Psychiaters over vastgelopen ggz: ‘Marktwerking is desastreus’
14 reacties
De ggz zit in de knel. De Tweede Kamer wilde van het veld weten wat er aan de hand is en wat mogelijke oplossingen zijn. Conclusie: de marktwerking is mislukt. En lang niet iedere cliënt heeft een professionele hulpverlener nodig.
Een reeks plagen teistert de ggz, zo lijkt. Dramatische stijging van het aantal patiënten/cliënten. Lange wachtlijsten. Instellingen die het financieel niet bolwerken. De Tweede Kamer nodigde vorige week een tiental ervaringsdeskundigen, professionals uit het veld en wetenschappers, uit om hun licht te laten schijnen over oorzaken en mogelijke oplossingen voor deze problemen. Waardoor is het aantal mensen met een psychische stoornis zo gestegen? En hoe is een nog groter beroep op de ggz te voorkomen?
Wachten op zorg
Over de cijfers was weinig discussie. Tussen 2009 en 2021 groeide het ggz-budget met 11 procent, maar het aantal mensen met mentale stoornissen dat een beroep deed op de ggz nam toe met 53 procent. Wachtlijsten zijn het gevolg: in mei vorig jaar wachtten ruim 80 duizend mensen op psychische hulp, waarvan ruim 41 duizend langer dan de treeknorm. Het percentage volwassen Nederlanders met een psychische aandoening volgens de DSM-5 is de afgelopen 12 jaar fors toegenomen. Van 17 procent in 2007-2009 naar ruim 26 procent in 2019-2022, zo blijkt het laatste zogeheten Nemesis-onderzoek. Dertien jaar geleden ging het om 1,9 miljoen mensen, nu zijn het er 3,3 miljoen.
Veel van die stijging leidt tot een toeloop naar de POH-ggz en de basis-ggz. De sterke stijging is vooral te zien onder jongvolwassenen. Cijfers over de specialistische ggz blijven ongeveer gelijk. Volgens het Trimbos-instituut leiden psychische aandoeningen bij 8 procent van de volwassenen (± 900 duizend) tot disfunctioneren op gebied van werk, gezin of zelfzorg. Zo’n 538 duizend volwassenen krijgen een specialistische ggz-behandeling. Bijkomende kwestie is het personeelstekort: begin 2018 stonden er 3,6 duizend vacatures open in de ggz, in het derde kwartaal van 2022 waren dat er bijna twee keer zoveel.
Prestatiedruk op school en in werk, 24/7 ‘aanstaan’, armoede en schuldenproblematiek, kwantitatief en kwalitatief woningtekort, een complexer wordende samenleving met grote sociaaleconomische verschillen, overmatig veel digitale prikkels, en minder sociale cohesie – ook over de tijdens de bijeenkomst genoemde oorzaken van de stijging was de eensgezindheid groot. Desgevraagd zegt Bauke Koekkoek, epidemioloog, sociaal-wetenschapper en crisisdienstverpleegkundige, en een van de geraadpleegde professionals, toch te twijfelen over de volgens hem voorbarige conclusies die aan de recente cijfers worden verbonden. ‘Wil je echt weten wat er in onze samenleving aan de hand is waardoor zoveel meer mensen psychische nood ervaren, dan moet je mensen raadplegen die ontwikkelingen in de maatschappij breder proberen te begrijpen. Sociale wetenschappers bijvoorbeeld, maar ook “gewone” streetwise mensen of bijvoorbeeld ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf van wie we verwachten dat ze mensen met psychische nood in dienst nemen.’
Meer concreet bekritiseert hij de meetwijze van de Nemesis-studie: ‘Die is gebaseerd op een gestructureerd interview en op algoritmen die via de inventarisatie van problemen en klachten leiden tot conclusies als: “geen stoornis”, “depressie” en “ADHD”.’ Maar zonder context, stelt hij: ‘Als iemand somber wordt vanwege een destructieve relatie met een partner is de aanpak echt anders dan wanneer dat komt door een zwaar verlies of een uitzichtloos leven. Pas na een gedegen analyse kun je iets zeggen over een aanpak – die dan veel minder vaak “behandeling in de ggz” is dan na het afnemen van een probleemgerichte vragenlijst zonder context.’ Ook volgens hoogleraar psychiatrie Jim van Os gaat het veelal om ‘sociale en existentiële zorgbehoeften’en daar heb je volgens hem ‘herstelacademies voor nodig en buurthuizen, de kerk, zelfregiecentra, contact met andere mensen, de schuldhulpverlening.’ Dus niet per se professionele hulpverleners.
