Laatste nieuws
Nieuws

RVS: Regel vertegenwoordiging burger die toegankelijke acute zorg wil

Plaats een reactie

De besluitvorming over spoedzorg in Nederland moet anders. Ziekenhuizen zoeken concentratie, verzekeraars willen de kosten beteugelen en patiënten willen voor alles toegang tot acute zorg. Bij deze drie grote en soms tegengestelde belangen, moet het burgerperspectief sterker gaan meetellen. Dat stelt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in een vandaag verschenen rapport.

Het RVS-rapport over spoedzorg zou eigenlijk half maart al verschijnen. Dit werd uitgesteld vanwege de coronacrisis. Die crisis plaatste de acute zorg in de schijnwerpers. Bij een nadere beschouwing van deze zorg onder de druk van een pandemie zagen de opstellers geen noodzaak om het rapport aan te passen, maar vonden ze het wel nodig om in een epiloog te beschrijven welke lessen ze trekken uit de coronacrisis (zie kader Corona-epiloog).

De toegankelijkheid van acute zorg staat onder druk door stijgende kwaliteitseisen en strakke financiële kaders. Verstedelijking, vergrijzing en het oplopende personeelstekort voeren de druk verder op, constateert de RVS. Medisch Contact sprak op 8 maart met RVS-commissievoorzitter Jan Kremer, hoogleraar patiëntgerichte innovatie, maar stelde publicatie van dit interview uit tot het verschijnen van het rapport vandaag. Kremer ziet drie grote verhalen in de discussie: ‘Die gaan over kwalitatief goede, betaalbare en toegankelijke zorg. Maar dat laatste perspectief is onvoldoende geborgd, er is onrust onder burgers.’

Waar iedere kleine zorginstelling een cliëntenraad heeft, daar hebben burgers nauwelijks zeggenschap over hun eigen spoedeisende hulp. De Tweede Kamer vroeg de RVS afgelopen najaar om advies over de manier waarop de overheid regie kan voeren zodat publieke waarden in de acute zorg tot hun recht komen. Vaak is het de minister die de RVS aan het werk zet. Maar minister Bruins, druk doende met zijn houtskoolschets van de acute zorg, voelde daar niet voor. Heel symbolisch nam de volksvertegenwoordiging toen het heft zelf in handen en stapte naar de raad om te laten onderzoeken hoe de stem van de patiënt kan klinken in het debat over spoedzorg.

Acute zorg in beweging

De maatschappelijke onrust over de organisatie van de spoedzorg bereikte najaar 2018 een hoogtepunt met de dreigende verdwijning van de vitale SEH van het ziekenhuis in Lelystad dat failliet ging. Voorjaar 2019 gebruikte het Zorginstituut haar doorzettingsmacht om het Kwaliteitskader Spoedzorgketen rond te krijgen, omdat veldpartijen geen overeenstemming bereikten. Twistpunt was onder meer de vraag of de deskundigheid van de SEH-arts moet worden uitgedrukt in ervaringsjaren of in behaalde competenties. Dat jaar kwamen er meerdere moties over het betrekken van burgers bij en het informeren van patiënten over wijzigingen in het spoedzorglandschap. Eind 2019 presenteerde minister Bruins een concept Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Hierin regelt hij dat zorgaanbieders die een hap, SEH of afdeling acute verloskunde willen sluiten, niet alleen de inwoners informeren maar hen ook de gelegenheid geven mondeling hun mening te geven. De minister stuurt dit voorjaar een plan voor een landelijk dekkend spoedzorgnetwerk – de houtskoolschets – naar de Tweede Kamer.


Is het nodig dat de stem van de patiënt klinkt?

‘Acute zorg klinkt zo inhoudelijk, ik dacht altijd dat we dat aan professionals moeten overlaten. Maar het is een publieke functie, een dienst met grote impact. Dat zie je overal waar iets verandert aan de spoedzorg: in Drenthe, Roosendaal, Lelystad. Er ontstaat maatschappelijke commotie en dan denken wij als aanbieder dat we er wel komen als we het nog één keertje uitleggen. Maar dat stelt niet gerust, want we gaan voorbij aan een aantal belangrijke maatschappelijke waarden. De acute zorg is te publiek om alleen aan aanbieders over te laten. Ze spelen een belangrijke rol, maar de samenleving vindt er ook wat van. Daarom is dit ook echt een onderwerp voor de RVS, op het snijvlak van gezondheid en samenleving.’

