Behandeladvies: gezond verstand

‘De afgelopen jaren kom ik niet verder. De pijn in mijn benen wordt alsmaar erger. Ik heb geen puf meer voor leuke dingen met mijn kinderen, ik kan steeds minder.’ Ze zucht. Ze is rond de 40. Haar stralende verschijning oogt bewolkt. Ik laat haar haar verhaal vertellen, vraag her en der door op details.

Haar klachten bestaan sinds een jaar of drie. In de loop van de dag, vooral werkdagen, voelen haar onderbenen pijnlijk zwaar. Boven haar enkels zwelt het iets op. ’s Avonds en ’s nachts geven haar benen veel last. Ze heeft een staand-zittend beroep. Steunkousen hielpen nauwelijks.

‘Alle diagnostiek leverde niets op’, vervolgt ze. ‘Niets duidelijks. Misschien konden ze opereren, maar waarschijnlijk zou dat niets helpen. Nou, dan liever niet!’

Ze is al bij verschillende dokters geweest. De dermatoloog en vaatchirurg deden diagnostiek. Het arteriële systeem loopt goed door. Het diep-veneuze systeem is niet insufficiënt, maar er is wel wat lymfelekkage. Het universitair ziekenhuis bevestigde dit met een eigen diagnostiek. Het probleem bestaat nog steeds. De huisarts dacht aan de reumatoloog, ‘want die herkent systeemziektes’.

Haar knieën en enkels functioneren goed, al hebben haar benen een valgusstand – als ze haar knieën sluit, staan haar voeten circa 25 centimeter uit elkaar. Op haar boven- en onderbenen zie ik tientallen spider veins, maar geen varicesbobbels. Ik duw mijn duim een paar tellen in de huid naast haar scheenbeen. Er blijft een lichte afdruk achter. Iets orthostatisch oedeem, constateer ik. Of in haar bovenbenen overtollig vocht zit –lymfoedeem? lipoedeem? – vind ik lastig te zeggen.

‘Is er eerder gesproken over de rol van overgewicht?’ vraag ik. Het antwoord vermoedde ik al. Het duidt op insufficiënte systemen.

Ze heeft acht jaar geleden een maagverkleiningsoperatie gehad. De 50 kilogram die ze afviel, zitten er inmiddels weer aan. Vooral de laatste twee jaar ging de gewichtstoename hard: vanwege de beenklachten bewoog ze steeds minder; ze zegt dat sporten werd ontraden.

Ik leg uit dat vochtlekkage uit bloedvaten normaal is. Vocht blijft helaas makkelijk in benen staan, door zwaartekracht. Dat veroorzaakt haar klachten. Wisselend aanspannen van kuit- en bovenbeenspieren pompt het vocht omhoog. Beenvet drukt op adertjes en lymfevaatjes, dat belemmert de doorstroom. Voor lymfeafvloed is daarnaast onderdruk in de borstholte belangrijk; diepe buikademhaling werkt goed. Buikvet verhoogt juist de druk in de buikholte en borstholte. Hoe meer buikvet, hoe meer de druk oploopt. Daardoor kan het vocht niet goed weg uit de benen. Wat is dus nodig? De spierpomp in de benen aanzetten en de vetdruk verminderen.

We hebben het over oefeningen gedurende de werkdag (bijvoorbeeld tien keer op je tenen veren), geleidelijk sporten opbouwen qua intensiteit en duur (driemaal per week voor fatsoenlijke fitheid, is mijn adagium; pilates lijkt me voor haar geschikt) en de adviezen van het Voedingscentrum, zoals volkoren producten eten (ze reageert verrast, doch geïnteresseerd).

‘Gelukkig mag ik wel sporten. Ik werd hier zo onzeker van. Nu weet ik eindelijk wat ik moet doen. Dat verhaal van de spierpomp en de druk klinkt logisch.’