Overlijdensrisico covid-19 stijgt bij overbelasting zorg

Hoe meer covidgevallen in een regio, hoe slechter de uitkomst, bleek eind vorig jaar uit een Amerikaanse studie die in JAMA Internal Medicine is gepubliceerd. Andere onderzoeken laten vergelijkbare resultaten zien.

David Asch e.a. voerden cohortonderzoek uit naar ziekenhuissterfte tijdens de eerste zes maanden van de pandemie. Ze analyseerden gegevens van bijna 40 duizend Amerikanen die tot eind juni waren opgenomen vanwege covid-19. Ze gingen na of allerlei variabelen, zoals grootte van en soort ziekenhuis en regionale omstandigheden, van invloed waren op het percentage patiënten dat binnen een maand overleed of naar een hospice was verwezen. Ze corrigeerden voor mogelijk verstorende factoren zoals leeftijd en comorbiditeit.

De gemiddelde leeftijd van de patiënten was 70 jaar, en de gemiddelde risk-standardized event rate (RSER, sterfte of ontslag naar hospice) was 11,8 procent. In het slechtst scorende kwintiel was dat 15,7, in het beste 9,1 procent. In het overgrote deel van vierhonderd ziekenhuizen waarvan de RSER in twee periodes (januari-april en mei-juni) kon worden berekend, was deze in de loop van de tijd met minimaal een kwart verbeterd.

De uitkomsten bevestigen deels wat al bekend is: de kans op een slechte uitkomst was hoger bij mannen, hogere leeftijd en comorbiditeit. Dat de kans op overlijden kleiner werd gedurende het jaar, zal onder meer zijn oorzaak vinden in meer kennis en betere behandeling (zoals tijdig starten van antistolling, betere beademing en gebruik van dexamethason). De auteurs noemen nog een andere – vooralsnog onbewezen – theorie: dat door toenemend gebruik van mondmaskers en afstand houden bij besmettingen minder virusdeeltjes worden overgedragen, waardoor de ernst van de ziekte minder groot is.

Opvallend was dat de prevalentie van covid-19 in de regio de belangrijkste variabele was bij het al dan niet afnemen van de kans op overlijden of verwijzing naar een hospice. Volgens de auteurs doet dit vermoeden dat ziekenhuizen slechter presteren als zich (te) veel gevallen aandienen.

Harrison Wilde e.a. voerden onderzoek uit naar overlevingskans bij covidpatiënten die in de maanden april en mei op een Engelse ic waren opgenomen. Zij gingen na of er een relatie was met de bezetting van ic-bedden. Zij hebben hun bevindingen op de preprint-website MedRXiv geplaatst. Peer review heeft dus nog niet plaatsgevonden.

Van de 4032 patiënten overleden er 1548 (38%). Patiënten die waren opgenomen op een dag dat de bezetting hoog was (85-100%) hadden na correcties voor patiëntfactoren zoals leeftijd en comorbiditeit ongeveer 20 procent hogere kans op overlijden dan bij een bezetting van 45 tot 85 procent. Opname bij een bezetting van onder de 45 procent kwam overeen met een kwart lager kans.

De auteurs illustreren de cijfers door te stellen dat het verschil in overlijdensrisico (bij lage en hoge bezetting) overeenkomt met het verschil in overlijdensrisico bij opname, tussen een verder gezonde 70- en een gezonde 80-jarige man. De onderzoekers vermelden niet of de ic-bezetting in de onderzoeksperiode ook lineair afnam. In dat geval zou een deel van de verklaring kunnen liggen in betere behandeling door meer inzicht in het ziektebeeld. 

De slotsom van beide onderzoeksgroepen is dat het hoe dan ook van groot belang is om covid-19-incidentie en -prevalentie zo laag mogelijk te houden, om overbelasting van het zorgstelsel te voorkomen.