Poliovaccinatie voor Londense kinderen

Bijna een miljoen kinderen in Londen krijgen binnenkort een uitnodiging voor inenting met het poliovaccin, nadat het virus in het rioolwater was aangetroffen. In het afvalwater van Londen was in negentien monsters het poliovirus type 2 aangetroffen.

Het gaat om kinderen tussen 1 en 9 jaar. Het Verenigd Koninkrijk was sinds 1984 poliovrij, en heel Europa heeft die status sinds 2003. Tot dusverre heeft zich geen Britse patiënt gemeld met slappe verlamming; de maatregel is genomen op basis van de gegevens die voortkomen uit rioolsurveillance. Er zijn meer – in totaal 119 – poliovirusstammen aangetroffen. Volgens het UK Health Security Agency (UKHSA) gaat het evenwel bij de meeste opgespoorde monsters om de veilige vaccinvorm van polio, maar zijn ‘een paar’ voldoende gemuteerd om gevaarlijk te zijn.

Volgens poliodeskundige Erwin Duizer van het RIVM ligt de maatregel in Londen voor de hand. ‘Dit speelt al enige maanden en in het internationale labnetwerk werd er nauwlettend naar gekeken.’ Vorige maand is een geval van polio vastgesteld in een voorstad van New York. Daarnaast zijn er eerder in 2022 in het riool in Israel monsters met het poliovirus type 2 aangetroffen. ‘Naar nu blijkt, zijn deze stammen gerelateerd. Het is niet zomaar te zeggen dat de ene afkomstig is van de andere, maar ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.’

In maart was er overigens een uitbraak in Jeruzalem, die niet gerelateerd is aan deze stam, want het bleek een gemuteerd poliovirus type 3. Nadat een peuter die slappe verlamming ontwikkelde, was gediagnosticeerd, werden nog zes anderen met deze VDPV3-stam geïnfecteerde (asymptomatische) kinderen gevonden.

Gemuteerd vaccinvirusPolio is vrijwel uitgeroeid. Of beter gezegd, van de drie verschillende (sero)typen zijn er twee wereldwijd uitgeroeid. De ‘wilde’ variant van het type-1-virus (wpv1) is nu nog actief in Pakistan en Afghanistan. Bij incidentele polio-uitbraken, zoals nu ook, is sprake van een gemuteerd vaccinvirus: een vaccine-derived poliovirus (vdpv).

Het op zichzelf onschuldige vaccinvirus kan soms weer veranderen in ziekmakend poliovirus. Dit gebeurt in zeldzame gevallen, en alleen als voor vaccincampagnes gebruik is gemaakt van een levend, verzwakt poliovirus. In de praktijk blijkt vooral dat de type-2-stam van het orale poliovaccin (opv) makkelijker kan veranderen naar vdpv.En daar is ook nu sprake van.

Rioolsurveillance

Nederland maakt gebruik van een vaccin met een doodgemaakt poliovirus dat geïnjecteerd wordt. Maar wereldwijd wordt het opv verreweg het meest ingezet. Het is goedkoper en gemakkelijker toe te dienen. Door bepaalde omstandigheden, kan het virus vanuit een vaccin de kans krijgen om zich te verspreiden. Dat gebeurt als een gebied gedurende langere tijd een lage vaccinatiegraad heeft en er slechte hygiënische omstandigheden zijn, of als het opv per ongeluk aan een kind met een slecht functionerend immuunsysteem wordt gegeven. Om de vaccinatiegraad in Londen (gemiddeld 85%) omhoog te krijgen, is gekozen voor een inentingscampagne voor alle kinderen.

Nederland heeft, net als het Verenigd Koninkrijk en Israël, een rioolsurveillancesysteem. Dat monitort het poliovirus in het afvalwater van een aantal gemeenten in Nederland met lage vaccinatiegraad, zoals de bijbelbelt, aangevuld met data uit de coronarioolwatersurveillance. ‘In Nederland zijn geen aan deze cVDPV2 gerelateerde poliovirusstammen waargenomen’, zegt Duizer. Hij vermoedt dat dit komt omdat hier, anders dan in New York, Jeruzalem, en Londen, geen grote groep orthodoxe, ongevaccineerde Joden woont. ‘Maar in Londen lijkt redelijk wat spreiding plaats te vinden en het is niet ver weg van Nederland.’