In dat verband somde hoogleraar psychiatrie Damiaan Denys in de Tweede Kamer ‘drie ongemakkelijke waarheden’ op: de invoering van gereguleerde marktwerking in 2006 waardoor sindsdien mentaal lijden als een ‘commercieel’ product wordt gezien. De onmogelijkheid van de professional om psychisch lijden ondubbelzinnig, objectief te valideren – zoals dat door zorgverzekeraars wordt gevraagd – en de toenemende illusie van absolute maakbaarheid van de mens, waarin het normale lijden geen plek meer krijgt, maar snel wordt gepsychologiseerd en gemedicaliseerd.
Dat betekent overigens niet dat het gebruik van DSM-5 een rol zou spelen bij de problemen in de ggz – een punt dat nogal eens wordt aangevoerd. Psychiater/hoogleraar Christiaan Vinkers daarover: ‘Een DSM-classificatie doet niets af aan iemands verhaal en wensen.’ Afschaffen is wat hem betreft niet aan de orde: ‘Een wereldwijde, gemeenschappelijke taal is nodig en zinvol bij de behandeling van psychische klachten. Anders heropen je de deur naar behandelingen waarvan niet helder is of ze effect hebben, zoals in het pre-DSM-tijdperk te vaak gebeurde.’ Daar komt bij dat een stoornis die in DSM-5 genoemd staat niet per definitie tot verzekerde zorg leidt. Daarvoor gebruikt het Zorginstituut immers aanvullende criteria: noodzakelijkheid, effectiviteit, kosteneffectiviteit en uitvoerbaarheid.
‘Ontschotting en betere samenwerking met het sociale domein’, dat is volgens de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) op termijn een van dé manieren, zeker op regionaal niveau, om het hoofd te bieden aan de enorme toeloop naar de ggz. Volgens psychiater Marja van ’t Spijker, vice-voorzitter van de NVvP, valt wat dat betreft nog veel te onderzoeken over werkzame en kosteneffectieve vormen van samenwerking en goede indicatiestellingen zoals het verkennend gesprek, mentale gezondheidscentra, en allerlei regionale initiatieven. Ook Jim van Os bepleit ‘intensieve regionale samenwerking vanuit gedeelde waarden’. ‘Laat zorgverzekeraars daarop inkopen en de NZa een betaaltitel maken.’ Nu al brengt hij dat ‘Ecosysteem Mentale Gezondheid’ in vijf regio’s (Deventer, Doetinchem, Harderwijk, Groningen en Amsterdam-Zuidoost) in de praktijk, waarin sociaal domein, herstelacademies, huisartsen, ggd, alternatieve genezers, informele zorg, en anderen samen optrekken. Hij ziet daarbij veel in populatiegebonden bekostiging, want ‘de postcode is de beste voorspeller van een beroep op de ggz-zorg. We weten dat de meeste ggz zorg wordt afgenomen in bepaalde buurten.’
