Laatste nieuws
Nieuws

OM bekritiseert aanpak RTE na euthanasie-arrest Hoge Raad

20 reacties

Het Openbaar Ministerie is kritisch over aanpassingen waarmee de RTE haar EuthanasieCode in lijn heeft gebracht met rechtspraak van de Hoge Raad over euthanasie bij gevorderde dementie. Het wil daarnaast een onafhankelijk onderzoek naar het functioneren van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Dat meldt dagblad Trouw vandaag op basis van uitgelekte brieven.

Het Openbaar Ministerie (OM) is niet te spreken over de nieuwe passage in de EuthanasieCode die de RTE afgelopen najaar publiceerden. Trouw citeert OM-topman Rinus Otte die spreekt over een ‘verruiming van de euthanasiemogelijkheden’. De aanpassingen volgden op een arrest van de Hoge Raad over de zogenoemde ‘koffie-euthanasie’. Die kwam erop neer dat voormalig specialist ouderengeneeskunde Marinou Arends zorgvuldig had gehandeld bij het inwilligen van het schriftelijke verzoek van een vrouw met gevorderde dementie.

Interpreteren

De RTE namen daarna in de EuthanasieCode op dat de arts de schriftelijke wilsverklaring mag interpreteren en dat een gesprek met een gevorderd demente patiënt over moment en wijze van euthanasie onnodig is omdat zo’n patiënt dit niet begrijpt. Daarbij vermelden de RTE dat het oordeel of er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden medisch-professioneel is, dat de RTE terughoudend toetsen. Trouw schrijft dat de Hoge Raad het volgens Otte alleen heeft over mensen met dementie, en de commissies het arrest oprekken naar andere groepen wilsonbekwamen. Ook zou Otte in de vraag of een gesprek vereist is, de tuchtuitspraak volgen en een ‘volle toets’ eisen in plaats van de terughoudendheid die de RTE voorstelt.

KNMG

Een woordvoerder van de KNMG bevestigt dat de artsenorganisatie de kritiek van het OM deelt en dat dit in periodiek overleg met de RTE is besproken. De KNMG vindt het vooral ‘belangrijk dat er duidelijkheid is en daarmee rechtszekerheid voor artsen. We hopen dan ook dat de partijen er spoedig in goed overleg uitkomen’, aldus de woordvoerder. De artsenfederatie werkt aan een document over euthanasie bij vergevorderde dementie, dat dit najaar verschijnt als onderdeel van het nieuwe standpunt ‘Beslissingen rond het levenseinde’.

Onderzoek

Trouw meldt ook dat Otte minister van Veiligheid en Justitie Ferd Grapperhaus heeft gevraagd een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de oordelen van de RTE. Aanleiding zou het dalende aantal zaken zijn dat de RTE onzorgvuldig verklaart. Een woordvoerder van de RTE wijst erop dat een onafhankelijke onderzoekscommissie elke vier jaar het reilen en zeilen van de RTE onderzoekt. Dit najaar verschijnt ook een herziening van de EuthanasieCode, waarover de RTE in overleg zijn met OM en de KNMG.

Lees ook
Nieuws KNMG euthanasie
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht, Amsterdam

    Geachte heer Oosterhoff,

    Ik kan u een artikel toesturen waarin ik duidelijk maak wat de verantwoordelijkheid van de RTE's op dit punt is. Dat artikel is ook te vinden op LinkedIn: https://www.linkedin.com/posts/klaas-rozemond-890054a_bescherm-de-m...ensenrechten-van-pati%C3%ABnten-met-activity-6823639926987472896-bwUl. Ik heb ook een boek over de kwestie gepubliceerd: Het zelfgekozen levenseinde (ISVW Uitgevers 2021). En een artikel in Medisch Contact 2020, nr. 39 (23 september 2020).

