Twee potentiële vaccins geven goede afweerrespons tegen SARS-CoV-2

Het veelbesproken ‘Oxford-vaccin’ waar ook de Nederlandse overheid haar zinnen op heeft gezet, veroorzaakt ook na 56 dagen nog een sterke antilichaam- en T-celimmuunrespons. Dat blijkt uit een fase-I/II-trial door Pedro M. Folegatti e.a. gepubliceerd in The Lancet, waaraan bijna 1100 personen meedoen, allemaal gezonde volwassenen van 18-55 jaar zonder covid-19. De deelnemers worden nog minstens een jaar gevolgd om een beter beeld te krijgen van de veiligheid van het vaccin en de immuunreactie die het veroorzaakt.

Het vaccin maakt gebruik van een verzwakt adenovirus dat chimpansees infecteert en dat genetisch is gemodificeerd, zodat het codeert voor het spike-eiwit van het SARS-CoV-2-virus. Wanneer het de cellen van gevaccineerde individuen binnendringt, geeft het daar de genetische code van het spike-eiwit af. Gevolg: deze cellen produceren het bewuste eiwit waardoor het immuunsysteem het SARS-CoV-2-virus kan herkennen.

Veilig

De resultaten laten zien dat het vaccin veilig is en sterke immuunreacties veroorzaakt: binnen 14 dagen een goede T-celreactie en na 28 dagen een goede antilichaamrespons. De bijwerkingen waren over het geheel genomen gering tot matig: moeheid, hoofdpijn, spierpijn, koude rillingen, koortsig gevoel en koorts kwamen voor, maar konden meestal worden onderdrukt met behulp van paracetamol.

Interessant detail: een klein aantal deelnemers aan deze trial had al detecteerbare neutraliserende antilichamen en T-celreacties tegen het SARS-CoV-2-spike-eiwit vóór vaccinatie. Mogelijk als gevolg van een asymptomatisch verlopen infectie met het virus.

Een tweede fase-II-trial naar de effecten van een soortgelijk vaccin – ook een verzwakt adenovirus dat genetisch materiaal afgeeft dat codeert voor het SARS-CoV-2-spike-eiwit – uitgevoerd onder ruim vijfhonderd deelnemers in China door Feng-Cai Zhu e.a. en ook gepubliceerd in The Lancet laat vergelijkbare resultaten zien, zowel qua antilichaam- en T-celrespons als qua bijwerkingen. Wel vonden de onderzoekers in dit geval dat bestaande immuniteit voor het humane adenovirus en hogere leeftijd de immuunreacties kunnen belemmeren. Uit het onderzoek blijkt dat oudere deelnemers over het algemeen significant lagere immuunrespons en hogere tolerantie hebben voor het vaccin.

Veel vragen

In beide gevallen is het nog veel te vroeg om te concluderen dat dit dé vaccins zullen zijn. Veel vragen staan nog namelijk nog open. Twee commentatoren, Naor Bar-Zeev en William Moss, noemen er een handvol: wat is de duur van de immuniteitsrespons; hoe staat het met de immunogeniciteit van oudere volwassenen of andere specifieke groepen, zoals mensen met comorbiditeit, of met die van bepaalde etnische of raciale groepen die zwaarder worden getroffen door covid-19; is een singledosis voldoende bij ouderen of moet er een ‘boosterdosis’ komen; correleren T-celreacties met bescherming, ongeacht de humorale titers? Onder meer voortgaand onderzoek met het Oxford-vaccin in het Verenigd Koninkrijk, Brazilië en Zuid-Afrika (fase II en fase III) moet antwoorden geven op deze vragen.

Momenteel zijn er ongeveer 250 vaccins in ontwikkeling, waarvan er nu ruim 30 onderwerp zijn van onderzoek, of van onderzoek dat binnenkort zal starten, zo blijkt uit een uitgebreid overzicht in The Scientist.

MC-columnist, internist en CEO van het University College London Hospitals Marcel Levi is optimistisch gestemd. Dat bijvoorbeeld antistoffen snel afnemen, gaat er bij hem niet in: ‘Kan iemand mij een voorbeeld noemen van falende afweer tegen een nauwelijks muterend luchtwegvirus waartegen je antistoffen opbouwt?’ Zelf doet hij mee aan de trial met het Oxford-vaccin, en daar heeft hij vertrouwen in. Maar: ‘Ik houd me braaf aan de regels, dus ik ga nu niet stiekem mijn antistoffen checken.’

• doi.org/10.1016/S0140-6736(20)31611-1

• doi.org/10.1016/S0140-6736(20)31604-4

• doi.org/10.1016S0140-6736(20)31605-6