Verdrongen zorg
Grootste zorg van de NVvP is, aldus Marja van ’t Spijker daags na de bijeenkomst, dat de stijging van het aantal mensen met wat Van Os ‘sociale en existentiële zorgbehoeften’ noemt, de zorg voor patiënten met ernstige problemen verdringt. ‘We willen dat lijden van de eerste, grote groep zeker niet bagatelliseren, maar er is een perverse prikkel in het huidige systeem geslopen om de tweede, duurdere groep minder te bedienen. En er is bovendien onderfinanciering van deze zorg, wat ook blijkt uit Trimbosonderzoek; ggz-instellingen hebben daarom met grote tekorten te maken of staan zelfs op omvallen. Dat moet snel veranderen. Nu wijzen partijen naar elkaar: instellingen zeggen dat ze deze zorg niet kunnen betalen, verzekeraars zeggen dat instellingen een budget hebben gekregen dat voldoende zou moeten zijn en de NZa vindt dat verzekeraars en instellingen er samen uit moeten komen. Wij vinden dat de politiek moet ingrijpen en meer controle en regie moet pakken. Als beroepsgroep, als dokters, zijn we er in de eerste plaats om die ziekste groep te behandelen.’ Ook in het geval van die groep ernstig zieken heeft de marktwerking tot foutieve financiële prikkels geleid, stelt ze. Waardoor het meer loont om enkelvoudige problemen te behandelen. Gevolg: complexe patiënten met, bijvoorbeeld, anorexia en autisme worden van het kastje naar de muur gestuurd. Van ’t Spijker: ‘De ontschotting waartoe we oproepen in het sociale domein moeten wij ook binnen de specialistische ggz toepassen.’ Waarbij ze wel gezegd wil hebben dat haar beroepsgroep niet bij de pakken neerzit. Integendeel: ‘Wij willen dat het beter gaat in de ggz, en geloven dat dat kan, maar er moet wel nu wat gebeuren.’
Lees ook
G.K. Mitrasing
Huisarts, vogelvrij, New York
Iemand die hier kan uitleggen wat "marktwerking" is? Het Frame der Frames is echter de benaming van het Zorgstelsel als Zorgverzekering met Zorgverzekeraars! Het is gebudgetteerd en in essentie domweg een ziekenfondssysteem. Inclusief MBI en MBH. Ee...n voorziening, met ziekenfondsen vermomd als verzekeraars die winst moeten maken.
Financiële prikkel is er voor de verzekeraars om onder het toegestane budget te blijven; het verschil tussen gerealiseerde schadelast en geraamde schadelast mogen ze houden als winst. En dat lukt heel goed. Inmiddels 12 miljard opgepot!
R.C.E. Leijdens
psychiater, Hoofddorp
Over de cijfers was weinig discussie? Bij roepen die wel vragen op.
1. Is het aantal hulpvragers in de GGZ gestegen?
MC: het aantal mensen met mentale stoornissen dat een beroep deed op de ggz nam toe met 53 procent.
- Is dit niet die stijging d...ie schijn is, en ermee te maken heeft dat de patiënten die bij de POH kwamen vanaf 2021 ineens werden meegeteld? Die patiënten waren er daarvoor ook, maar werden gezien door de huisarts en dan heette het geen GGZ. Dus hoe weet je dan of er een daadwerkelijke toename is van mentale klachten waar hulp bij wordt gevraagd?
2. Is het budget gestegen?
MC: Tussen 2009 en 2021 groeide het ggz-budget met 11 procent
- maar Is die budget stijging gecorrigeerd voor het % van het BNP?
- Is daarvan afgetrokken wat er aan budget niet is uitgegeven aan GGZ?
3. Is er een stijging van het aantal mensen met een DSM-V-classificatie?
MC: Het percentage volwassen Nederlanders met een psychische aandoening volgens de DSM-5 is de afgelopen 12 jaar fors toegenomen. Van 17 procent in 2007-2009 naar ruim 26 procent in 2019-2022, zo blijkt het laatste zogeheten Nemesis-onderzoek. Dertien jaar geleden ging het om 1,9 miljoen mensen, nu zijn het er 3,3 miljoen.
- Afname van deze ronde was in corona tijd heb ik begrepen
- Is Nemesis wel representatief en hoeveel zegt een DSM-classificatie? Alleen zelfrapportage.
- Het voorkomen van grote psychiatrische ziektebeelden is over de wereld en door de tijd heen stabiel
- De stijging betreft lichte problematiek (SGGZ is gelijk gebleven), en het zijn vooral jongeren. Zijn er dan daadwerkelijk meer mentale klachten of worden die actiever aangegeven, bijvoorbeeld door de-stigmatisering?