    Met vriendelijke groet,

    Klaas Rozemond

  • Menno Oosterhoff

    Psychiater, THESINGE

    Ik had destijds totaal niet verwacht dat de rechter zo zou oordelen in de koffiezaak en daarna de Hoge raad eveneens. Ik gun de betrokken arts beslist geen straf. Maar door euthanasie op basis van een wilsverklaring mogelijk te maken wordt de verantw...oordelijkheid wel erg doorgeschoven naar de arts. Ik denk, dat er weinig artsen toe bereid zullen zijn en ik zou er als iemand met beginnende dementie niet op rekenen, dat het wel goed komt dan.
    Ik zie alleen de verantwoordelijkheid van de RTE's in deze niet zo. Die volgen volgens mij gewoon wat de rechter heeft gezegd.

  • Arjen Göbel

    Huisarts, Amstelveen

    Beste Klaas,

    Ja, dat is dus inderdaad het punt van zorg.

    Ik maak me geen zorgen over de wijze waarop 'echte huisartsen' euthanasie doen. Die kennen hun pappenheimers, kennen de situatie en hebben hun eigen normen en waarden, binnen de kaders va...n de wet. Ook als de wet verruimd wordt, ben ik er van overtuigd dat iemands eigen huisarts niet 'zomaar' iemand euthanaseert. Nogmaals: dat doe je echt niet zomaar. De situaties die de familie van de patiënt "schrijnend" noemt, of: "dit is toch geen leven dokter" zeggen, als ze het hebben over hun diep dementerende oma, leidt vaak tot problemen voor de dokter in de zin van morele dwang het wel te doen. Dat is een aandachtspunt als de wet verruimd wordt.

    Overigens, even een heel andere invalshoek: Wat is er eigenlijk erg aan als er euthanasie wordt gedaan op een diep dementerende, die ooit schriftelijk heeft vastgelegd in dat specifieke geval euthanasie te willen? Nogmaals, ikzelfdoe het in die situatie dus niet, maar wat zou er eigenlijk erg aan zijn? Ik vermoed de gedachte dat iemand van gedachten kan zijn veranderd en dat niet meer kan aangeven. Maar: heeft iemand die diep dement is dan wel gedachten, in de zin van gedachten waar we het hierboven over hebben, dus ook gedachten die veranderd zijn?

    Ik weet het niet.

    Het is vooral van belang vooraf duidelijk te zijn, dus geen valse verwachtingen te scheppen, en niet te bezwijken onder de druk van familie, die talloze bronnen kan hebben. Ik vertrouw voor het overige wel op de integriteit van de dokters.

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht, Amsterdam

    Geachte heer Göbel,

    Precies op het punt waarop u euthanasie te ver vindt gaan, hebben de toetsingscommissies de mogelijkheden verruimd als het gaat om mensen die niet meer kunnen aangeven dat zij euthanasie willen. Dat kan op grond van de gewijzig...de EuthanasieCode 2018 nu wel en dat is precies de reden waarom grote verontrusting over de huidige ontwikkeling op haar plaats is. Uit de Koffiezaak en de positieve reactie daarop van het Expertisecentrum Euthanasie blijkt dat artsen van dat centrum bereid zijn om euthanasie toe te passen bij mensen die niet meer kunnen aangeven dat ze dat willen of zelfs aangeven dat ze het nog niet willen, zoals de patiënte in de Koffiezaak deed. Voor bepaalde artsen is dat geen reden om met euthanasie te stoppen.

    Met vriendelijke groet,

    Klaas Rozemond

  • Arjen Göbel

    Huisarts, Amstelveen

    Ik ben er van overtuigd dat artsen in Nederland uiterst zorgvuldig omgaan met de zorgvuldigheidseisen. Zo ook ikzelf.

    Ik heb 20 keer euthanasie gedaan in pakweg 25 jaar. Bij mij ligt er één duidelijke grens: als de patiënt het zelf niet kan vragen... op het moment dat hij/zij het wil dan doe ik het niet.
    Een jaren eerder ingevuld verzoek om euthanasie te doen 'als ik eenmaal dement ben' of 'als ik een kasplantje ben', is geen geldig toegangskaartje tot euthanasie als een patiënt het niet meer kan vragen.

