Beter één piloot in de lucht dan tien aan de grond - Menno Oosterhoff
6 reactiesIk zie overal dwangmatigheid. Dwangmatigheid is te veel doen om een kleine kans op een grote ramp te voorkomen. Daardoor wordt het voorkomen zelf de ramp. Vanuit die optiek besprak ik hier al de regelzucht, de bureaucrazy als een maatschappelijke dwangstoornis, maar wat denkt u van de risicoregelreflex?
Deze werkt zo: Er gebeurt een ramp. Er komt een onderzoek. Daaruit blijkt welke factoren meegespeeld hebben. Dan volgt de reflex: Een roep om regelgeving, die die factoren voortaan uitsluit.
Klinkt goed. Maar een niet onbelangrijk detail wordt over het hoofd gezien. De gevonden factoren leiden lang niet altijd tot de ramp. In de wiskunde heet dit: Ze zijn noodzakelijk, maar niet voldoende. We weten zelden welke factoren allemaal nodig zijn, laat staan dat we ze allemaal zouden kunnen aantonen.
Ik maak het concreet: Een jaar geleden liet copiloot Andreas Lubitz – waarschijnlijk moedwillig – een airbus van Germanwings neerstorten; alle 150 inzittenden kwamen om.
De Franse onderzoeksraad naar luchtvaartongevallen deed onderzoek en bracht daarover een rapport uit. De piloot was mogelijk psychotisch depressief. Geen verrassende conclusie over iemand die een eind aan zijn leven heeft gemaakt.
De reflex: een oproep tot internationale regelgeving die artsen verplicht om autoriteiten te informeren als een patiënt de openbare veiligheid in gevaar brengt en een oproep tot psychologische screening van alle piloten, het opslaan van alle medische bezoeken van piloten in een Europese database, het steekproefsgewijs testen op drugs en alcohol, en beter toezicht op dokters die piloten regelmatig checken.
En moeten die dokters dan ook psychologisch worden gescreend, getest op drugs en alcohol en gemonitord op medische bezoeken? En eenzelfde regime voor de toezichthouders? De gedachtegang is: er was een ramp. Zonder depressieve piloot geen ramp. Vind de depressieve piloot. Ik ga even voorbij aan alle risico’s van zo’n zero-risicobeleid. Piloten die zorg gaan mijden om er maar een te noemen.
Nee, we gaan even rekenen. Ons doel is de depressieve piloot vinden. Ons middel is het geheel aan maatregelen hierboven. Dat noemen we de test(batterij).
Laten we stellen, dat die testbatterij 100 procent sensitief is en 70 procent specifiek. Dat betekent, dat geen enkele depressieve piloot wordt gemist (geen foutnegatieve uitslagen). Maar zo’n gevoelige test is helaas ook gemakkelijk positief bij niet-depressieve piloten (veel foutpositieven).
Neem 20.000 piloten. 5 procent van hen is depressief, dus 1000. Die vindt de test allemaal. Maar van de 19.000 niet-depressieve piloten krijgen ook 5700 een positieve uitslag. Dus 1000 depressieve piloten en 5700 foutpositieven geeft 6700 piloten, die mogelijk een risico zijn.
Maar lang niet elke depressieve piloot is suïcidaal en het is ook nog eens zeer uitzonderlijk dat iemand anderen meeneemt in zijn suïcide (religieus of politiek gemotiveerde zelfmoordaanslagen daargelaten). Ik heb er bij piloten zelfs nog nooit (!) van gehoord.
Maar laten we zeggen dat van de 1000 depressieve piloten er 1 dat zou kunnen doen. Dan hebben we 1 echt risicogeval op 6700 met een positieve test. We weten alleen niet wie. Alle 6700 dan maar op non-actief? Tja, wel veel van de 20.000…..
We kunnen domweg niet elk risico uitsluiten! We moeten ook vertrouwen dat het meestal wel goed komt. Ik bepleit geen blind vertrouwen. Een zekere mate van controle is prima. Maar daaraan zit een optimum. Ga je meer controleren dan gaan die controles hun tol eisen.
Ooit zag ik een verkeersdeskundige pleiten tégen verlaging van het toegestane alcoholpromillage naar 0,2. Dat zou immers leiden tot meer overtreders en daarmee een lagere pakkans voor iemand met een echt gevaarlijk hoog promillage. Een mevrouw in de zaal, die een zoon verloren had bij een aanrijding door een dronken automobilist zei fel: Elk glas is er een te veel. Ze had de zaal op haar hand. Het was onbegonnen werk voor de expert duidelijk te maken dat verlaging van het toegestane promillage de pakkans van mogelijke veroorzakers van dat soort ongelukken juist verkleint.