4. Is personeelstekort echt een oorzaak van het wachtlijstprobleem?
MC: begin 2018 stonden er 3,6 duizend vacatures open in de ggz, in het derde kwartaal van 2022 waren dat er bijna twee keer zoveel.
- maar als je plek hebt voor een SGGZ-behandeling krijg je geen verruiming van je plafond van de zorgverzekeraar om die patient te behandelen. Wordt de aanwezige capaciteit dan wel benut?
5. Is het aantal hulpvragers met psychiatrische aandoeningen die leiden tot beperkingen niet te LAAG?
- Slechts iets meer dan de helft van die groep, 540.000 mensen, krijgt hulp binnen de SGGZ.
6. Hoe zit het met de ONDERBESTEDING aan GGZ, waarbij 10% (300 miljoen) van het voor de GGZ-geoormerkte geld per jaar bij de zorgverzekeraar is blijven liggen? En dat in een sector die binnen de hele gezondheidszorg verantwoordelijk is voor een relatief bijzonder klein deel van de kosten.
J.C. Eschauzier
Psychiater
Een ongemakkelijke waarheid die ik nog miste in het artikel over de vastgelopen ggz is de sterke neiging tot vermijding van de professionals zelf. Die komt bijvoorbeeld tot uiting in de discussie over diagnostiek. We kunnen eindeloos praten over het ...verschil tussen psychiatrie en psychosociale problemen, enkelvoudige en complexe problematiek en de afbakening tussen gezondheid en ziekte. Een aangenaam tijdverdrijf waar de patiënt helaas weinig beter van wordt.
Andere, hiermee samenhangende kwalen van de GGZ zijn zelfgenoegzaamheid en stigmatisatie.
Natuurlijk zijn er hele feitelijke problemen waar de GGZ mee geconfronteerd wordt en het is goed dat we daar een mening over formuleren. Maar laten we ons niet richten op de 90% waar we geen invloed op hebben, maar op de 10% die wel binnen onze invloedssfeer ligt. Als we alles op alles zetten om patiënten laagdrempelig te zien en te ondersteunen bij het bereiken van de gewenste verandering, kunnen we een groot verschil maken. Uit onze comfortzone wellicht, maar als we van de patiënt verwachten dat hij verandert en uit zijn comfortzone komt, dienen we dat, als we echt geloofwaardig willen zijn, zelf ook te doen.
M.M.A. van der Linden
Ouderenpsychiater, Utrecht
Hoewel artsen graag schermen met feiten en wetenschap, ontlokt het onderwerp psychiatrie hen doorgaans slechts vooroordeel en opinies, die niet onderdoen voor de sappigste recensies van rampenfilms. Kreten als "gedrocht","tsunami", "plagen""dramatis...ch" en "angstige dokters" buitelen steevast verlekkerd over elkaar heen.
Wie had gehoopt wijzer te worden van een Rondetafelgesprek tussen Kamerleden en ggz vertegenwoordigers, ieder met eigen belangen, kwam bedrogen uit. De clientenronde was verreweg het informatiefst. Persoonlijk miste ik zeer de inbreng van de huisarts en het sociaal wijkteam.
Toch zijn er wel degelijk goede cijfers, waaruit blijkt dat het helemaal niet dramatisch gesteld is met onze geestelijke zelfredzaamheid.
Inderdaad schat Trimbos, uit cijfers die voor driekwart tijdens de coronapandemie zijn afgenomen, dat zo'n 3,3 miljoen Nederlanders in de loop van een jaar een psychische aandoening ontwikkelt, en bij zo'n 900.000 leidt dit tot disfunctioneren op gebied van werk, gezin of zelfzorg. Ongeveer een derde wordt verklaard door alcohol-, cannabis- of drugsgebruik.
Maar het overgrote deel, zo'n 75%, lost zijn problemen in eigen kring op, en stapt net zo min naar de huisarts met angstklachten na een echtscheiding, als met een flinke griep.
