Veelbelovende vaccinkandidaat tegen zikavirus

Een mogelijk vaccin tegen het zikavirus laat veelbelovende resultaten zien in een fase-I-studie bij honderd gezonde deelnemers. Hierover schrijven Nadine Salisch e.a. in Annals of Internal Medicine.

Sinds de grote uitbraak van het zikavirus in 2015 en 2016 is de incidentie van de infectie flink gedaald. De mug die het virus kan overbrengen (Aedes aegypti) komt echter nog op tal van plaatsen voor, ook daar waar weinig weerstand is opgebouwd onder de bevolking. Een nieuwe uitbraak is volgens de auteurs dan ook een reëel risico. De infectie zelf verloopt meestal mild, maar kan wel tot ernstige congenitale afwijkingen – met name microcefalie – leiden bij kinderen van zieke zwangeren.

Een zikavaccin is nog niet beschikbaar, hoewel er al verschillende zijn ontwikkeld. Salisch e.a. hebben bij honderd deelnemers een vaccinkandidaat getest die codeert voor verschillende eiwitten. De vector is hetzelfde (niet-replicerende) adenovirus dat is gebruikt voor het ebolavaccin, en dat ook voor SARS-CoV-2 wordt getest.

De honderd gezonde Amerikanen deden mee aan dubbelblind, gerandomiseerd onderzoek. Zij kregen twee maal (met 56 dagen tussenpauze) een lage (LD) of hoge dosis (HD) vaccin, of fysiologisch zout (PL) intramusculair toegediend in vijf verschillende schema’s (LD/LD, LD/PL, HD/HD, HD/PL, PL/PL). Er traden meer bijwerkingen op na vaccintoediening dan na placebo, vooral pijn op de injectieplek, vermoeidheid en hoofdpijn. Er traden geen ernstige bijwerkingen op.

Beide doses vaccin zorgden voor de aanmaak van neutraliserende antilichamen bij meer dan 80 procent van de deelnemers. Deze waren tot een jaar nadien nog meetbaar. Een hogere dosis leidde tot een wat hogere piekwaarde, en een tweede vaccinatie zorgde voor een verdere titerstijging.

Omdat zika momenteel niet rondwaart, zijn effectiviteitsstudies bij mensen momenteel niet (eenvoudig) uitvoerbaar. In een bijbehorend commentaar gaan Ann Chahroudi en Sallie Permar in op het belang van voorbereiding op ziekte-uitbraken, zoals de covid-19-crisis wel bewezen heeft. De ontwikkeling van vaccinkandidaten is daar een belangrijk onderdeel van. Zij wijzen erop dat de onderzoekers geen zwangeren includeerden. Begrijpelijk, maar juist zij zouden een belangrijke doelgroep voor vaccinatie zijn bij een eventuele opvlamming van zika. Chahroudi en Permar denken dat de werking bij hen dan ook als eerste zou moeten worden getest in die situatie.