    Veel mensen denken dat we euthanasie 'wel even doen'. Maar er zijn bijna geen woorden voor om te beschrijven hoe ingrijpend het is. Je doet dat echt niet zomaar. Daar gaat veel aan vooraf en komt veel bij kijken. De voorbereiding, de dag zelf, het klaarmaken van de euthanatica, het naar de patiënt rijden en aanbellen, de psychologie van het moment, het zorgen voor de juiste sfeer waarin de aandacht geheel bij patiënt en familie blijft en niet bij de dokter terwijl je wél de leiding hebt, de technische handeling (er mag niets misgaan), het euthanaseren van de patiënt, de emoties tijdens en achteraf, het papierwerk.... Het is steeds weer een ongelooflijk indrukwekkende ervaring waarbij je je er als arts enorm bewust van bent hoe ingrijpend dit voor de patiënt en de familie is.

    Stel je voor dat mevrouw Jansen mij vijf jaar geleden - nog helemaal in goede doen, tennissend, bridgend, en net teruggekeerd van een wereldreis - een schriftelijk verzoek tot euthanasie had overhandigd voor een toen nog denkbeeldige situatie. Denkt u dan dat, nu zij vijf jaar later ernstig dement is, ik euthanatica bestel en op een willekeurige dinsdagmiddag mijn spullen pak en naar haar toe ga om haar dood te maken omdat ik haar 'verzoek' daartoe al vijf jaar in de la heb liggen? Geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt. Als de patiënt er niet bij herhaling om kan vragen op het moment dat het nodig is, doe ik het niet.

    Meestal begrijpt de familie het wel als ik het zo uitleg.

  • Menno Oosterhoff

    Psychiater, THESINGE

    Beste Peter
    Je reactie vind ik niet kunnen. Dat je je zorgen maakt over euthanasie bij demente mensen op basis van een wilsverklaring is uitstekend, maar vergelijkingen met de Duitse handelswijze van destijds vind ik zowel naar de slachtoffers daarv...an van destijds als naar betrokkenen van nu onterecht.
    De discussie moet niet op deze manier gevoerd worden

  • Peter van Rijn

    huisarts n.p., Rheden

    Een eenvoudige huisarts als ik kan al die juridische haarkloverij niet meer volgen .Als de wet toestaat dat we we nietsvermoedende wilsonbekwame demente patiënten ,die er geen besef van hebben waarin ze terecht zijn gekomen, perse heimelijk onder dwa...ng en geweld willen doden ,waarom geven we ze dan niet `gewoon` een T4-tje? Aktion T4 ? Tiergartenstrasse 4 in Berlijn .Het adres van het bureau dat het `Sonderprogramm Gnadentot` destijds uitvoerde..

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam

    De Hoge Raad heeft in zijn uitspraak in de tuchtzaak duidelijk aangeven dat het medisch tuchtcollege een "eigen, zelfstandig oordeel" over de kwestie moet geven. Dat had het tuchtcollege kunnen doen wanneer de betrokken arts in de "koffiezaak" herzie...ning van het oordeel van het tuchtcollege had gevraagd. Zolang de arts dat niet doet, blijft het oordeel van het tuchtcollege en ook de tuchtrechtelijke waarschuwing die de arts van het tuchtcollege heeft gekregen gewoon gelden, omdat "cassatie in het belang der wet" geen rechtsgevolgen heeft voor de rechtspositie van de betrokken partijen.