Want slechts 600.000 mensen kloppen jaarlijks aan bij de POH ggz, de praktijkondersteuner van de huisarts, die sinds 2012 tot "de ggz" gerekend wordt waarmee meteen die plotse "stijging" van het aantal "ggz-patiënten" wordt verklaard. Een nóg kleiner deel, 540.000, wordt verwezen naar de specialistische ggz (psychiatrie). Dat is iets meer dan de helft van de groep die disfunctioneert. Zo'n 220.000 mensen worden verwezen naar de basisggz (voorheen eerstelijnspsycholoog). Die cijfers worden onterecht vaak bij elkaar opgeteld, er zitten echter (drie)dubbeltellingen in vanwege verwijzingen tussen de ggz onderdelen. Een realistischer schatting is dus dat er zo'n 800.000 mensen pr jaar gebruik maken van een vorm van ggz. Is dat veel? Als je "psychisch" zou vervangen door "somatisch" valt het enorm mee. In het laatste geval zou je waarschijnlijk op 100% van de Nederlanders uitkomen. Wie heeft er een heel jaar lang geen virusinfectie, blaasontsteking of ander ongemak? Ter vergelijk: ziekenhuizen worden jaarlijks overspoeld door een tsunami van 7 miljoen Nederlanders. We zijn ook massaal verslaafd aan dure ambulanceritjes: die rijdt per jaar 1,3 miljoen keer uit.
Wat wél dramatisch is, zijn de wachtlijsten: inmiddels wachten 41.000 mensen langer dan de Treeknorm van 3,5 maand op behandeling in de psychiatrie. En aangezien dit dus niet kan worden verklaard door een massale toeloop en ook niet doordat de huisarts zijn vak niet verstaat en te lichte problemen doorstuurt, wat is dán de reden? Structurele onderfinanciering, aldus de Algemene Rekenkamer, die vond dat sinds 2012 er jaarlijks 10%, 300 miljoen, van het ggz macrobudget achterbleef bij zorgverzekeraars. Een bedrag waarmee de wachtlijsten prima kunnen worden opgelost. Het onderliggende probleem blijkt de risicoverevening, die onvoldoende compenseert voor patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (zie link onderaan). Zorgverzekeraars wentelen dit risico af op ggz-aanbieders door lage budgetplafonds te hanteren. Ggz aanbieders durven, uit angst halverwege het jaar over het plafond te raken , geen al te complexe patiënten aan te nemen. Twee weken geleden werden hier Kamervragen over beantwoord, zie link. Wat blijkt? Het probleem is oplosbaar, maar de minister wil niet: het zou wellicht tot ondoelmatige zorginkoop kunnen leiden.
Zo wachten de ziekste mensen het langst en sommigen overleven de wachtlijst niet. Het zal je dochter maar zijn die anorexia heeft. Of je broer met een ernstige depressie. Of je zult maar die huisarts zijn, die al die zware patiënten moet opvangen.
Reden genoeg om te stoppen met borrelpraat over psychiatrie en je patient met psychische klachten serieus te nemen. Reden ook om te pleiten voor een rechtvaardige risicoverevening. Het gaat ons allemaal aan.
Manon Kleijweg-Van der Linden
https://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/nl/artikelen/article/50-13023_Het-spook-risicoselectie-ggz-onverzekerbaar-in-huidig-stelsel
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2022Z26410&did=2022D57059
[Reactie gewijzigd door Linden, Manon van der op 04-03-2023 01:30]
M.M.A. van der Linden
Ouderenpsychiater
Nog een laatste hart onder de riem voor de huisartsen: jullie doen jezelf echt tekort. De afgelopen tien jaar namen huisartsen 150.000 patiënten over uit de sggz, bijna 25% van het totaal. Dus hoezo angstige dokters die te lichte problematiek doorve...rwijzen? Van verdringing kun je dan ook niet spreken: de POH-ggz vangt die 600.000 volwassenen op voor 1,5% van het totale bedrag dat zorgverzekeraars beschikbaar stellen voor de ggz.
