Blogs & columns
Blog

Mentale fitness, evidencebased

Plaats een reactie

Van de steriele en wetenschappelijke ordelijkheid van de universiteit naar de veelkleurigheid en chaos van Noord-India. Na mijn afstuderen reisde ik over land naar het licht in het oosten. Ik belandde uiteindelijk in Rishikesh, aan de oever van de Ganges en leerde er mediteren. De instructie was eenvoudig: focus de aandacht op de adem en als je afdwaalt merk je dat op en ga je weer terug naar de adem. Wie in slaap viel, werd door een surveillerende monnik met een stok in de rug geprikt.

De tijden zijn veranderd. Het is allang niet meer buitenissig om te mediteren en je hoeft niet meer naar het oosten om het te leren. De wijsheid zit tegenwoordig in je broekzak: je kunt net als miljoenen anderen mediteren met de hulp van een app als Headspace. Bovendien hebben oosterse wijsheid en westerse wetenschap elkaar gevonden. In 1970 werd er nog nauwelijks over meditatie of mindfulness gepubliceerd, terwijl er in 2016 ruim 1100 Engelstalige wetenschappelijke publicaties over verschenen. Door het toepassen van neuro-imaging technieken is het daarbij mogelijk geworden de neuroplastische veranderingen in ons brein als gevolg van mediteren in kaart te brengen.

Recentelijk is hierover door twee pioniers op dit gebied, de Amerikanen Goleman (bekend van het introduceren van het concept emotionele intelligentie) en Harvard-neuropsycholoog Davidson, een mooi boek geschreven: The Science of Meditation.1 Anders dan veel meditatieadepten zijn zij aangenaam kritisch. Zo zijn zij zich bewust van een vorm van onderzoekersbias die bij veel studies naar meditatie speelt. Veel onderzoekers zijn namelijk zelf actieve mediteerders. Een ander probleem is het gebrek aan controlegroepen bij veel onderzoek.

De auteurs komen met een aantal conclusies. In zijn algemeenheid geldt: hoe meer je mediteert, hoe diepgaander de veranderingen in je brein. Maar ook als je er maar beperkt tijd voor kan en wil vrijmaken heeft dat resultaat.

Door te mediteren neemt je vermogen voor selectieve aandacht toe. Bovendien werkt het stressreducerend. De voor (dis)stress belangrijke amygdala blijkt na een mindfulnesstraining van acht weken minder activiteit te vertonen. Bovendien ontstaan er nieuwe verbindingen tussen de prefrontale cortex en diezelfde amygdala, waardoor directe alarmsignalen niet meteen leiden tot stressverhogende reacties maar tot een soort van intern overleg. Dit verklaart waarschijnlijk ook de gevonden effectiviteit van mindfulnesstraining bij mensen met een recidiverende depressie. Deze effectiviteit is vergelijkbaar met het nemen van antidepressieve medicatie. Verder blijkt bij mensen die mediteren de activiteit van het zogenaamde voorkeursnetwerk in je hersenen af te nemen. Dat netwerk treedt in werking als we niet gericht met iets bezig zij. Het heeft meestal een negatieve, veroordelende ondertoon en een op zichzelf gerichte dynamiek. Door meditatie ontstaan nieuwe verbindingen met de prefrontale cortex waardoor je je sneller bewust wordt dat je afdwaalt. En je ontwikkelt er een meer compassievolle houding door.

Ik ben al die jaren blijven mediteren en kan de beschreven effecten onderschrijven. Het heeft een tijd geduurd voordat ik er met voldoende ontspanning mee om heb leren gaan, die stok in de rug werkt niet zo goed. Nu mediteren mainstream geworden is en bovendien wetenschappelijk onderbouwd kan meditatie allicht helpen om de toename van burn-out en andere stressgerelateerde problematiek bij artsen en studenten het hoofd te bieden. Wat mij betreft wordt het tijd dat we naast fysieke fitness dit soort vormen van mentale work-out gaan propageren. En dat we die work-out een duidelijke plaats geven in het curriculum van de geneeskundeopleidingen en geaccrediteerde nascholingsprogramma’s.    

voetnoot

1. The Science of Meditation (2017). Daniel Goleman en Richard Davidson. Uitg. Penguin Books.

meditatie
  • Bram Tjaden

    Bram Tjaden is huisarts en mindfulnesstrainer.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.