Psychedelica kunnen helpen bij therapieresistente psychiatrische aandoeningen
2 reacties
Psychedelica, zoals ketamine en MDMA, zijn in opmars als behandeling van psychiatrische aandoeningen bij patiënten bij wie standaardbehandelingen geen uitkomst bieden. Volgens Robert Schoevers, psychiater bij het UMCG, zijn psychedelica veelbelovend, maar moet de implementatie hiervan goed worden gecoördineerd. Daarom schreef hij samen met collega’s een manifest.
In Nederland zijn volgens Schoevers momenteel ongeveer 1,4 miljoen mensen in behandeling voor psychische problemen. Naar schatting reageert ongeveer een kwart van deze patiënten – zo’n 300 tot 400 duizend mensen – onvoldoende op standaardbehandelingen. Een deel van hen zou baat kunnen hebben bij psychotherapie in combinatie met psychedelica. Schoevers: ‘Dit zijn bijvoorbeeld mensen met een depressie die al verschillende antidepressiva, psychotherapie en soms ook elektroconvulsietherapie (ect) hebben geprobeerd. Of mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) die al verschillende vormen van psychotherapie hebben gevolgd.’
Manifest
Deze patiënten hebben volgens Schoevers, net zoals mensen met angststoornissen of een verslaving, potentieel baat bij een behandeling met psychedelica. ‘Maar dat moet je wel allemaal eerst goed onderzoeken en meten. Je moet weten welke dosis je moet gebruiken, bij welke patiënten de behandeling effectief zal zijn en wat de langetermijneffecten zijn. Met het huidige tempo, met hier en daar een los onderzoek, duurt het nog wel vijftien jaar voordat we deze behandeling op grote schaal kunnen implementeren.’ Daarom pleit de werkgroep Therapeutische Toepassingen Psychedelica, waar naast Schoevers nog negentien andere hoogleraren en onderzoekers in zitten, in een manifest voor een landelijk onderzoeksprogramma om deze middelen versneld wetenschappelijk te evalueren.
Het zou volgens Schoevers zonde zijn om het onderzoek naar psychedelica voor deze groep patiënten niet direct grootschalig aan te pakken, omdat het voor hen zou kunnen gaan om een laatste redmiddel en de eerste resultaten veelbelovend zijn. Eind 2019 keurde de Europese geneesmiddelenautoriteit EMA het eerste psychedelicum, esketamineneusspray, goed als middel tegen depressie. Naar verwachting zullen de komende jaren meer psychedelica volgen.
MDMA
Zelf is Schoevers betrokken bij een studie met psilocybine bij mensen met een depressie bij wie twee verschillende antidepressiva onvoldoende effect hebben gehad. ‘We zien een behoorlijk effect na één sessie met psilocybine. Dit effect is direct na de sessie meetbaar en ook nog na drie en twaalf weken – al is het effect dan wel iets minder.’ Ook de resultaten van andere internationale studies zijn volgens Schoevers positief, zoals de MDMA-studies bij mensen met PTSS. ‘Een drietal MDMA-sessies gecombineerd met intensieve psychotherapie kan – ook bij de meest hardnekkige PTSS – een aanzienlijk verschil maken.’ Dit komt volgens Schoevers doordat psychedelica allerlei psychologische barrières tijdelijk opheffen, waardoor mensen in staat zijn om traumatische gebeurtenissen onder ogen te zien.
Het gebruik van psychedelica bij mensen met psychiatrische aandoeningen is echter niet zonder risico’s. Schoevers: ‘Dingen waar je helemaal niet aan wilt denken, kunnen naar boven komen. Als je daarvan in paniek raakt, kun je in een negatieve spiraal belanden. Onder deskundige begeleiding kan zo’n nare ervaring transformeren in iets therapeutisch en betekenisvols. Bij gebrek daaraan heb je er een traumatische ervaring bij.
