Lockdownleed helft geriatrische patiënten door suboptimale zorg

Suboptimale zorg voor geriatrische patiënten tijdens de lockdown heeft dit voorjaar bij zeker de helft van de ouderen tot complicaties geleid en dan vaak tot meerdere tegelijk. Dat stelt de Commissie Kwaliteitszaken van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie op basis van een rondgang langs alle vakgroepen Geriatrie in Nederland.

De geriaters onder aanvoering van Marleen Harkes, klinisch geriater in het Maasstad Ziekenhuis, veronderstelden dat het afschalen en uitstel van de reguliere zorg tijdens de eerste covidgolf voor ouderen leidde tot een ‘snelle achteruitgang op vele fronten’. Dit was aanleiding voor een enquête onder alle vakgroepen Geriatrie in Nederland. Zij kregen de vraag om steekproefsgewijs dertig dossiers te onderzoeken op complicaties ten gevolge van de covidcrisis. Het ging om poliklinische en klinische dossiers.

Psychische ontregeling

Ruim 25 vakgroepen Geriatrie hebben retrospectief tussen 16 maart en 1 juli, dertig statussen gelicht, in totaal 762 dossiers. Bij de helft van de patiënten (375) werden complicaties genoteerd, gemiddeld 2,3. Van deze 854 complicaties bestond het grootste deel uit psychische ontregeling (276), vooral progressie van cognitieve stoornissen. Hierna volgt functionele achteruitgang (203), vooral achteruitgang van de mobiliteit. Ook sociale problemen werden veel genoemd (185).

Volgens de rapporterende geriaters was er in ruim twee derde van de gevallen een duidelijke relatie met de coronamaatregelen. ‘Vooral sociale deprivatie heeft veel impact gehad, gevolgd  door de uitgestelde ziekenhuiszorg en minder bewegen’, stelt Marleen Hankes. ‘Van de complicaties waren er maar liefst 179 ernstig te noemen met blijvende gevolgen, waaronder 24 patiënten die zijn overleden. Bij 114 patiënten moest er een interventie aan te pas komen om de schade te herstellen’, voegt ze daaraan toe.

Omvallend kaartenhuis

Kwetsbare patiënten redden het door hun dagelijkse routine aan juiste zorgmomenten en ondersteuning, beweging en sociale contacten, zegt Harkes. ‘Het behoud van kwaliteit van leven wordt gewaarborgd door tijdig in te grijpen en aandacht te geven aan wat voor de patiënt belangrijk is met als belangrijk doel achteruitgang te vertragen. Als deze interventies wegvallen, is dit vaak het zetje waardoor het kaartenhuis ineen valt. Het ene probleem volgt het andere op: minder zorg, meer eenzaamheid, stemmings- en gedragsproblemen, toegenomen mantelzorgbelasting. Dit leidt tot somatische problemen zoals afvallen, uitdrogen en vallen. Dit kan vervolgens weer leiden tot een delier, infectie of een heupfractuur. Het inleveren van functionaliteit en zelfredzaamheid leidt bij deze groep ouderen tot een onomkeerbare neerwaartse spiraal’, aldus Harkes.

Beter bijhouden

Harkes constateerde ook dat oudere patiënten niet snel een beroep doen op de zorg, vooral niet in crisistijd, en dat cognitieve problemen maken dat ze niet adequaat reageren op lichamelijke signalen. Ook speelde angst een grote rol waardoor zorgmedewerkers, mantelzorgers en de huisarts werden gemeden. Volgens Harkes brengt deze inventarisatie slechts het topje van de ijsberg aan het licht. ‘We hadden de complicaties achteraf gezien veel beter moeten bijhouden. En nu we verder in de tijd zijn, zien we ook steeds meer complicaties ontstaan. Daarbij zijn vele complicaties niet in beeld bij de geriater. En wij vonden dit al heel heftig. We moeten een evenwicht bewaren tussen veiligheidsmaatregelen wegens covid en veiligheid op de langere termijn’, zegt Harkes.