Collega’s, haal die griepprik!

Als zelfs de minister publiekelijk de griepprik krijgt, dan is er iets aan de hand. Uiteraard heeft dit te maken met de campagne om de griepvaccinatie te promoten. Want alle mensen die in de zorg werken dienen zo’n prik te krijgen. Dat willen de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), Federatie Medische Specialisten (FMS) en Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) dit jaar bereiken.

Het gaat dus om mijn collega’s, en om mij. En dat is hard nodig ook. Het percentage collega’s dat zich laat inenten tegen de griep is immers opvallend laag. In heel Nederland 13 procent. In de Sint Maartenskliniek ietsjes hoger, maar niet veel meer: slechts 17 procent haalt bij ons de griepprik. Schrikbarend weinig.

Afgelopen winter 2017/2018 duurde het griepseizoen langer dan gewoonlijk. Dat leidde bijna tot een zorginfarct. Ziekenhuizen moesten afdelingen sluiten en operatieprogramma’s uitstellen. Vanwege de toestroom van patiënten, maar ook door een tekort aan personeel. Personeel dat zelf ziek was geworden. Opvallend, want waar is de griepprik dan voor?

Ik kan de opmerkingen dromen. ‘Ik ben niet ingeënt en toch niet ziek geworden’, zegt de een. ‘Dus dan hoeft het dit jaar ook niet.’ Een ander, wel ingeënt maar toch ziek geworden, meldt dat het sowieso een verkeerd vaccin is. Lastig, want als bestuur vragen wij onze collega’s de griepprik te halen, zodat zij er staan als onze patiënten ziek worden. Om te voorkomen dat er te weinig zorg wordt geleverd als er veel collega’s ziek zijn. Om kwetsbare patiënten niet onnodig te besmetten. Maar ook omdat we hopen dat onze collega’s geen griep krijgen.           

Willen wij iets raars? Nee. Elke griepgolf heeft enorme effecten. Enkele cijfers: in 2016/2017 werd een half miljoen mensen geveld door de influenza, 91 duizend van hen waren ouder dan 65 jaar. Afgelopen jaar duurde de griepepidemie achttien weken, langer dan gemiddeld, terwijl het aantal griepgevallen zowat verdubbelde. Tussen oktober 2017 en mei 2018 werden ongeveer 900 duizend mensen besmet met het griepvirus. Ruim een derde van hen ging met griepachtige klachten naar de huisarts. Ziekenhuizen raakten overbelast door de vele opnames na complicaties (meestal een longontsteking). Tijdens deze epidemie overleden 9500 meer mensen dan gebruikelijk.

Elk land worstelt met dit vraagstuk. Steeds wordt er geprobeerd de vaccinatiegraad van de bevolking te verhogen, specifiek bij kwetsbare groepen. Meestal krijgt ook de vaccinatiegraad van het zorgpersoneel bijzonder veel aandacht, al gaat elk land daar anders mee om. In de Britse National Health Service laat 68,7 procent van de frontline healthcare workers zich zonder wettelijke verplichting vaccineren: meer dan vijf keer zoveel als in Nederland. Opvallend is dat 28 procent van de Britse zorginstellingen op 75 procent uitkomt.  

In Brits-Columbia, Canada, werd in 2012 iets anders bedacht. Geen wettelijke verplichting. Maar wie zich niet laat vaccineren, moet tijdens het gehele griepseizoen een mondmasker dragen om te voorkomen dat collega’s en patiënten worden besmet. De vaccinatiegraad steeg van minder dan de helft naar 75 procent.    

In de Verenigde Staten worden centrale doelen gesteld. Daar verwacht het US Department of Health and Human Services dat 90 procent van de medewerkers in de zorg zich in 2020 laat vaccineren. In het griepseizoen 2016/2017 was dat met gemiddeld 78,6 procent ook al hoog, blijkt uit onderzoek onder een groot aantal ziekenhuizen. Sommige ziekenhuizen stellen vaccinatie verplicht, op straffe van ontslag. Dan doet 96,7 procent mee. Andere ziekenhuizen verplichten het personeel niet om zich te laten vaccineren. In sommige andere ziekenhuizen moet je jezelf registeren als je niet meedoet. Ook daarvan gaat een stimulerende werking uit.