    Zie hierover de informatie op de website van de Hoge Raad, voor iedere arts belangrijk in verband met de bepaling van zijn of haar rechtspositie. Ook de betrokken arts Marinou Arends doet er verstandig aan de informatie op deze website te raadplegen, maar daarvan is zij waarschijnlijk allang op de hoogte via haar eigen advocaat als deze haar juridisch correct heeft voorgelicht: https://www.hogeraad.nl/over-ons/bijzondere-taken-hoge-raad-procureur-generaal/cassatie-belang-wet/

    Een uitleg over de gevolgen van cassatie in het belang der wet is ook te vinden in een artikel dat ik hierover heb geschreven en dat is geplaatst op LinkedIn: https://www.linkedin.com/posts/klaas-rozemond-890054a_bescherm-de-mensenrechten-van-pati%C3%ABnten-met-activity-6823639926987472896-bwUl

  • T.J. Matthijssen

    gepensioneerd rechter, Austerlitz

    Voor het geldende euthanasierecht, zoals dat blijkt uit de wet en de beide arresten van de Hoge Raad in de strafzaak en de tuchtzaak van mw Arends, is het niet van belang of mw Arends al dan niet herziening vraagt van de uitspraak van het Centraal Tu...chtcollege voor het Gezondheidsrecht. Die uitspraak heeft voor de uitleg van de wet en dus ook voor de toetsingscommissies geen betekenis meer. De heer Oosterhoff heeft dus gelijk.
    De informatie verzonden in dit e-mailbericht en eventuele bijlagen zijn in vertrouwen verstuurd en uitsluitend bestemd voor de geadresseerde. Wij gaan uit van de vertrouwelijke behandeling van deze informatie. Indien u dit bericht onterecht ontvangt, wordt u verzocht de afzender direct te informeren en het bericht te verwijderen.

  • Menno Oosterhoff

    Psychiater, THESINGE

    Als ik het goed begrijp, dan zou er dus voor de toetsingscolleges nog ruimte zijn striktere eisen te stellen dan ze u doen ondanks de uitspraak van de Hoge Raad.
    Op zich deel ik wel de mening dat de Toetsingscommissies zelf weinig getoetst worden.... Mijn oorspronkelijke reactie sloeg alleen op een eerder optreden van dhr. Otte, waarin hij niet blijk gaf van enig inlevingsvermogen.
    Ik zal de artikelen bestuderen. Dank daarvoor.

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht, Amsterdam

    De Hoge Raad heeft de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege in de "koffiezaak" vernietigd "in het belang der wet". Het argument van de Hoge Raad was dat het tuchtcollege niet zonder meer de uitspraak van de toetsingscommissie had mogen volgen, maar... een "eigen, zelfstandig oordeel" had moeten geven over de uitleg van de schriftelijke wilsverklaring. Op het punt van de informatie aan de patiente over de voorgenomen levensbeëindiging en het overleg met haar heeft de Hoge Raad echter geen oordeel gegeven, en het tuchtcollege had hierover wel een "eigen, zelfstandig oordeel": de arts had de patiente wel moeten informeren en wel met haar moeten overleggen over de voorgenomen levensbeëindiging. Dat punt uit de uitspraak van het tuchtcollege geldt nog steeds, en de arts heeft zich daarbij ook neergelegd: ze heeft geen herziening van de uitspraak van het tuchtcollege gevraagd. In de berichtgeving over de zaak is dit tuchtrechtelijke aspect naar de achtergrond verdwenen, maar de waarschuwing van het tuchtcollege aan de arts geldt nog steeds. Meer hierover is te lezen in het boek Het zelfgekozen levenseinde, te verkrijgen via ISVW-uitgevers en de boekhandel. Ik heb ook enkele juridische artikelen over de zaak gepubliceerd met nadere uitleg over de juridische complicaties. Die artikelen zijn hier "open access" te vinden: https://research.vu.nl/en/persons/n-rozemond/publications/.

  • Peter van Rijn

    huisarts n.p., Rheden

    Oosterhoff@: Het tuchtcollege verwijst in zijn uitspraak ook naar de `regelgeving rond dwangbehandeling en dwangmedicatie`. Uit het arrest over de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege blijkt niet dat de Hoge Raad het op dit punt oneens is met de t...uchtcolleges.