[Reactie gewijzigd door Linden, Manon van der op 04-03-2023 11:08]
A.P.J. Hoppener
oud psychiater en bestuurder, inspectie, toezichthouder, Nieuwegein
De GGZ is al vele malen vastgelopen door een te groot aanbod en onvoldoende functioneren van de maatschappelijke opvangsystemen. Het is Professor HC Rümke die er midden jaren vijftig op wijst dat als het domein van de GGZ te breed wordt de zorg voor... de meest kwetsbare in het gedrang komt. In de jaren negentig is er een piek in de groei van de ambulante GGz gekoppeld aan afbouw en bezuinigingen voor de gespecialiseerde GGZ-instellingen. In 1998 barst een maatschappelijk debat los. De start is een artikel in MC van mijn hand over een ontspoorde GGZ waarbij de oorzaak naast een toenemend aanbod ook wordt gezocht bij de mensen die verleerd hebben met leed om te gaan. Deze wordt in 2002 afgesloten met het rapport Geestelijke volksgezondheid: een zorg van velen. De welzijnszorg is verschraald en de GGZ is te veel gaan werken volgens het medisch specialistische model. Dit moet nu anders door een getrapt model met veel meer nadruk voor de GGZ in de eerste lijn. Nu twintig jaar later wordt de eerste lijn overspoelt met een massief aanbod en moet de GGZ ontlast worden door het demedicaliseren van sociale problemen en levensvragen. ( MC 18 maart2022) Dit is nu breed doorgedrongen. Mijn advies is kom nu met een echte oplossing. Breng een stevige scheiding aan tussen Mentale Gezondheid en Zorg voor ernstige zieke psychiatrische patiënten. De eerst is ondersteuning aan de burgers en vooral aan de meest kwetsbare met weinig eigen kracht. Dit kan het beste door een stevige nieuwe bundeling van maatschappelijk middenveld met veel aandacht voor zingeving en betekenisgeving De tweede zuil is de psychiatrische zorg die uit de marktwerking moet en zich mede richt op de problemen van veiligheid en zorg zoals dii zichtbaar is bij ernstig verwarde mensen.
A.P.J. Hoppener
oud psychiater en voorzitter de Borg, bestuurder, inspectie en toezichthouder, Nieuwegein
ik heb net een reactie gestuurd maar weet niet of deze is doorgekomen
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Het lijkt me weinig constructief om het bij de huisartsen alleen neer te leggen. We leven in een maatschappelijke omgeving die een sterke neiging heeft om alles wat ons overkomt te problematiseren. Ook het bevestigen van de slachtofferrol van de gees...telijk vastlopende medemens is eerder algemeen goed geworden dan uitzondering. De patiënt verdwijnt in de zorgval en wordt daar ook stevig ingeduwd. Kijk naar de kamervragen over problematische rouw. Is het niet ten hemel schreiend dat we niet meer in staat zijn een rouwende medemens op te vangen. Dat we een protocol nodig hebben voor zoiets? Misschien is de GGZ wel de plek geworden om de geestelijke leegheid te helpen camoufleren? Zijn we niet meer in staat om tegenslag te verwerken? Is de geestelijke veerkracht verdwenen? Kortom welke preventieve maatregel kunnen we nemen. Ooit schreef Annie MG Schmidt de tekst van het liedje “ zeur niet”, lees deze nog eens na.
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Op de eerste plaats de DSM is een systeem dat bedoeld is om wetenschappelijk onderzoek te kunnen doen. Een soort woordenboek en niet meer dan dat. Het is nooit bedoeld geweest om “leken” het te laten gebruiken. Het is voor “intern gebruik” voor psych...iaters.
Hoe kan een woordenboek basis vormen voor de verzekeraars, leken als het gaat om psychiatrie? Dus niet de DSM afschaffen, maar verbiedt het gebruik door leken.
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Eén van de oorzaken van het overlopen van de GGZ zijn angstige dokters aan het begin van de verwijsketen. Dokters (lees: huisartsen) zijn onzeker geworden. Bang om geen hulp te verlenen. Bang om niet 'het juiste' gedaan te hebben. Bang om achteraf he...t verwijt te krijgen niet, of niet goed, 'verwezen' te hebben. Bang om een jaar later in een rechtszaal de vraag te krijgen: "waarom heeft u deze patiënt niet (tijdig) verwezen naar een psycholoog. Omdat u dat niet gedaan heeft heeft u de potentiële ernst onderschat en daardoor heeft de patiënt nu een burn-out, of een TS gepleegd, of is arbeidsongeschikt geraakt?". Elke arts werkt tegenwoordig met dit kleine rechtbanscènetje in zijn achterhoofd en is daardoor defensiever geworden en verwijst daardoor sneller.