Vanzelfsprekend sluit de Sint Maartenskliniek zich aan bij de landelijke campagne. Mijn collega-bestuurder en ik laten ons ieder jaar als eerste vaccineren. Blijkbaar heeft dit nog steeds niet het beoogde effect. Daarom hebben wij bedacht dat iedereen die zich laat vaccineren een bioscoopbon krijgt. Al kan dit bedrag ook worden gedoneerd aan een goed doel voor onze patiënten. Hopelijk is dit een extra zetje. We weten het in maart 2019.  

Ten slotte: werkt die griepprik wel? Daar zijn vele studies naar gedaan. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat in het griepseizoen 2016/2017 de effectiviteit van de vaccinatie 47 procent was. Bijna de helft. Met zo’n kans verwacht ik dat iedereen zich laat vaccineren. Opdat kwetsbare mensen niet worden besmet en de effecten bij ziekte milder en korter zijn. Dan hoeven we wellicht geen afdelingen te sluiten en neemt de werkdruk van collega’s zonder griep niet onnodig toe.

Toegegeven, een effectiviteit van bijna de helft is niet genoeg. Er is dus nog veel onderzoek nodig. Maar zolang slechts weinig personeelsleden zich laten vaccineren, heeft een verbeterde effectiviteit ook geen effect. Dus haal die prik, liefst alle collega’s, 100 procent. Doe het voor de patiënten. En voor elkaar.  

Bronnen

• Teirlinck A.C., van Asten L, Brandsema PS, Dijkstra F, Trab Damsgaard M, van Gageldonk-Lafeber AB, et al. Surveillance of influenza and other respiratory infections in the Netherlands: winter 2016/2017. Bilthoven: RIVM; 2017.

• Darvishian M, Dijkstra F, van Doorn E, Bijlsma MMJ, Donker GA., de Lange MMA, et al. Influenza Vaccine Effectiveness in the Netherlands from 2003/2004 through 2013/2014: The Importance of Circulating Influenza Virus Types and Subtypes. PLOS ONE. 2017;12(1).

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5222508/pdf/pone.0169528.pdf

• https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/influenza/preventie-zorg/preventie#node-effectiviteit-griepprik

• https://voorkomgriep.nl/

• https://www.nvz-ziekenhuizen.nl/actueel/huidig-artikel/3764-campagne-voor-griepvaccinatie-van-zorgpersoneel

• http://www.bccdc.ca/health-professionals/clinical-resources/immunization/influenza-prevention-policy

• https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/710531/Seasonal_influenza_vaccine_uptake_HCWs_winter_season_2017_to_2018.pdf

• M. Todd Greene, PhD, MPH^1,2,3; Karen E. Fowler, MPH^1,2; David Ratz, MS^1,2; et al Sarah L. Krein, PhD, RN^1,2,3; Suzanne F. Bradley, MD^1,3; Sanjay Saint, MD, MPH^1,2,3Changes in Influenza Vaccination Requirements for Health Care Personnel in US Hospitals, Original Investigation, Infectious Diseases, June 2018, JAMA Netw Open. 2018;1(2):e180143. doi:10.1001/jamanetworkopen.2018.0143

• Science Daily, Mandatory flu vaccines for healthcare workers reduce absenteeism

• Lower rates of absenteeism help ensure hospitals have staff needed to treat patients during viral respiratory season, https://www.sciencedaily.com/releases/2018/03/180309095531.htm

• Steven Porter, Too Far or Far Enough? Mandatory Flu Vaccine Policies in Healthcare

• March 09, 2018, HealthLeaders, https://www.healthleadersmedia.com/clinical-care/too-far-or-far-enough-mandatory-flu-vaccine-policies-healthcare