Blogs & columns
Blog

Als je patiënt een brief schrijft

3 reacties

Onlangs hoorde ik twee keer binnen een week iemand vertellen dat ze een brief geschreven had aan haar medisch specialist. In beide gevallen ging het niet om dank-je-welletjes met een grote doos Merci-chocolaatjes, maar om lange epistels waarin ze uitlegden waarom ze zich niet serieus genomen voelden. De respectievelijke artsen waren heus vriendelijk en ongetwijfeld kundig op een bepaald gebied, maar de een had alleen maar oog gehad voor de technische uitvoering en vergat de impact van de hele geschiedenis op haar gezin en haar leven; de ander volgde allerlei behandelprotocollen zonder haar levenslange ervaringen mee te nemen. De brieven bleken gouden acties. De artsen belden hun patiënten ‘om te praten’. En sindsdien zijn de contacten heel anders. ‘Hij luisterde ineens’, vertelde de eerste vrouw blij. ‘Hij bood zijn excuses aan en vroeg hoe het beter kon’, zei de andere.

Niet elke patiënt is in staat om haar eigen zorgpad en de relatie met een haperende dokter op zo’n krachtige manier te verbeteren. Dat vereist behoorlijk wat gezondheidsvaardigheden. Als ze al niet te ziek is. Er circuleren dan ook meer verhalen over die andere route die makkelijker oogt: een andere dokter zoeken. Eigenlijk is dat jammer, want zo krijgen de betrokken artsen geen inhoudelijke feedback op hun tekortschietende zorg.

Tussen een lange brief schrijven en een andere dokter zoeken zit een hele wereld van strategieën. Elke patiënt doet, al dan niet bewust, pogingen om haar eigen geloofwaardigheid op te schroeven. Zeker de mensen in de kop van het patiëntenpeloton, gepokt en gemazeld als ze zijn in artscontacten. Dat opschroeven blijkt belangrijk. Hoe geloofwaardiger de patiënt, hoe beter de relatie met de dokter, hoe beter de zorg die zij ontvangt. Voor de oplettende artsen zijn deze inspanningen een geschenk: ze hoeven maar aan te sluiten om de therapeutische relatie een formidabele opfleuring te geven.

Neem samenwerken. Vanwege de afhankelijkheidspositie zijn patiënten snel bang om met al te directe opmerkingen hun dokter voor het hoofd te stoten. Daarom gebruiken ze vaak subtiele retorische technieken om een schutterende dokter op het goede spoor te krijgen. Ze doen zich bijvoorbeeld voor als ‘de ideale patiënt’ zoals ze denken dat hun dokter die graag ziet. Of ze erkennen eerst expliciet de kundigheid van de dokter, stellen vragen waar ze het antwoord al op weten en wijzen dan op een terloopse manier op een aspect dat zij belangrijk vinden (apofase, paraleipsis). Als dokter kun je de samenwerking vreesvrij maken door expliciet naar de verwachtingen en ideeën van de patiënt te vragen. En te luisteren natuurlijk!

Of manifestatie. Het blijkt belangrijk hoe een patiënt zich presenteert tijdens een consult. Opleiding, werk of woonadres doen ertoe. Naar maar waar. Zodra een patiënt haar hoge opleiding benadrukt, wordt ze serieuzer genomen. Ook helpt het als ze een credibility proxy opvoert, een geloofwaardige ander. Dat kan een ouder, partner of familielid zijn, of een andere dokter. Vrouwen worden serieuzer genomen als er een mannelijke proxy bij zit, en ik vermoed dat iemand van kleur serieuzer wordt genomen met een bleke proxy. Voor meer empathie en ‘mens achter de patiënt’ is het slim als ze haar dagelijkse beperkingen benadrukt. Maar huilen en geen oogcontact maken werken dan vaak weer averechts. Voor dokters allemaal redenen om hun stereotyperingen en andere valkuilen nog eens stevig onder de loep te nemen.

Of kennis. Patiënten proberen hun eigen kennis en gezondheidsvaardigheden te vergroten door informatie te zoeken, lotgenoten te spreken, proefjes te doen (skilled bodily experiments, bijvoorbeeld iets wel of niet eten), of zich te verdiepen in gesprekstechnieken zoals drie goede vragen. Als dokter kun je dit proces ondersteunen door betrouwbare bronnen en hulpkanalen aan te bieden, en het beleid samen met de patiënt vorm te geven (niet zelden weet een ervaren patiënt meer dan de (jonge) dokter).

