Angstculturen

Vanaf de zijlijn observeerde ik een wijdverspreid, bizar gebruik binnen de geneeskunde: solliciteren voor de gedroomde opleidingsplek bij je eigen vakgroep.

Voor assistenten zijn de sollicitatierondes ijkpunten in het jaar. Het is de ultieme beloning voor het harde werken, een bevestiging van je kunnen. Voor sommigen is het voor het eerst snuffelen aan zo’n procedure, voor anderen is het de laatste kans. Het is een hectische periode, die niet alleen zijn weerslag heeft op de assistentengroep, maar ook op de patiënt.

Het begint allemaal met de goedkeuring of de subtiele hint van de opleider om te solliciteren. De eerste selectie is gemaakt. Gedoodverfde kandidaten worden gepasseerd door tot dan toe kansloos geachte nieuwelingen. De  verhoudingen binnen de assistentengroep worden op scherp gezet.

Vervolgens breekt een relatief rustige periode aan met het schrijven van sollicitatiebrieven en het opsturen van het cv naar degenen die je dagelijks superviseren. Onderling wisselen de genomineerden ervaringen en onzekerheden uit met een zekere terughoudendheid. Je naaste collega is toch je concurrent geworden.

En dan volgt de eerste gespreksronde. Bloedzenuwachtige kandidaten proberen hun aandacht tevergeefs bij de patiënt te houden. Gehaast poogt men alle taken af te krijgen voor het grote moment. Even voor het aanvangstijdstip vindt er een metamorfose plaats van de arts met de witte jas naar een sollicitant die door een ringetje te halen is. Monden van specialisten vallen open bij het zien van hun assistenten in een koket jurkje en zonder de ‘ik-kom-net-uit-mijn-bedknot’.

Het gesprek is geweest. De spanning stijgt. Met een beetje geluk belt de commissie je tijdens werktijd, voor of tijdens de overdracht, zodat huilende en juichende kandidaten recht tegenover elkaar zitten. Als buitenstaander volgt nu de lastigste periode. Er ontstaan complottheorieën over de vraag waarom die wel door is en die niet. Je wordt gedwongen partij te kiezen.

Dan de laatste ronde, de beslissing is genomen. Op een schimmige, niet navolgbare wijze zijn de uitverkorenen geselecteerd. De kersverse aiossen weten niet meer waar ze heen moeten met hun vreugde, want ja, mag je blij zijn als de wereld van je collega zojuist is ingestort?

De afvallers zijn teleurgesteld en boos. Boos op de bazen, de patiënten, de collega’s en de verpleging. De loyaliteit naar het ziekenhuis en de bereidheid om je nog in te zetten is ver te zoeken. Dat supervisoren vervolgens met adviezen komen om vooral niet te vertrekken omdat je carrièreperspectief dan voorgoed voorbij is, maakt het nog erger.

Het is bizar dat kandidaten voor vervolgopleidingen op deze manier worden geselecteerd. Het werkt uitbuiting, misbruik en angstculturen in de hand. Welke assistent durft zijn mond nog open te doen of zijn of haar grens nog aan te geven als daar je toekomst van afhangt? De eerste anios die anders denkt moet ik nog ontmoeten. Wellicht toch een landelijke selectie voor iedere vervolgopleiding invoeren? Het zal niet een-twee-drie geregeld zijn, maar dat er iets moet gebeuren om cultuurverandering in gang te zetten lijkt me duidelijk.