Blogs & columns
Blog

Blogito ergo sum

2 reacties

Ik blog dus ik besta. Als hij nu geleefd had zou René Descartes (1596-1650) het misschien zo zeggen. Descartes twijfelde aan alles. Zelfs aan zijn eigen bestaan. Een piekeraar, een tobber lijkt hij. Maar twijfelen is een vorm van denken. En bloggen is een vorm van hardop denken.

Al twijfelend komt Descartes tot de schaarse zekerheden in zijn leven. En tot zijn dualisme. Dat dualisme zal de ontwikkeling van de geneeskunde ingrijpend beïnvloeden. Van de tweedeling psyche en soma komen we nooit meer af.

Descartes baant zich een weg naar de waarheid door systematisch aan alles te twijfelen. De bestaande kennis was destijds vooral gebaseerd op zintuiglijke waarneming. Zintuigen zijn te onbetrouwbaar om absolute waarheden op te baseren. Descartes verwerpt alle kennis die daarop berust. ‘Als ik mij ervan overtuigd heb dat er absoluut niets bestaat in de wereld, besta ik dan zelf wel?’ Maar als hij zich ergens van overtuigt, denkt hij, dus bestaat hij. Het cogito ergo sum is de eerste waarheid die de test van de methodische twijfel doorstaat.

Bloggen is hardop denken. Ik pieker. Piekert u even mee met Descartes en met mij? Via gedachtenexperimenten concludeert Descartes dat hij er niet zeker van kan zijn dat hij een lichaam heeft. Want de kennis van zijn lichaam berust alleen op zintuiglijke waarnemingen. De methodische twijfel brengt hem tot de overtuiging dat hij wel een geest heeft. Hij denkt met zijn geest. Die scheidt hij van het lichaam waarvan het bestaan niet vaststaat. En daarmee is het dualisme geboren. Descartes legt overigens wel een link tussen geest en lichaam. Hij beschouwt de pijnappelklier als het orgaan waarmee de geest nauw verbonden is. Maar inmiddels is het kwaad geschied. Van nu af is er een tweedeling in het geneeskundig denken ontstaan. Een ziekte is somatisch of psychisch. Als er geen lichamelijke oorzaak wordt gevonden, moet het wel psychisch zijn. Dat is nog altijd de impliciete redenering van veel dokters. Bij u niet? Bij mij wel. Ik betrap mezelf daar voortdurend op.

Gek eigenlijk, als een aandoening duidelijk psychisch of psychiatrisch is, dat we ons dan minder bekommeren om de oorzaak. Het lijkt erop dat we moeite hebben om met psychische aandoeningen om te gaan. Alleen al het benoemen van een aandoening is soms knap lastig. Natuurlijk hebben we de DSM-5. Maar dat is niet meer dan een classificatiesysteem. Als het beestje een naam heeft weet je niet vanzelf hoe je het probleem moet aanpakken.

Psychische aandoeningen kosten meer tijd in de spreekkamer dan somatische. Maar die tijd lijkt er vaak niet meer te zijn. We leven in een tijd van rationalisering en efficiency. Psychiater en hoogleraar Floortje Scheepers breekt een lans voor een andere benadering . Het biomedische model helpt ons bij psychische problemen niet verder, betoogt zij. Ook bij de DSM-5 zet zij vraagtekens. ‘We gingen geloven dat daar de oplossing voor alles was te vinden’. Scheepers pleit voor meer n=1-onderzoek. Zij verzamelt verhalen van mensen, voert daarop een narratieve analyse uit. Dat is andere koek. De psyche is geen orgaan als de nier, de lever of het hart. De psyche is van een fundamenteel andere ‘substantie’. Descartes heeft wel degelijk een punt. De psyche, dat is de mens zelf. Ook bedrijfsartsen weten maar al te goed dat de persoon én de omgeving bepalend zijn, niet alleen voor het optreden van psychische aandoeningen, maar ook voor de mate waarin een mens door die aandoening in zijn functioneren wordt belemmerd. Persoon, dat is iemand zelf met zijn hele verhaal. Omgeving, dat is werk, gezin, relatie. Vaak moet de aanpak dan ook daar worden gezocht. Dat moet je allemaal uitpluizen. Laat hem dat hele verhaal vertellen. Hij denkt, hij piekert, hij bestaat. Hij verdient uw tijd en aandacht.

psychiatrie
  • André Weel

    André Weel is bedrijfsarts-niet-praktiserend en epidemioloog; werkzaam als curator bij het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland op Urk.'  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • G Bos

    revalidatiearts, Vlijmen

    Mooie observatie.
    ik zie zovele mensen met eenzelfde aandoening in mijn spreekkamer, maar de verhalen die ze vertellen zijn iedere keer weer anders. De impact van de ziekte, hoe het hun leven beïnvloedt en hoe ze daar mee omgaan. Die verhalen is wa...ar het om gaat. Ze vormen de basis voor ons handelen. En je leert er zoveel van als je goed luistert.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Mooi samengevat! Zoals men in Salland placht te zeggen:"Ie hebt de keutel bij het schoone einde". En het stuk van Floortjes Scheepers was al even goed. Er is hoop!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.