Een brief van een patiënt is zonder twijfel een machtige boost voor de leercurve van de dokter. Maar het is natuurlijk jammer dat er eerst zoveel frustratie voor moet worden opgebouwd. Ik zou daarom willen pleiten voor een nieuwe campagne: Betere zorg begint met goede patiëntfeedback. De kern: vraag regelmatig aan je patiënten (vooral de ‘moeilijke’) of ze het gevoel hadden dat je luisterde, dat ze alles konden vertellen, of ze verbeterpunten voor jou hebben. Dan volgen de dozen Merci (of bossen bloemen of bedankkaartjes) vanzelf.

 

Meer lezen? Cathryn Molloy. Rhetorical Ethos in Health and Medicine, patient credibility, stigma and misdiagnosis. 2020.

lees meer van Anita Kaemingk
  • Anita Kaemingk

    Anita Kaemingk is onder meer neuropsycholoog en docent consultatie aan de geneeskundefaculteit in Maastricht. Ze heeft het lynchsyndroom en werd in 2013 ziek (vergevorderd stadium van kanker). In het boekje Over Leven heeft ze 25 columns over haar ziekte gebundeld.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Anita Kaemingk

    Blogger, docent consultvaardigheden, psycholoog, Maastricht

    @jan keppel hesselink: zo duidelijk verwoord krijg ik het zelden ;-)). Speciaal voor u dit geweldige psychiatrische consult van Bob Newhart. Lucht op.

    Ik schrijf dat de inspanningen vd patiënt een cadeau voor de oplettende arts zijn. Ik weet natuu...rlijk dat veel artsen er behoorlijk wat moeite mee hebben, er niet goed raad mee weten. Ook feedback vragen en ontvangen is niet makkelijk als je het niet gewend bent.

    En natuurlijk onderken ik de grote frustraties die ‘onwillige’ patiënten kunnen oproepen. (Dat is waarschijnlijk mijn grootste drijfveer voor mijn blogs)

    Deze blog probeert het van de andere kant te benaderen. Daarom toch deze correctie: het gevolg van feedback vragen is niet minder respect maar juist meer respect. En makkelijker patiënten, niet moeilijker.

    (Ik vraag me overigens af of die gedachten aan uw haan wel zo helpend zijn ;-) )

    https://youtu.be/Ow0lr63y4Mw

  • jan keppel hesselink

    pijnarts, Bosch en Duin

    Zou het goed zijn om regelmatig naar 'verbeterpuntjes' voor de arts te vragen tijdens gesprekken met patienten. Misschien kan de patient eens vragen om 'verbeterpuntjes' bij de arts. Eisend, betweterig gedrag is tegenwoordig in, sinds iedereen een Dr.... Google graad heeft. Ik vraag me af of het vragen naar 'verbeterpuntjes' niet een totaal averechts effect heeft. Ik heb kippen en en haan. De haan daagt me regelmatig uit om te kijken of ik nog steeds 'de baas' ben. Dat is voor mij geen probleem, want ik weet precies hoe ik me moet gedragen zodat hij in zijn waarde blijft en mij op de juiste wijze kan positioneren. Als ik in plaats van duidelijk gedrag te vertonen 'verbeterpuntjes' zou vragen aan de haan, zou ik snel onder zijn spoor zitten.

    In de postmoderne tijd menen veel te veel dat iedere mening telt, en wat de dokter zegt is ook alleen maar een mening. Vele Dr. Googles weten het beter, en komen graag met kant en klare diagnose en mogelijk voorstel tot therapie bij de arts. Als we nu ook nog naar 'verbeterpuntjes' gaan vragen gooien we nog meer olie op het vuur van de postmoderne geneeskunde. In dat vuur verbrandt mogelijk alle nog aanwezige respect voor de arts, en mijns inziens moeten we juist NIET expliciet naar 'verbeterpuntjes' vragen. Integendeel, we kunnen eens beginnen de patienten feedback geven over hun gedrag, daar waar ze hun eigen mening en 'kennis' overschatten, en dat komt steeds vaker voor.

    Natuurlijk blijven we alert op ons eigen gedrag, maar daar hebben we de feedback van de patient niet voor nodig, dat kunnen we zelf ook constateren als we ons oefenen in zelfobservatie.

  • Frans Derksen

    ex huisarts, nu wetenschappelijk onderzoeker Radboudumc, Doetinchem

    Ik vind dit een heel goede blog! Precies zoals de situatie tussen arts en patiënt zich vaak in het consult afspeelt.
    Er is nog 1 aspect die het waard is om te worden benoemd.
    Als arts attent blijven op emotionele 'cues' van patiënten. Tussen het co...nsult door laten patiënten heel vaak horen hoe ze zich voelen of wat iets emotioneel voor hen betekent. Als arts heb je altijd de keuze om of door te gaan in je protocol of stil te staan bij die cue. Wat de beste keuze is in een dergelijk geval is mijns inziens een open deur.......

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.