Zo gaat het met alles. We schieten het optimum voorbij in onze ijver elk risico uit te sluiten. Maak dat maar eens duidelijk in een wereld, die geen rampen meer accepteert en voor alles iemand verantwoordelijk wil stellen. De schade, die een te veel controle teweegbrengt, neemt niemand je kwalijk. Maar schade die misschien voorkomen had kunnen worden door meer controle, word je wel zwaar aangerekend. Dus timmeren we de wereld volledig dicht met regels en klagen we over de gekmakende hoeveelheid daarvan.
Maar er is hoop. Er is een behandeling voor de risicoregelreflex. Vertrouwen oefenen. Hoe je dat doet? Door (verantwoorde) risico’s te nemen.
Menno Oosterhoff
Lees meer van Menno Oosterhoff
-
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen. Tenslotte vindt u een bloemlezing van zijn blogs terug in het boek 'De psychiater en ik', een uitgave van Medisch Contact.
M.D. Oosterhoff
psychiater, THESINGE Nederland
Wat coll. Boland zegt is een mooi voorbeeld van hoe een regel bedoeld ter vermindering van gevaar weer andere risico's met zich meebrengt. Ik had me deze nog nioet gerealiseerd. Wel, dat piloten hulp gaan mijden bijvoorbeeld, maar deze nog niet.
M.D. Oosterhoff
psychiater, THESINGE Nederland
Wat coll. Boland zegt is een mooi voorbeeld van hoe een regel bedoeld ter vermindering van gevaar weer andere risico's met zich meebrengt. Ik had me deze nog nioet gerealiseerd. Wel, dat piloten hulp gaan mijden bijvoorbeeld, maar deze nog niet.
W. van der Pol
ziekenhuisapotheker en counselor, Delft
De risicoregelreflex is inderdaad een mogelijke overdreven reactie op een calamiteit. Hoe groter de tragedie hoe groter mogelijk de reflex, lijkt het wel eens. In de column wordt dat omschreven als: "de gevonden factoren leiden lang niet altijd tot d...e ramp". In de Veiligheidskunde zijn dat bekende fenomenen. Het belangrijkste is een goede analyse van de basisoorzaken. Anders gezegd: indien niet wordt doorgeanalyseerd tot de basisoorzaak, dan blijft een herhaling van de tragedie mogelijk.
Het ongeluk met het vliegtuig van Germanwings, vluchtnummer 9525 vond plaats op 24 maart 2015, nu een jaar geleden. Op 27 maart 2015 schreef ik in een gastcolumn in Medisch Contact: getiteld: "Het raadsel in de cockpit". Daarin suggereerde ik een vooropgezette bedoeling van de copiloot om het vliegtuig neer te laten storten. Ik plaatste daarmee het ongeluk en de psychische gesteldheid als enige oorzaak in een ander daglicht. Dat de gezagvoerder een plasmiddel in de koffie had gekregen.
Als maatregel noemde ik een simpeler maatregel dan een vloed aan geneeskundige controles. Een videorecorder in de cockpit om de gedragingen a vu te registreren. En waarom recording in het vliegtuig en niet via satellietontvangers?
Ik ben het met Menno eens dat alle medische controles en medische maatregelen, behoren tot een reflex. Laat ik zeggen: bij gebrek aan beter.
M. de Quelerij
Anesthesioloog, Bergschenhoek Nederland
Helemaal mee eens. Vaak wordt op grond van een incident een batterij aan maatregelen ingesteld waar feitelijk geen evidence voor is. Later we helder en nuchter blijven nadenken wat we doen!
L.W. Boland
Jeugdarts, DIEMEN Nederland
Een in dit stuk niet belichte risicofactor voor het neerstorten van het Germanwingsvliegtuig was het feit dat de cockpit van binnen uit blokkeerbaar was. Van buiten kan niemand naar binnen, ook de eigen crew niet. De reden van dit beleid is het feit ...dat voorheen een terrorist het in zijn hoofd zou kunnen halen (en het ook daadwerkelijk gedaan heeft) om de cockpit binnen te dringen. Dat mocht nooit meer gebeuren en voorgaan moest dat risico op 0 gezet worden. Zo roept elke anti-gevaarsmaatregel weer een nieuw gevaar op.
dr. Mary J. van Schooneveld
oogarts, Amsterdam Nederland
Ik ben het van ganser harte met u eens. Want: er zijn niet alleen piloten in de gelegenheid passagiers letterlijk in het ongeluk te storten, maar ook buschauffeurs die van een brug kunnen rijden of in een ravijn. Ik heb geen idee van het aantal busch...auffeurs, maar het zal toch gauw een factor 100 zijn ten opzichte van piloten. Dan krijgen we een tekort aan psychologen/psychiaters die al deze fout-positieven moeten beoordelen! En wie zorgt er dan nog voor de echte psychiatrische patient? En zo kan ik nog wel even doorgaan: we zijn in de zorg steeds meer bezig met risicomanagement en daardoor helaas minder met echte zorg. Wanneer keert de wal het schip?