Meer vertrouwen in de overheid: minder covid-19

Het is misschien geen verrassing maar het vertrouwen dat een bevolking heeft in de overheid en dat burgers in elkaar hebben is een belangrijke factor bij het indammen en beheersbaar houden van de covid-19-pandemie. Dat concluderen Amerikaanse wetenschappers (die zich als groep de COVID-19 National Preparedness Collaborators noemen) in The Lancet.

In de studie worden 177 landen met elkaar vergeleken aan de hand van data van onder meer de Wereldbank en de WHO. Zo maakten ze schattingen van het cumulatieve infectiepercentage en de infectie-sterfteratio (IFR), waarbij ze rekening hielden met allerlei omgevings-, demografische, biologische en economische factoren, zoals seizoensgebondenheid, bevolkingsdichtheid, bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking, deel van de bevolking dat onder de 100 m woont, eerdere blootstelling aan andere bètacoronavirussen, leeftijdsverdeling van de bevolking, gemiddelde body mass index (BMI), blootstelling aan luchtvervuiling, en het percentage van de bevolking dat rookt. 

De factoren die de meeste variantie in cumulatieve percentages van SARS-CoV-2-infectie tussen 1 januari 2020 en 30 september 2021 verklaarden waren het deel van de bevolking dat onder de 100 m woonde, het bbp per hoofd van de bevolking en het aandeel infecties dat kan worden toegeschreven aan seizoensinvloeden. De meeste verschillen tussen landen in cumulatieve infectiepercentages bleven overigens onverklaard. De meeste variantie in IFR ging terug op de leeftijdsopbouw van de bevolking, opnieuw het bbp per hoofd van de bevolking en het gemiddelde BMI.

Heel belangrijk: de onderzoekers namen ook vertrouwen in de overheid, interpersoonlijk vertrouwen en de mate van corruptie mee in hun analyse. Dat bleken belangrijke factoren: die correleerden namelijk met een hogere dekking van covid-19-vaccins in landen met een gemiddeld en hoog inkomen. Zou je die correlaties mogen promoveren naar causale verbanden dan zou het aantal besmettingen wereldwijd 13 procent lager zijn geweest als alle landen evenveel vertrouwen hadden gehad in hun overheid als bijvoorbeeld Denemarken.

Op leeftijdsstructuur, hoogte waarop een bevolking leeft en seizoensgebondenheid heeft de overheid geen grip. Maar bij vertrouwen – net als overigens bij preventieve gezondheidsmaatregelen zoals het aanmoedigen van een gezond lichaamsgewicht en het verminderen van roken – ligt dat anders. De onderzoekers: ‘Het niveau van vertrouwen is iets waarop een overheid zich kan voorbereiden en dat ze kan verdienen in een crisis. Onze analyse suggereert dat dit van cruciaal belang kan zijn om een effectievere reactie op toekomstige pandemische dreigingen op te zetten.’

De identiteit van de boodschapper die informatie over risico’s verstrekt, maakt daarbij uit. Ze geven voorbeelden: ‘In Liberia werden ebola-overlevenden gevierd in gemeenschappen, terwijl jeugdleiders, predikanten en imams werden opgeleid om geïnfecteerde patiënten te identificeren. In Sierra Leone hebben lokale gemeenschapsteams die samenwerkten met de WHO de acceptatie van de ebolavaccintrials tijdens en na de uitbraak vergroot.’ In de covid-19-pandemie daarentegen kozen juist landen met historisch lage niveaus van overheidsvertrouwen ervoor om politici aan het woord te laten over de risico’s. Geen goed idee, volgens de onderzoekers: dat kun je beter overlaten aan public-healthdeskundigen.

https://doi.org/10.1016/S0140-6736(22)00172-6