Nieuwe leidraad voor wisselen medicijnen

De onlangs gelanceerde ‘Leidraad verantwoord wisselen medicijnen’ moet patiëntenorganisaties, artsen, apothekers en zorgverzekeraars in staat stellen in de praktijk medicijnen met dezelfde werkzame stof, dosering, toedieningsvorm en afgiftepatroon verantwoord te wisselen. Selma Tromp, neuroloog en bestuurslid bij de Federatie Medisch Specialisten en betrokken bij de opstelling van de leidraad: ‘De meeste patiënten hebben weinig last van een wisseling, maar voor de mensen voor wie het hinderlijk is, moeten we het goed regelen. De leidraad bevat hiervoor heldere werkafspraken. En let op: de leidraad gaat dus niet over situaties waarin er sprake is van therapeutische substitutie.’

Drie categorieën

De leidraad onderscheidt drie categorieën van medicijnen, aangegeven met kleuren. Rood betekent: niet wisselen, want het gaat om middelen met een smalle therapeutische breedte, waarbij effectieve en toxische concentraties dicht bij elkaar liggen. Voorbeelden: levothyroxine en lithium. Medicijnen in de categorie ‘oranje’ mogen alleen worden gewisseld onder bepaalde voorwaarden. Bij deze geneesmiddelen bestaat namelijk het risico dat door onjuist gebruik – bijvoorbeeld doordat de pilletjes er anders uitzien – of door foutieve toediening ernstige klinische problemen voor de patiënt kunnen optreden. Criteria daarvoor zijn onder andere: verminderde werking bij stoppen van inname langer dan 60 uur of toxiciteit bij inname van een dubbele dosis. Voorbeeld: anti-epileptica als clonazepam.

Groen betekent dat wisselen van medicijnen mogelijk is, tenzij individuele patiëntgebonden factoren dat niet of slecht mogelijk maken. In dat laatste geval kan de voorschrijver ‘medische noodzaak’ op het recept zetten.

Medische noodzaak

Gaat een middel in de categorie rood of oranje uit patent, dan mag een wisseling eenmaal worden geprobeerd, maar als dat nadelig uitpakt voor de patiënt dan kan de voorschrijver ook in dit geval ‘medische noodzaak’ aanvoeren om het oorspronkelijke geneesmiddel te handhaven. Als alleen de patiënt een voorkeur heeft voor een specifiek medicijn is dat onvoldoende reden voor medische noodzaak.

‘Een speciale categorie vormt de inhalatiemedicatie’, zegt Tromp in Medisch Contact de podcast. ‘Daar kan niet alleen de medicatie verschillen, maar ook het apparaat waarmee ze worden toegediend. Dat maakt gebruik foutgevoeliger. Daar komt nog een aparte leidraad voor.’

Jaarlijkse evaluatie

De leidraad is, aldus Tromp, opgesteld door een breed gezelschap, met het oog op ‘veilig, doelmatig en betaalbaar medicijngebruik’: Patiëntenfederatie Nederland, NHG, LHV, FMS , Zorgverzekeraars Nederland en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie. De effectiviteit van de leidraad zal jaarlijks worden geëvalueerd.