Laatste nieuws
Nieuws

Oratie psychiater Vinkers: ‘Stress en veerkracht hangen nauw samen’

Plaats een reactie

Stress houdt een mens staande in moeilijke situaties maar te veel of langdurige stress is niet goed – dat is bekend. Maar hoe leiden stressvolle periodes of situaties tot klachten? Psychiater Christiaan Vinkers (Amsterdam UMC), de eerste klinische hoogleraar stress en veerkracht, heeft in zijn oratie vorige week uitgelegd hoe hij dat ziet.

Het vermogen om dynamisch te reageren op stress – in termen van emoties, gedrag, fysiologie of (neuro)biologie – zorgt dat iemand niet uit balans raakt. Daarin ligt, aldus Vinkers, de sleutel om te begrijpen wanneer stress teveel wordt voor een mens. Deze ‘homeodynamica’, zoals hij dat noemt, beschrijft het dynamische evenwicht rondom stress dat voortdurend verandert afhankelijk van iemands context. Alle stresssystemen moeten eerst ‘aan’ gaan, om vervolgens weer ‘uitgeschakeld’ te worden. Dit stelt een individu in staat om flexibel met een stressvolle omgeving om te gaan en erna te herstellen. De herstelfase van stress is echter veel meer dan een simpele ‘uitknop’. Het gaat, zo betoogt Vinkers, in wezen steeds om veerkracht – naast homeodynamica een ander cruciaal begrip. Want wat gebeurt er als het misgaat? Dan gaat het terugveren niet meer goed en dreigt iemands ‘veerbaarheid’ ten onder te gaan. Anders gezegd: balans is allerminst een rigide toestand, maar een dynamisch evenwicht dat voortdurend onder enige druk staat en aan verandering onderhevig is.’ Dat is ook de reden waarom Vinkers het meer gebruikelijke begrip ‘homeostase’ niet de juiste term acht, want het is ‘te rigide en mist de continue beweeglijkheid van het stressevenwicht’.

Geen universele oplossing

Wat er nodig is als dat dynamische evenwicht niet meer tot stand komt, vergt steevast een grondige en persoonlijke analyse. Vinkers: ‘Dat is de complexiteit van stress: er is geen universele oplossing, hoe graag we dat ook willen.’ Iedereen heeft een kantelpunt, een drempel waarbij het dynamische evenwicht zodanig verstoord raakt dat hij of zij er last van krijgt. ‘Het bereiken van deze stressdrempel kan komen door geleidelijke processen, waarbij een druppel de emmer net doet overlopen. Maar soms zijn er ook plotselinge omslagpunten die iemand zeer snel ontregelen. Als een kritiek punt is bereikt, kan het snel gaan. (…) Stress is daarmee zelf geen ziekte, maar draagt wel degelijk bij aan het ontstaan van ziekte.’

En stress is ‘niet het exclusieve terrein van de psychiater’, ook al snijdt het dwars door alle psychiatrische diagnoses heen, want ook op somatische aandoeningen als diabetes, hart- en vaatziekten en auto-immuunaandoeningen kan stress een negatieve invloed hebben.

Lees ook

Nieuws Wetenschap psychiatrie
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.