  • Menno Oosterhoff

    Psychiater, THESINGE

    Met interesse de aangeraden artikelen gelezen. Toch houd ik nog vragen: Zijn toetsingscommissies niet meer gebonden aan de uitspraak van de Hoge Raad dan aan die van het centraal tuchtcollege?
    Bovendien heeft de hoge raad de uitspraak van het centr...aal tuchtcollege vernietigd.

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht, Amsterdam

    Met het oordeel van de medische tuchtcolleges in de "koffiezaak" hebben de toetsingscommissies geen rekening gehouden toen zij in november 2020 hun euthanasiecode verruimden en artsen meer bevoegdheden gaven om euthanasie te plegen bij mensen met dem...entie. Voor die verruiming worden de toetsingscommissies nu verantwoordelijk gehouden.

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht, Amsterdam

    De medische tuchtcolleges waren in de geruchtmakende "koffiezaak" van oordeel dat de arts onzorgvuldig had gehandeld en dat oordeel geldt nog steeds: de arts heeft van dat oordeel geen herziening gevraagd. Meer hierover is te lezen in het boek Het ze...lfgekozen levenseinde (https://isvw.nl/shop/zelfgekozen-levenseinde/), Zie ook het artikel in Medisch Contact 2020, nummer 39 (25 september 2020): "Dement is iets anders dan wilsonbekwaam".

  • Menno Oosterhoff

    Psychiater, Thesinge

    Hoewel ik ook twijfels heb over de wenselijkheid van levensbeëindiging bij mensen die niet meer wilsbekwaam zijn verbaast me dat nu de toetsingscommissies verantwoordelijk worden gehouden. Het was toch de strafrechter en later de Hoge Raad die een ni...et zorgvuldig van de toetsingscommissie overrulden?

  • Klaas Rozemond

    universitair hoofddocent strafrecht Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam

    Het interview met Jeroen Recourt, voorzitter van de toetsingscommissies euthanasie, in NRC Handelsblad van 23 juli laat zien wat er op dit moment mis is bij de toetsingscommissies. Recourt zegt in het interview helemaal niets over de mensenrechten di...e in het geding zijn wanneer artsen de levens beëindigen van mensen met dementie. Deze mensenrechten zijn neergelegd in het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Bij de recente verruiming van hun euthanasiecode hebben de toetsingscommissies geen rekening hebben gehouden met dit verdrag. De afgelopen twintig jaar hebben de toetsingscommissies ook geen enkele uitspraak gedaan waarin het recht op leven en het zelfbeschikkingsrecht van mensen met dementie worden genoemd. Een onafhankelijk onderzoek naar de uitspraken van de toetsingscommissies is daarom dringend noodzakelijk, zoals procureur-generaal Rinus Otte heeft bepleit bij minister van Justitie Ferd Grapperhaus, die politiek verantwoordelijk is voor de bescherming van de fundamentele rechten van mensen met dementie.