We durven ons gezonde verstand niet meer te gebruiken om te beoordelen of psychologische of psychiatrische hulp wel echt nodig is. Vaak is dat namelijk niet het geval. Als iemand normaal reageert op een abnormale gebeurtenis behoeft dat geen psychische hulp. Als iemand rouwt na overlijden van een partner, een ongeluk herbeleeft, bang is voor spinnen, of boos is om zijn ontslag, etc., dan is er geen reden om naar de GGZ te gaan. Maar de drempel om dat de doen is de afgelopen 30 jaar zoveel lager geworden dat psychologische hulp synoniem geworden is met 'niet lekker in je vel zitten' of 'een probleem oplossen'. Auto-ongeluk gehad? EMDR! Partner verloren? Ga erover praten met een professional! Ruzie? Relatietherapie via de GGZ (DSM classificatie: stemmingsstoornis...). Een druk kind? Laat het 'testen' en behandelen. Patiënten worden aangemoedigd door vrienden en kennissen (' laat je niet afschepen door de huisarts, gewoon doorzetten dat je er naar toe wil').
Er zijn boeken over volgeschreven dat we te veel op zoek zijn naar geluk en dat we onze problemen niet meer goed kunnen oplossen. In de spreekkamer is dat goed te merken. Vaak komt er een buurman mee die met enig aplomb zegt: "ziet u dan niet dat deze vrouw hulp nodig heeft?" (omdat die uit huis dreigt te worden gezet na achterstallige huur vanwege ontslag). Een heel naar probleem, maar geen reden om naar de psycholoog te gaan. Achter dat woordje 'hulp' zit een wereld van verkeerde en niet uitgesproken verwachtingen. Omdat - en daar heb je die lollige marktwerking weer - er op internet prachtige websites zijn van duurbetaalde instellingen die zeggen vrijwel alles voor je op te kunnen lossen ('voelt u zich down, zit u niet lekker in uw vel, zit het leven tegen: kom bij ons') zijn wij als huisartsen bijna in de onmogelijke positie terechtgekomen dat we mensen bijna moeten tegenhouden om de route naar hulp te nemen die zij voor ogen hebben. Het is eufemistisch gezegd een uitdaging geworden de eigen keuze van de patiënt te weerspreken als dat vanuit onze expertise niet de juiste keus is of überhaupt niet nodig. Poortwachter zijn is mooi, maar als daaronder wordt verstaan dat we schermutselingen moeten aangaan om een andere (namelijk betere) keuze te maken, is het niet meer leuk. Zeker als verzekeraars regen de patiënt zeggen: ja hoor u mag daar naar toe, u heeft alleen een verwijzing van de huisarts nodig.
Want wat die prachtige websites niet vermelden is dat ze inderdaad wel eerst het S-GGZ verwijskaartje en een officiële DSM diagnose - die er vaak niet is en er dus min of meer moet worden bij verzonnen - moeten hebben, zodat er daarna duizenden euro's kunnen worden gedeclareerd met individuele sessies, groepssessies en e-health contacten. En dat is best veel hulp voor iemand die heel begrijpelijk van slag is en de smoor in heeft dat hij is ontslagen of andere woonruimte moet hebben. En natuurlijk hebben we de POH-GGZ die ons helpt, en natuurlijk proberen we mensen zo goed mogelijk te begeleiden, maar het is zo langzamerhand onbegonnen werk in een zelfbewuste, veeleisende samenleving met een internet dat bol staat van de overdaad aan luxe GGZ, die echter als puntje bij paaltje komt niet waarmaakt wat het belooft. En zodra ze vol zitten niet thuis geven.