Training
Daarom is het volgens Schoevers belangrijk dat patiënten psychedelica enkel onder begeleiding van goedgetrainde en geaccrediteerde therapeuten gebruiken. ‘De beroepsgroep moet de voorwaarden bepalen voor wat goede zorg is – niet de start-ups of andere commerciële aanbieders, die nu overal in het land opduiken.’ In het manifest pleit de werkgroep voor de opleiding, training en accreditatie van therapeuten gespecialiseerd in psychotherapie met behulp van psychedelica. ‘Omdat deze behandelvormen – waarin de ervaring die door psychedelica wordt opgewekt centraal staat – ook voor psychiaters, psychotherapeuten en verpleegkundigen nieuw zijn.’
Daarnaast zou de werkgroep graag een landelijk netwerk zien van universitair medische centra en ggz-instellingen om het onderzoek landelijk te coördineren, de kwaliteit te bewaken en psychedelica verantwoord te implementeren. Schoevers: ‘We vragen de overheid om enkele tientallen miljoenen beschikbaar te stellen, zodat psychedelica – als deze inderdaad effectief blijken – zonder onnodige vertraging veilig een plek krijgen binnen de zorg. Hiermee zou ook veel ziektelast – in termen van kosten, gebruik van gezondheidszorg en verlies van arbeidscapaciteit – aangepakt kunnen worden. Want volgens berekeningen kosten psychische stoornissen Nederland jaarlijks 22 miljard, en zijn bijvoorbeeld in het geval van depressie de therapieresistente patiënten verantwoordelijk voor 80 procent van de ziektelast.’
H.C. van Gorsel
Arts-onderzoeker, Amsterdam
Goed om aandacht te vragen voor deze groep middelen, die het leven van ernstig zieke patiënten zouden kunnen verbeteren.
Wat alleen tegenvalt in het artikel is dat esketamine op één hoop wordt geveegd met MDMA en psilocybine. Voor die laatsten klopt... het verhaal van veelbelovend, maar nog het nodige te bewijzen. Voor esketamine geldt dit niet. Ketamine is al heel lang een bekend geneesmiddel in de anesthesie en pijnbestrijding. Esketamine neusspray heeft een ontwikkel- en onderzoekstraject doorlopen en heeft een EMA registratie voor toepassing bij therapierestente depressie. Dat dit ruim 2 jaar later nog steeds geen onderdeel is van het standaard behandelarsenaal, zegt vooral iets over het eindeloze getreuzel in de implementatie. De 'evidence' is er. De hoop van veel patiënten ook.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts, Bosch en Duin
Collega Schoevers weet wel veel van psychedelca af, maar niet van de ontwikkeling ervan voor psychiatrische indicaties. Hij stelt:"‘We vragen de overheid om enkele tientallen miljoenen beschikbaar te stellen, zodat psychedelica – als deze inderdaad e...ffectief blijken – zonder onnodige vertraging veilig een plek krijgen binnen de zorg. "
De ontwikkeling van een zuivere psilocybine wordt al enkele jaren bedreven door het farmaceutische bedrijf Compass, en op basis van hun werk op gebied van formuleringsontwikkeling, farmacokinetiek, en dossis-vinding zijn ze nu aangeland in de fase III met een uiteindelijke vermoedelijk werkzame dosering. Die ontwikkeling duurt echter vele jaren en kost veel meer dan enkele 10-tallen miljoenen.
Voor elke psychedelische stof zal een ontwikkelingstraject moeten volgen. Zomaar wat academische studies doen zal absoluut niet voldoende zijn. Omdat er geen patent bescherming is op vele van deze stoffen (formulerings patenten of synthese patenten zijn wel mogelijk), zal het niet eenvoudig zijn het geld te mobiliseren dan nodig is voor een volledige ontwikkeling. Elke stof zal immers geregistreerd moeten worden.
Ik denk dat het beste is om uit de groep van de psychedelica er een te lichten die in een bepaalde indicatie veelbelovend is, en daarbij dient eerst goed gekeken te worden welke stoffen en formuleringen al in ontwikkeling zijn genomen. Misschien dat we in Nederland een veelbelovend psychedelicum kunnen ontwikkelen, maar de fondsen om dat te doen zullen heel lastig gevonden worden. Zelfs als er enkele 10-tallen miljoenen ineens zich materialiseren is dat bij lange na niet voldoende voor een ontwikkelingstraject. Helaas. De verwachten van collega Schoevers voor de toekomst op dit gebied moeten denk ik behoorlijk bijgesteld worden! Ook helaas.