gemaakt door onder meer de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). Daarin ook een uitgebreid implementatieplan. De tranen schieten je in de ogen als je het leest, zo grondig en zorgvuldig. Maar er is één probleem. Het is gebleven bij een plan. Er is nog bitter weinig van gerealiseerd. Mede daardoor wordt euthanasie bij mensen met een psychische aandoening meestal verleend door een arts (vaak een psychiater) van het EE. Daar zijn inmiddels ellenlange wachtlijsten, mede omdat het veel tijd kost een  psychater te vinden voor een second opinion, een vereiste, die wel in de code en de richtlijn staat, maar helemaal niet in de wet.  

Dus je kunt als huisarts wel doorverwijzen, maar dan moet je patiënt soms wel twee jaar wachten.

Wij hebben als beroepsgroep uitgesproken dat euthanasie ook voor mensen met een psychische aandoening die ondraaglijk en uitzichtloos lijden, een mogelijkheid moet zijn. Overigens iets wat de Hoge Raad al in 1995 in het Chabot-arrest uitsprak en wat de Wet toetsing levensbeëindiging (Wtl) heeft overgenomen. Die wet ging in 2002 in. Het duurde tot 2008 voor de eerste melding van euthanasie bij iemand met een psychische aandoening bij de regionale toetsingscommissie euthanasie (RTE) binnenkwam. Het EE, eerst Levenseindekliniek geheten, kwam in 2012.

Euthanasie is geen recht en artsen zijn niet verplicht eraan mee te werken. Wel worden ze geacht door te verwijzen (gebeurt vaak niet). Maar als alle grote centra de richtlijn niet implementeren, dan moeten we ons afvragen wat die richtlijn dan voorstelt. Ik vind dat we hierin tekortschieten. Wat we wel gedaan hebben is de procedure zo complex maken dat veel psychiaters ervoor terugschrikken en de procedure ook voor artsen van het EE nodeloos lang duurt. Gevolg: lange wachtlijsten.

Hulde aan de huisartsen die hun patiënten niet nog zoveel langer ondraaglijk en uitzichtloos willen laten lijden en zelf euthanasie verlenen. Maar ik schaam me er wel voor. Dat we als ggz de huisarts opzadelen met de moeilijkste en meest ingrijpende interventie. En dat die huisarts dan nog stad en land moet afbellen om ergens een psychiater te vinden voor een second opinion.

Maar ik wil niet in mineur besluiten. In 2020 werd dertig keer euthanasie verleend door de eigen psychiater, al dan niet met consultatie van het EE. Dat is meer dan ooit en zes (!) keer zoveel als in 2019. En sommige instellingen beginnen schoorvoetend de richtlijn te implementeren. Het EE spreekt in haar jaarverslag de hoop uit dat achteraf 2020 het jaar zal blijken te zijn waarin het tij keerde. Ik sluit me daar graag bij aan.

Denk je aan zelfdoding . Bel 0800-0113.