Laatste nieuws
Wetenschap

Universeel griepvaccin weer een stap dichterbij

1 reactie

De uitkomsten van een fase-1-trial, gepubliceerd door Raffael Nachbagauer e.a. in Nature Medicine, laten zien dat een universeel griepvaccin in principe mogelijk is.

Bestaande griepvaccins bevatten verzwakte of geïnactiveerde influenzavirussen met een mix van hemagglutinines (HA’s), de eiwitten die hun oppervlak bedekken. Deze vaccins zijn primair bedoeld om antilichaamreacties op te wekken tegen het bovenste deel van het HA, of het ‘hoofd’. Probleem is dat daar juist veelvuldig veranderingen optreden.

Het viruscapside wordt omsloten door een lipidemembraan met daarop hemagglutinine (H) en neuraminidase (N). Beide proteïnen ondergaan regelmatig kleine antigene veranderingen, door mutaties in de coderende genen. Zo ontstaat binnen één tot vijf jaar een nieuwe virusvariant waarvan mensen ziek kunnen worden, de antigene drift. Er is ook antigene shift: waarbij het hemagglutinine (H) en soms ook het neuraminidase (N) plotseling verandert (van H3 in H5 bijvoorbeeld).

Meerdere onderzoekers hebben erop gewezen dat het virus nog een ‘achilleshiel’ heeft die zich kenmerkt door veel minder veranderlijke antigenen: de stam of de steel, dat is het onderste deel van het HA. Maar immuungeheugencellen die zijn opgebouwd tijdens een leven van griepinfecties reageren zo sterk op het hoofd van HA dat deze reactie de productie van antilichamen tegen de steel opheft.

Sommige onderzoekers hebben daarom geprobeerd griepvaccins te maken die alleen de steel van het HA bevatten, maar dat is niet gelukt. Nachbagauer e.a. (in feite het team van de bekende viroloog Florian Krammer) hebben nu zogenaamde chimere HA’s gemaakt, die de stam van het eiwit koppelen aan ongebruikelijke ‘hoofden’ die geheel nieuw zijn voor het menselijke immuunsysteem en die het immuungeheugen van een persoon dus niet activeren. Daardoor, zo was de verwachting, kan de nieuwe, sterke immuunreactie op de steel dominant zijn.

En dat blijkt, getuige de uitkomst van deze fase-1-studie, in principe te kunnen werken. Vaccinatie bleek veilig en induceerde een brede, sterke, duurzame en functionele immuunrespons die gericht was op de steel van het hemagglutinine.

Florian Krammer heeft in Science al laten weten dat dit slechts het begin is. Het duurt volgens hem nog zeker twee jaar voordat een vaccin is ontwikkeld dat kan worden getest in een grote trial.

lees ook
Nieuws Wetenschap
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.