  • Peter van Rijn

    huisarts n.p., Rheden

    OM-topman Otte spreekt hier als jurist en geeft geen moreel-ethisch oordeel .Wat betekent deze veranderde opstelling nu voor de arts? Deze dient weliswaar binnen de wet te blijven maar bepaalt altijd zelf nog wat moreel -ethisch is toegestaan .Een wi...lsverklaring tot het verkrijgen van euthanasie bij dementie is opgesteld door een andere persoon dan diegene op wie deze verklaring uiteindelijk van toepassing is en die niet meer actueel is .Want elke verklaring die niet op het moment suprême actueel kan worden herbevestigd is nutteloos .Anders kun je niet tot de vaststelling komen dat de betreffende patiënt nú dood wil .De wet stelt dat de arts de overtuiging moet hebben gekregen dat er sprake is van van een ernstig, actueel en weloverwogen verzoek. Volgens de Hoge Raad kan dan wel een eerder vastgelegde wilsverklaring het mondelinge verzoek vervangen op het moment dat de patiënt niet meer in staat is zelf diens wil actueel te uiten ,maar ook dit is een juridisch oordeel. Dat onvoldoende rekening houdt met de professionele norm dat er nog enige vorm van van communicatie moet zijn om goed te kunnen inschatten of er sprake is van ondragelijk en uitzichtloos lijden .Want als dit niet kan dan kan de arts niet vaststellen of er moreel - ethisch wel voldaan kan worden aan de zorgvuldigheidseis van de euthanasiewet .In zo`n geval geldt : `In dubio abstine`, handel bij twijfel niet .Het Medisch tuchtcollege heeft ,anders dan de Hoge Raad ,geoordeeld dat een demente patiënt het recht op leven niet heeft verspeeld, welk oordeel nog onverminderd staat. Dit betekent dat de arts dat dan ook aan de patiënt duidelijk moet maken en niet `heimelijk` mag handelen .Als de RTE nu moreel-ethisch laakbaar medisch handelen voortaan door de vingers gaat zien dan zal het onder dwang en geweld doden van nietsvermoedende demente patiënten wel eens` normaal medisch handelen `kunnen worden .En dan zou een utilitaristische sociaal Darwinistische wetgeving de norm worden Willen we dat eigenlijk wel?

  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Ik schreef al eens een blog over meneer Otte. https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/geen-beul-of-galgenveld.htm Dat was n.a.v. een interview waarin hij niet bepaald overkwam als een man met veel tact en gevoel voor nuance. Zijn hui...dige acties bevestigen mij in die veronderstelling.

  • D. Bosscher

    Directie NVVE, Amsterdam

    De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) heeft met grote verbazing kennisgenomen van het verzoek van het Openbaar Ministerie om een onafhankelijk onderzoek naar recente oordelen van de toetsingscommissie euthanasie. Volgens de... NVVE is het OM bezig met een ordinaire machtsgreep en toont OM-topman Rinus Otte zich een slechte verliezer nadat de Hoge Raad geen spaan heel liet van zijn aanpak.

    De euthanasiepraktijk in Nederland heeft zich sinds de wetgeving in 2001 ontwikkeld tot een zeer zorgvuldig en transparant traject. Van de gemiddeld 6500 euthanasiezaken per jaar oordelen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE’s) in nog geen half procent dat niet aan alle zorgvuldigheidseisen is voldaan.

    In één zo’n zaak oordeelde de Hoge Raad dat de arts toch zorgvuldig handelde. Het draaide daarbij om de interpretatie van de wilsverklaring van een patiënte met vergevorderde dementie. De vrouw wilde euthanasie, maar kon die wens niet meer bevestigen. Het OM klaagde de verpleeghuisarts, Marinou Arends, aan voor moord. De Hoge Raad vond echter dat zij terecht was afgegaan op de schriftelijke wilsverklaring. Dat leidde tot een aanpassing van de euthanasiecode, de richtlijn van de RTE’s. Artsen zouden een wilsverklaring mogen interpreteren, ook als die niet geheel ‘kraakhelder’ is.

    Het OM vindt ten onrechte dat daarmee meer patiënten in aanmerking komen voor euthanasie dan wettelijk is toegestaan. De RTE’s bepalen immers niet vooraf aan wie euthanasie mag worden verleend, maar toetsen na afloop het handelen van een arts. Een onderzoek, ook al is het door een ‘onafhankelijke’ partij, naar wat de RTE’s hebben geoordeeld is dan ook één grote motie van wantrouwen aan het adres van deze commissies. Het OM beschadigt daarmee de zorgvuldige praktijk die in Nederland is opgebouwd. Door opnieuw met de aanklacht ‘moord’ te dreigen, maakt Otte artsen bovendien opnieuw onnodig kopschuw.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.