Medisch-psychiatrische units zijn waardevol behandelaanbod

De introductie van medisch-psychiatrische units (MPU’s) in de ziekenhuizen is in Nederland relatief geruisloos gegaan, en er is dan ook weinig bekend over hoe ze werken en of ze inderdaad een nuttige toevoeging zijn aan de zorg. Psychiater Maarten van Schijndel (Rijnstate) komt tot de conclusie dat ze een waardevol behandelaanbod bieden, niet alleen voor de patiënt, maar ook voor het personeel van het ziekenhuis.

Op MPU’s verblijven patiënten met een psychiatrische aandoening die ook lichamelijk ziek zijn. Maar, zegt Maarten van Schijndel, die onlangs op het onderwerp promoveerde aan de Erasmus Universiteit, andersom kan ook. ‘Voorbeeld: patiënten die immuunonderdrukkende medicatie krijgen en daar psychotisch door raken. De aandacht die zo’n patiënt nodig heeft is dan moeilijk te leveren op de puur lichamelijk georiënteerde verpleegafdelingen.’ MPU’s ontlasten volgens hem het personeel van andere ziekenhuisafdelingen, dat regelmatig wordt geconfronteerd met zorgvragen die ze niet adequaat kunnen hanteren, onder andere omdat ze daar niet voor zijn opgeleid. ‘Voor patiënten is het positief dat de herkenning en behandeling van gecombineerde lichamelijke en psychische aandoeningen verbetert.’

Stoornissen

Van Schijndel onderscheidt een drietal soorten: MPU’s die zich richten op kinderen en adolescenten behandelen vaak patiënten met psychosomatische aandoeningen. MPU’s die zich richten op volwassenen en ouderen behandelen vooral patiënten met stemmingsstoornissen, en in mindere mate patiënten met somatisch-symptoomstoornissen, middelengebonden stoornissen, organische stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. En MPU’s die zich vooral richten op ouderen behandelen patiënten met delirium, dementie en depressieve stoornissen.

Het bestaande onderzoek naar de uitkomsten van MPU’s is helaas vaak van lage kwaliteit, constateert Van Schijndel, en het richt zich met name op opnameduur. Het effect van MPU’s op andere uitkomsten, zoals functioneren en kwaliteit van leven, ‘onvervulde’ zorgbehoeften, kwaliteit en veiligheid, continuïteit van zorg en het verminderen van stigma blijft grotendeels buiten beschouwing. Zijn conclusie: ‘Hoewel er aanwijzingen zijn dat MPU’s de opnameduur van de doelpopulatie kan verkorten, levert literatuuronderzoek weinig wetenschappelijke onderbouwing voor de kosteneffectiviteit van de verschillende typen MPU’s.’

Eerder overlijden

Toch is hij overtuigd van de noodzaak. Hij wijst op het feit dat patiënten met een comorbide depressieve stoornis gemiddeld vier dagen langer in het ziekenhuis liggen dan patiënten zonder deze comorbiditeit. En dat patiënten met zowel een lichamelijke als een psychische aandoening vaak hogere medische kosten hebben en vaker worden heropgenomen. ‘Bekend is dat mensen met een psychische aandoening over het geheel genomen eerder komen te overlijden. Je denkt dan snel aan suïcides of ongelukken waar ze ook zeker een groter risico op hebben. Maar het ligt toch vooral aan mortaliteit door lichamelijke aandoeningen. Gedrag van deze patiënten bemoeilijkt de somatische behandeling vaak, omdat ze minder goed in staat zijn aanwijzingen op te volgen, dag-nachtritme omdraaien, onrustig of verward zijn. Dat alleen al maakt MPU’s noodzakelijk.’

Welke patiënten

Een studie naar de beoogde patiëntengroep van een toekomstige MPU in het Erasmus MC gaf extra munitie aan die opvatting. Alle patiënten van de psychiatrische consultatieve dienst werd gevraagd om mee te doen. De studie duurde vijf maanden. Retrospectief werd door somatisch medisch specialisten, consultatief psychiaters en senior verpleegkundigen ingeschat welke patiënten in aanmerking zouden komen voor opname op de toekomstige MPU. Van Schijndel: ‘Over ongeveer een kwart was iedereen het eens; zij zouden beter af zijn op een MPU dan met alleen een psychiatrisch consult. Maar over de redenen waarom liepen de meningen uiteen. Zowel de somatisch medisch specialisten als de psychiaters vonden een suïcidepoging grond voor MPU-opname. Maar psychiaters vonden ook nadere diagnostiek een reden voor MPU-opname, meer precies was daarbij de vraag: gaat het primair om een psychiatrisch of een somatisch probleem? Somatisch specialisten noemden ook gebrek aan expertise om deze patiënten te behandelen.’

Verbeteren

Van Schijndel denkt dat er nog veel valt te verbeteren aan de bestaande MPU’s. ‘MPU-bedden zijn momenteel niet in alle provincies gelijk beschikbaar – zowel qua aantal als qua mogelijkheden op het gebied van zorgzwaarte. De toegankelijkheid van zorg is daarmee in het geding. Verder zou je naast de systematische betrokkenheid van de psychiater, ook willen dat de somatische collega’s, met name internisten, maar ook bijvoorbeeld de neurologen en traumachirurgen, structureler betrokken zijn bij deze afdelingen. Er moet daarom een gezamenlijke visie op deze zorg komen.’

Maarten van Schijndel, Medical Psychiatry Units. Improving their organization, focus, and value, Erasmus MC, zie: https://repub.eur.nl/pub/131221