Is de wens van de burger wel rationeel, bijvoorbeeld de roep om spoedzorg om de hoek te willen?

‘Denken dat burgers irrationele dingen willen, is paternalistisch. Dat doet denken aan de besluitvorming in de spreekkamer, waarbij de arts meent te weten wat goed is voor de patiënt.’

Moet kwaliteit niet leidend zijn, uiteindelijk wil iedereen toch allereerst goede zorg?

‘Het is ons opgevallen dat ook de vertolkers van het kwaliteitsperspectief – de medische wereld – niet altijd op één lijn zitten. Een deel wil voldoen aan alle internationale standaarden en topkwaliteit leveren in geconcentreerde centra. Maar je hoort ook artsen die wel beamen dat dat belangrijk is – bijvoorbeeld bij multitrauma – maar zij vinden bijvoorbeeld voor problemen met kwetsbare ouderen en chronisch zieken, korte lijnen naar het sociale domein en de eerste lijn juist heel belangrijk voor kwaliteit.’

Hoe wil de RVS die stem van de patiënt laten klinken?

‘De RVS pleit voor een publiek bestuurder, de Commissaris Acute Zorg, als onafhankelijke voorzitter van elke ROAZ-regio. Nu is dat vaak een umc-voorzitter. Deze regionale bestuurder moet de deelbelangen van betrokkenen in evenwicht houden maar ook die van het publiek in de gaten houden. Daarbij gaat het om zorg in de buurt, maar ook om tijdig geïnformeerd worden als die zorg verdwijnt. De commissaris legt zijn oor te luisteren bij maatschappelijke organisaties, patiëntenverenigingen en betrekt burgers bij de besluitvorming. Maar hij moet ook bij de minister aan de bel mogen trekken als er signalen zijn dat burgers onvoldoende betrokken zijn of als de vaart eruit dreigt te raken.’

En hoe moet de overheid haar regierol invullen?

‘Er is niet één vorm van regie het beste voor alle problemen in de acute zorg, dat is belangrijk. We hebben het wat kleiner gemaakt en vier grote vraagstukken geïdentificeerd. Zo pleiten we allereerst voor goed onderbouwde toegankelijkheidsnormen. Die moeten geen theoretisch gewenste spreiding beschrijven, zoals nu het geval is, maar moeten een prestatienorm zijn die de rijksoverheid handhaaft. Daarbij moeten zorgaanbieders meer gaan samenwerken en innoveren. De huidige manier van bekostigen, vooral op volume, geeft prikkels om niet samen te werken. We stellen voor om daarnaast bekostiging op beschikbaarheid te gaan zetten, en prestaties af te spreken over samenwerking.’


Corona-epiloog

Het rapport was af maar door de lockdown werd de presentatie uitgesteld. De opstellers hebben een corona-epiloog toegevoegd met drie aanbevelingen:

Tijdens de crisis was er schaarste aan tests, beschermingsmiddelen en ic-bedden. Wie beslist over de verdeling daarvan moet ook publieke verantwoording afleggen, vindt de RVS.

Ten tweede heeft de coronacrisis laten zien dat een integrale blik op de organisatie en financiering van acute zorg noodzakelijk is, maar niet altijd aanwezig. ‘Zo werden ouderen die niet meer thuis konden zijn of niet in het ziekenhuis hoefden te blijven overgebracht naar hotels en andere plaatsen, terwijl opname in een instelling voor langdurige zorg wellicht beter en mogelijk was geweest’, aldus de RVS.

Ten derde vraagt de RVS om ervoor te waken maakbaarheidsdenken en regie als maatwerk te beschouwen. Waarden als veerkracht, innovatie, samenwerking en maatwerk zijn essentieel, maar staan soms op gespannen voet met waarden als gelijkheid, rechtmatigheid en legitimiteit, aldus de RVS. ‘Die spanning zagen we ook in de acute fase van de coronacrisis als het bijvoorbeeld ging om de afstemming over het landelijke testbeleid en het inkopen van testmaterialen. Hoewel vanuit de landelijke regiecentra de nadruk lag op het volgen van centrale aanwijzingen en richtlijnen, zagen we dat hier regionaal, onderbouwd, van werd afgeweken.’


Lees ook

Nieuws
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.