Btw als straf op samenwerken

In het Financieele Dagblad las ik dat ruim vijfhonderd bedrijven in 2016 ‘rulings’ hebben afgesloten met de belastingdienst. Een ruling is een vooroverleg: er wordt een belastingafspraak gemaakt die volgens de staatssecretaris goed is voor de rechtszekerheid van het bedrijf.

Opmerkelijk, in de zorg merk ik nooit iets van zo’n afspraak. Integendeel. Al anderhalf jaar wacht ik op een uitspraak over de btw-heffing door de belastingdienst. Btw is een indirecte belasting die de overheid heft op de verkoop van producten of diensten. Bedrijven kunnen de aan hen in rekening gebrachte btw verrekenen. Ziekenhuizen niet, zij heffen immers geen btw over de door hen geleverde zorg.

Dat levert rare situaties op. Als een ziekenhuis de schoonmaak uitbesteedt, moet de leverancier wel degelijk 21 procent btw berekenen. Wij kunnen deze niet terugvorderen. Om de zorg niet duurder te maken, moet dat schoonmaakbedrijf de schoonmaak dus minstens 21 procent efficiënter uitvoeren. Anders wordt de rekening te hoog.

Dus worden er allerlei structuren bedacht waarmee de omzetbelasting wordt omzeild. Daarnaast wordt de schoonmaak minder vaak uitbesteed. Want om ook nog winst te kunnen maken, moet zo’n schoonmaakbedrijf al gauw 30 procent efficiënter worden. Niet te doen.

Nog een voorbeeld. Ziekenhuizen werken vaker samen. Ze delen meer voorzieningen. Goed voor de zorg en de kwaliteit. Neem de laboratoria van kleine ziekenhuizen die in grotere ziekenhuizen opgaan. Efficiënter en effectiever. Denk aan de uitwisseling van medisch specialisten, of aan klinisch fysici in meerdere ziekenhuizen die vanuit één ziekenhuis worden aangestuurd. En vergeet het gebruik van elkaars verpleegafdelingen en operatiekamers niet.

Al deze voorbeelden versterken het netwerk van de ziekenhuizen. Ze maken de zorg efficiënter en effectiever. Maar dan gebeurt er iets vreemds. Want opeens wil de belastingdienst dat over een steeds groter deel van deze diensten btw wordt voldaan.

Dit raakt niet de schoonmaakdiensten. Maar juist de samenwerking tussen zorgaanbieders. Gevolg is dat de zorg inderdaad 21 procent duurder wordt − omdat het niet mogelijk is de btw te verhalen. Dit gaat in tegen elk pleidooi voor samenwerking en efficiëntie. Slechts de belastinginkomsten stijgen. Intussen wordt de zorg duurder, zonder enige extra waarde toe te voegen.

Het wrange is dat ik al anderhalf jaar wacht op een definitieve uitspraak van de belastingdienst over de btw-heffing op het gebruik van operatiekamers in een ander ziekenhuis − een echte shop in een shop. Wij doen dat samen met het St. Antonius Ziekenhuis. Ons doel is eventuele overcapaciteit terug te dringen.

Doordat er geen definitieve uitspraak is, moet ik de niet-geheven btw als mogelijke extra kosten reserveren. Dit gaat ten laste van het resultaat. Klink ik als een boekhouder? Best, maar het gaat om nu reeds 2,9 miljoen euro minder winst en investeringen in de zorg. In de Sint Maartenskliniek staat dat geld doelloos op de balans. Omdat de accountant het vraagt. Want zo’n naheffing is een potentieel risico.

Investeren in duidelijkheid heeft geen prioriteit; de belastingdienst sluit liever rulings af met internationale bedrijven die alleen hun aandeelhouders bedienen. Het effect is een enorme berg geld dat op de balans drukt en niet beschikbaar is voor de zorg. Plus toenemende frustratie, omdat de gewenste samenwerking tussen zorgaanbieders met een boete van 21 procent wordt belast.

Wie profiteert hiervan? Adviseurs die samenwerkingscontracten met ingewikkelde structuren bedenken om de btw te ontwijken. Maar hopelijk gaat een nieuw kabinet hier iets aan doen. Een nulprocentstarief of vrijstelling voor samenwerking tussen zorginstellingen kan een oplossing bieden. Een makkelijk model is dat in januari 2016 de Hoge Raad, in het zogenaamde vavo-arrest, het onderwijsinstellingen wel toestaat om vrij van btw samen te werken in het primaire proces. Dus waarom niet voor de zorg?