‘Wet verplichte ggz en Wet zorg en dwang geen basis voor verplichte anticonceptie’
1 reactieDe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang bieden geen basis voor het opleggen van verplichte anticonceptie. Voor gedwongen anticonceptie is specifieke wetgeving nodig, stelt een advocaat-generaal in een advies aan de Hoge Raad.
In een bericht op de eigen website stelt de Hoge Raad vast dat er door rechtbanken verschillend wordt gedacht over de vraag of verplichte anticonceptie onder de werking van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz), die op 1 januari 2020 in werking is getreden, valt of niet. Er zijn diverse uitspraken van rechtbanken geweest die verplichte anticonceptie als vorm van gedwongen zorg in een zorgmachtiging hebben opgelegd, maar ook uitspraken waarin dat niet is gedaan.
Misbruik
Voor het eerst is nu een zaak in cassatie aan de Hoge Raad voorgelegd, waarin een advocaat de Hoge Raad vraagt een eerder oordeel van de rechter te vernietigen. Het gaat in deze zaak om een vrouw die lijdt aan onder meer psychische en ontwikkelingsstoornissen en verslavingsproblematiek, die bij terugval makkelijk in handen valt van personen die (seksueel) misbruik van haar maken. In een eerdere rechtszaak heeft de rechter zich uitgesproken over dat Implanon of een andere langdurige anticonceptie bij haar is toegestaan als verplichte vorm van zorg.
In het advies aan de Hoge Raad stelt de advocaat-generaal onder meer dat er geen ruimte is om via een zorgmachtiging in het kader van de Wvggz een betrokkene te dwingen tot anticonceptie om ernstig nadeel af te wenden voor een nog niet verwekt kind. Slechts als er sprake van is dat een zwangerschap ernstig nadeel zou opleveren voor de betrokkene zelf – bijvoorbeeld doordat zwangerschap de kans op psychotische symptomen vergroot – zou er, volgens de advocaat-generaal, wellicht ruimte zijn.
Rechtsongelijkheid
Volgens de advocaat-generaal leidt gebruik van de Wvggz tot rechtsongelijkheid. Mensen bij wie verplichte anticonceptie om even goede reden zou kunnen worden toegepast– bijvoorbeeld bij eerdere ernstige kindermishandeling of verwaarlozing – vallen buiten de Wvggz en worden niet bereikt. Er is voor gedwongen anticonceptie daarom specifieke wetgeving nodig.
Ook wijst de advocaat-generaal erop dat de focus op vrouwen bij anticonceptie als verplichte zorgmaatregel rechtsongelijkheid in de hand werkt, omdat er ook kan worden ingezet op vormen van anticonceptie voor mannen.
Ten slotte noemt de advocaat-generaal het in het advies ook onbegrijpelijk dat de rechtbank heeft geoordeeld dat de vrouw verplicht mocht worden tot anticonceptie. Zij wilde namelijk ook vrijwillig meewerken aan het plaatsen van een Implanon-staafje, waarmee ze voor langere duur beschermd zou worden tegen een zwangerschap.
Het is nog niet bekend wanneer de Hoge Raad uitspraak doet in deze cassatiezaak. Het advies van de advocaat-generaal is een onafhankelijk advies aan de Hoge Raad, die vrij is dat advies al dan niet te volgen, zo benadrukt de Hoge Raad.
Lees ook-
Simone Paauw
Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret. (Gezondheids)recht en medisch tuchtrecht hebben haar bijzondere interesse. Ze heeft aandacht voor diversiteit en inclusie in de breedte, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag (op de werkvloer) en de positie van vluchtelingen en vluchteling-artsen. Daarnaast schrijft ze over tal van andere onderwerpen.
J.B.E. Hulshof
GGZ-arts, Wolfheze
De betreffende advocaat-generaal gaat in zijn/haar zienswijze geheel voorbij aan het belang van de kinderen die geboren kunnen worden als er geen rem op de mogelijkheid van voortplanting binnen de kaders van de Wvggz en de Wzd kan worden gezet. Veel ...van de vrouwen die het betreft zijn door hun stoornis en/of door hun leefomstandigheden absoluut niet in staat om zelf voor een kind te zorgen. Verder kunnen veel van die vrouwen niet overzien wat de gevolgen kunnen zijn van de geboorte van een al dan niet door hen zelf gewenst kind. Ze zien niet de noodzaak in van zorgvuldig uitgevoerde anticonceptie, vanuit de waanopvatting dat het allemaal bij hen zelf niet zo'n vaart zal lopen. Ik heb het in de praktijk in de kliniek de laatste jaren al te vaak meegemaakt: een psychiatrisch patiënte blijkt zwanger te zijn geworden, ze draagt de zwangerschap uit, intussen wordt de Kinderbescherming geïnformeerd, de vrouw bevalt in de PAAZ van een nabijgelegen algemeen ziekenhuis, het kind wordt meteen na de geboorte overgeplaatst naar een pleeggezin. Als de vrouw in kwestie al de waanwens had om zelf haar kind te mogen opvoeden, dan komt ze er meteen na de geboorte achter dat dit een illusie is. Leed stapelt zich op leed.
Er wordt gesteld: "Slechts als er sprake van is dat een zwangerschap ernstig nadeel zou opleveren voor de betrokkene zelf (...) zou er, volgens de advocaat-generaal, wellicht ruimte zijn." Maar dat klopt niet. Gevaar of ernstig nadeel heeft niet alleen betrekking op de betrokken patiënt zelf maar ook op haar omgeving. Beste advocaat-generaal: lees de tekst van de Wvggz er nog maar eens op na.