Toen ik enkele jaren geleden iemand naar het Leger des Heils wilde 'verwijzen' voor tijdelijk onderdak werd mij door het Leger des Heils om een GGZ verwijzing gevraagd! Die zijn dus ook al binnengedrongen in het Pantheon der vergoedingen.
De wereld is zo waanzinnig veranderd, dat wij als dokters niet meer dapper genoeg zijn om met rugdekking van het systeem te verhinderen dat mensen hun eigen weg in de zorg uitstippelen en daar bij ons het toegangskaartje voor komen halen. Met als gevolg dat de GGZ-zorg dichtslibt met dure en overbodige zorg, terwijl we de mensen die die zorg echt nodig hebben aan de straatstenen niet meer kwijtraken.
A.F. Algra
Commentator, Rotterdam
De spijker op de kop ! Fraai commentaar . Meer dan genoeg stof tot diepgaande reflectie !
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam
En nu ? dat is mijn eerste gedachte die opkomt na lezing van deze- op zich heldere - beschrijving van de 'knel waarin de GGZ 'zich bevindt ( dank daarvoor !) .
Over de cijfers was weinig discussie merkt Henk Maasen luchtig op. Volgens de Nemes...is cijfers zou een kwart van Nederland een psychische aandoening hebben. Een kwart !?! Zijn we met zijn allen 'van het padje af' aan het raken ? Wellicht is het de hoogste tijd om een psychische aandoening anders te definiëren. Tegenwind is nog geen storm. Slachtofferschap en aangeleerde hulpeloosheid tieren welig tegenwoordig.
Het lijkt mij van het hoogste belang een duidelijk onderscheid te maken tussen lichte, matige en ernstige klachten. Waarbij de behandeling van ernstige klachten de hoogste prioriteit dient te hebben.
Uit het verslag/beschrijving komt naar voren dat er geen algemene consensus en/of duidelijke route beschrijving voor handen is hoe deze problematiek op te lossen. Dat is weinig hoopgevend. Helemaal als je in je achterhoofd meetelt dat huidige selectie Tweede Kamerleden niet bekend staat om haar besluitvaardigheid, daadkracht en oplossingsgerichtheid. Wachten op de politiek lijkt mij verloren tijd.
Iedereen kan maar beter zelf aan de slag gaan met goede ideeën en oplossingen. En er is genoeg werk aan de winkel blijkt.
G.R.I. Slock
huisarts, sluis
GGz instellingen zijn bureaucratische gedrochten geworden waar zelfs de psychiaters wegens de kafkaëske toestanden gillen weglopend waarna ze misschien vervangen worden door een buitenlandse interim-psychiater. Er gebeuren eindeloos opnieuw intake...s, er wordt dankzij de DBC waanzin aan overdiagnostiek en cherry-picking gedaan en de lastige ernstige GGZ patiënt geraakt er niet in, bvb omdat deze ook een verslaving heeft of gedragsproblemen vertoont. De helft van de verwezen patiënten geraakt de intake procedure niet door en krijgt dus nooit een psychiater of psycholoog te zien. Die krijg je dan als huisarts onverwacht terug over de vloer, meestal bij een acute crisis. Ik heb complexe patiënten die op een jaar naar 4 verschillende GGZ instellingen zijn verwezen zonder adequate hulp te krijgen.
De overheid moet stoppen met dure instellingen en intake procedures te betalen maar gewoon via een consulttarief direct de tijd van de psychiater en de psycholoog vergoeden, het DBC systeem afschaffen en de professionele autonomie herstellen.
M.M.A. van der Linden
Ouderenpsychiater, Utrecht
Beste collega,
Sinds 1 januari 2022 ís dat uurtarief er. Het DBC systeem is vervangen door het ZPM, het Zorgprestatie Model. Niet minder kafkaësk, want het verandert niets aan het onderliggende probleem, dat ook de huisartsenzorg teistert: structur...ele onderfinanciering, door te krappe omzetplafonds. De precieze details leg ik hierboven uit in een reactie. Ik vind het een schandaal dat huisartsen onze meest zieke patiënten moeten opvangen terwijl er uitstekende behandelingen voor hen zijn.
Hartelijke groet!