Nieuwe aanpak effectief tegen multiresistente malaria

Nederlandse en Engelse onderzoekers hebben een perspectief gevonden voor malariapatiënten wereldwijd. Hun nieuwe behandeling blijkt multiresistente malaria te genezen. De resistente parasiet komt vooral in Zuidoost-Azië voor, maar dreigt zich ook over Afrika te verspreiden.

Onderzoekers van de universiteiten van Amsterdam en Oxford presenteren in The Lancet een succesvolle nieuwe behandeling tegen multiresistente malaria. De behandeling van malaria met ACT, een artemisininecombinatiemiddel, heeft de afgelopen jaren substantieel bijgedragen aan een sterke afname van de wereldwijde ziektelast. Het terugdringen van malaria is de laatste jaren echter gestagneerd, mede vanwege toenemende resistentie voor bestandsdelen van ACT. Als het gebruik van ACT doorgaat, terwijl het niet meer effectief is, kan dat leiden tot een resistentiecascade die het probleem van therapieresistente malaria nog verder versterkt. Daarnaast worden de komende vijf jaar geen nieuwe middelen verwacht. Onderzoek naar efficiënt gebruik van bestaande middelen is daarom van groot belang. De nieuwe strategie die Rob van der Pluijm e.a. onderzochten, berust op het idee om niet twee, maar drie middelen te combineren (de zogeheten Triple-ACT of TACT). Deze strategie is ook effectief gebleken om de verspreiding van antimicrobiële resistentie tegen te gaan bij de behandeling van ziektes als hiv en tbc.

De onderzoekers hebben in een RCT met 1100 patiënten met acute ongecompliceerde malaria (falciparum en niet-falciparum) uit achttien ziekenhuizen verspreid over acht landen de effectiviteit van twee ACT-behandelingen vergeleken met twee corresponderende TACT-behandelingen. Uit de resultaten blijken de ACT- en TACT-behandelingen even goed werkzaam in gebieden waar de resistente malariaparasiet niet aanwezig is. In gebieden waar de parasiet wel aanwezig is, zoals Vietnam, Cambodja en Thailand, blijkt TACT echter wel degelijk werkzamer dan ACT (98% genezing door TACT tegenover 48% genezing door ACT).

Vooral in de grote Mekong-subregio in Zuidoost-Azië is de resistente malariaparasiet een toenemend probleem. Gevreesd wordt dat deze parasiet zich zal verspreiden naar het Afrikaanse continent waar het tot miljoenen sterfgevallen zou kunnen leiden. Of de nieuwe behandeling de conventionele middelen snel zal vervangen, is echter nog de vraag.

De onderzoekers willen middels een vervolgstudie, die volgende maand van start gaat in dertien landen waaronder acht in Afrika, meer inzicht krijgen in de werkzaamheid van TACT onder kinderen, iets wat in de huidige studie onderbelicht is gebleven. Rob van der Pluijm, die het onderzoek coördineert, zegt in een toelichting dat deze kennis een enorm verschil kan maken. Juist in Afrika, waar veel kinderen malaria krijgen, is dit van groot belang. Ondertussen is een farmaceutisch bedrijf bereid gevonden de middelen te produceren en gaan ze met een beurs van 10,6 miljoen euro TACT verder ontwikkelen.  

In een commentaar in dezelfde editie van The Lancet stelt Philip Rosenthal (University of California) dat de resultaten van dit onderzoek suggereren dat TACT mogelijk ACT kan vervangen als conventioneel medicijn, mits vervolgonderzoek bevestigt dat de veiligheid en verdraagzaamheid ook op de lange termijn acceptabel blijft. Rosenthal is onzeker of dit advies ook geldt in gebieden zonder therapieresistente malaria. Aan de ene kant zou dit de verdere ontwikkeling van resistentie kunnen vertragen, aan de andere kant liggen uitdagingen zoals tolereerbaarheid, toxiciteit en nog onbekende interacties met andere middelen op de loer. Bovendien ligt het vervangen van een relatief goed werkend regime gevoelig en is implementatie moeilijk. Desalniettemin benadrukt hij dat TACT een zeer noodzakelijke reddingsboei kan zijn in de storm van therapieresistente malaria.