Treiterij en intimidatie van artsen nemen weer licht toe

Ongewenst gedrag tegenover artsen en zorgverleners nam tijdens de coronaperiode aanmerkelijk af – mogelijk vanwege verminderd patiëntencontact. Daarna nam het aandeel weer toe. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2021, die jaarlijks wordt uitgevoerd door onderzoeksinstituut TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) onder ruim 41 duizend werknemers.

Op verzoek van Medisch Contact heeft TNO de artsen onder de geënquêteerden eruit gelicht. Omdat de NEA over werknemers gaat, betreft het louter artsen in dienstverband.

Ongewenst gedrag – zowel buiten als binnen de organisatie – kan verschillende vormen aannemen. Iets meer dan 45 procent van de artsen had in 2021 weleens te maken met ‘intimidatie door klanten (patiënten)’, dat is beduidend meer dan in het coronajaar 2020 (40,9%).

Toch is het veel minder dan vóór de pandemie, toen nog ongeveer de helft van de ondervraagde artsen aangaf dat ze last hadden gehad van dergelijke intimidatie. De cijfers over intimidatie door leidinggevenden of collega’s, pesten en ongewenste seksuele aandacht vertonen allemaal een soortgelijke curve; het nam licht toe tot 2019, daarna stokte het, en nam af.

Contactmomenten

TNO-onderzoeker Wendela Hooftman, projectleider van de NEA, ziet de respectievelijke daling en stijging van het aantal meldingen van ongewenst gedrag duidelijk zichtbaar in de cijfers, maar heeft geen nader onderzoek gedaan naar de oorzaken. ‘Vermoedelijk heeft het te maken met het feit dat er, door de lockdowns, minder contactmomenten waren.’ Artsen hebben vaker dan andere beroepen te maken met extern ongewenst gedrag. Dat komt, onder meer, door de aard van het beroep, zegt Hooftman. ‘Arts en patiënt ontmoeten elkaar in de spreekkamer, in het ziekenhuis, in het verpleeghuis. Er is veel contact, ook met familieleden of mantelzorgers, dus kan het ook vaker misgaan, als je het afzet tegen andere beroepen.’

Zorgverleners, onder wie dokters, gaven in 2021 – vaker dan andere beroepen – aan dat arbomaatregelen nodig zijn op het gebied van extern ongewenst gedrag, maar ook om werkstress aan te pakken. Uit de NEA blijkt dat één op de vijf artsen (20,5%) weleens kampt met burn-outklachten. Ook dit getal was vóór corona iets hoger (25,1%).

Overwerk

Mensen die in de zorg werken steken, als het gaat om psychosociale omstandigheden, in het algemeen ongunstig af tegen andere beroepen, dat blijkt opnieuw uit deze meting. Ze draaien diensten op onregelmatige tijden. Vooral artsen maken gemiddeld meer overuren: in 2021 was dat ruim vijf uur per week.

Zorgverleners scoren relatief laag op autonomie (je kunt niet ‘zomaar’ besluiten dat je een dag niet komt, of dat je het nu eens ‘heel anders’ aan gaat pakken). Er worden hoge eisen gesteld, er komt verantwoordelijkheid bij kijken en het werk is moeilijk. Een opvallende uitkomst is dat een toenemend aantal artsen zegt dat ze hun werk ‘emotioneel zwaar vinden’: 37,6 procent, dat is hoger dan eerder gemeten – corona of niet.

Zorgverleners zeggen vaker een werk-privédisbalans te ervaren. Daarin is geen sprake van een afname in de afgelopen jaren. Bijna een kwart (23,4%) van de ondervraagde artsen ervaart (zeer) vaak een disbalans. Dat is meer dan tijdens coronajaar 2020 (18,4%) maar ook meer dan in 2019 (21,9%) of 2018 (20,3%).

Goed nieuws is er ook. Artsen – en eigenlijk alle mensen die werken in de zorg – zijn meer dan gemiddeld tevreden met hun werk; 87,7 procent zegt (zeer) tevreden te zijn. Ze lijken niet in groten getale van baan te willen veranderen. Weliswaar droomde één op de drie weleens van werk bij een andere werkgever, maar slechts 17,7 procent van de ondervraagden is daadwerkelijk in actie gekomen voor die andere baan. Over vijf jaar dat wellicht anders: 38 procent van de ondervraagde artsen hoopt dan elders aan de slag te zijn.

De nieuwe NEA met informatie over arbeidsomstandigheden in 2022 wordt in april 2023 verwacht.