Laatste nieuws
Wetenschap

Kankerzorg ‘kan honderden miljoenen euro’s per jaar goedkoper’

4 reacties

‘De oncologische zorg in Nederland kan honderden miljoenen euro’s per jaar goedkoper, én beter, door goed gebruik te maken van geneesmiddelen.’ Dat betoogde internist-oncoloog Gabe Sonke tijdens zijn oratie op 16 september in de Aula van de Universiteit van Amsterdam.

‘Als het doel van een oncologische behandeling is om: a. langer te leven, met b. een goede kwaliteit, hoe effectief zijn onze medicijnen dan?’ De cijfers uit The BMJ die Sonke in zijn oratie aanhaalt, liegen er niet om: nog geen 10 procent van alle in Europa geregistreerde oncologische geneesmiddelen verbetert de kwaliteit van leven, en slechts 40 procent zorgt ervoor dat de patiënt langer leeft – met gemiddeld amper drie maanden.

Onnodige behandelingen

Deze tegenvallende resultaten hangen samen met de opzet van geneesmiddelenonderzoeken (fase I-III) die voorafgaan aan de registratie van een geneesmiddel op de markt. Farmaceutische bedrijven bepalen die studieopzet. Hierbij maken ze volgens Sonke keuzes die niet alleen gezondheidswinst maximaliseren, maar vooral ook financiële winst: ‘Zoveel mogelijk patiënten behandelen, zo lang mogelijk behandelen, zo hoog mogelijke doses, combinatiebehandelingen, surrogaateindpunten.’

Sonke somt in zijn oratie voorbeelden op van dure geneesmiddelen waarbij patiënten door de studieopzet onnodig (lang) behandeld worden of onnodig een combinatietherapie krijgen. Onnodige behandelingen zijn schadelijk voor de patiënt en voor de maatschappij. In de afgelopen tien jaar stegen de kosten van dure geneesmiddelen in Nederland naar bijna drie miljard euro per jaar.

Gepast gebruik

Daarom pleit Sonke ervoor om onderzoek te doen naar gepast gebruik van dure geneesmiddelen en de start ervan te laten samenvallen met het moment waarop een middel op de markt verschijnt. ‘Voor studies naar gepast gebruik hebben we de farmaceut niet nodig; dat zijn studies die we hier zelf in Nederland kunnen doen.’

Om de proef op de som te nemen, voerden Sonke en collega’s de Sonia-studie uit. Hierin staat een CDK4/6-remmer centraal die de effectiviteit van hormoontherapie verlengt bij patiënten met uitgezaaide hormoongevoelige borstkanker en die ruim drieduizend euro per patiënt per maand kost. Er zijn twee strategieën voor deze combinatiebehandeling: direct met de hormoontherapie en CDK4/6-remmer starten, of de CDK4/6-remmer pas starten als de hormoontherapie niet meer werkt. De directe combinatietherapie is nu de wereldwijde standaard, terwijl niemand weet of die ook beter is: ‘Wat we wel weten, is dat patiënten in die eerste situatie de dure medicijnen gemiddeld zestien maanden langer gebruiken.’

In de Sonia-studie onderzoeken Sonke en collega’s of een directe combinatietherapie voordeel biedt vergeleken met later starten en in hoeverre dat voordeel opweegt tegen zestien maanden langer bijwerkingen en hogere kosten die met de directe combinatietherapie samengaan. De resultaten hiervan verwacht hij medio 2023 te publiceren.

Revolving fund

Desgevraagd licht Sonke telefonisch toe dat de uitvoerkosten van de studie, 7,5 miljoen euro, het grootste struikelblok waren. ‘Iedereen stond in de startblokken om mee te doen, maar KWF zei: “Daar hebben we het geld niet voor”, ZonMw zei: “Het budget is niet toereikend en de eerstvolgende ronde is over een jaar.”’

Uiteindelijk financierden het ministerie van VWS en de zorgverzekeraar de studie. ‘We waren net op tijd om bij de intrede van het geneesmiddel op de markt de studie open te zetten. Dat was belangrijk, want anders is iedereen allang gewend aan direct starten met de combinatietherapie.’

Om de financiering voortaan sneller rond te krijgen, pleit Sonke voor een revolving fund. Via zo’n fonds wordt de besparing van de ene studie gebruikt om de volgende studie naar gepast gebruik van dure geneesmiddelen te financieren. Zo bespaart alleen de Sonia-studie al zo’n 26 miljoen euro – en 18,5 miljoen als de uitvoeringskosten voor de studie eraf worden gehaald – omdat de helft van de deelnemers niet direct met de dure CDK4/6-remmer start.

Het idee voor zo’n fonds is niet nieuw, eerder adviseerde het platform inkoopkracht dure geneesmiddelen al een revolving fund aan de vorige zorgminister. Sonke zegt zijn leerstoel te benutten om ervoor te zorgen dat zo’n fonds nu wel op de begroting van het ministerie van VWS komt. ‘Dat fonds is belangrijk om het financieringstraject in te korten. De inhoudelijke beoordelingscyclus (onder andere het studieprotocol laten beoordelen, red.) die we voor de Sonia-studie hadden, nam minder dan drie maanden in beslag. Door het financieringsstuk duurde het twee jaar. Dat is te lang.’

De kunst van het loslaten

De titel van de oratie is: De kunst van het loslaten. Hierin spreekt Sonke ook de arts in de spreekkamer aan: ‘We behandelen vaak bijna iedereen, uit angst om iemand een potentieel werkzame therapie te onthouden’, en hoe invoelbaar dat volgens Sonke ook is, ‘wat we moeten loslaten is de angst om het verkeerd te doen. We laten ons heel vaak leiden door wat de Engelsen loss aversion noemen, de angst om ergens iets verkeerd te doen, iemand potentieel een werkzame therapie te onthouden. Maar daardoor nemen we veel schade op de koop toe: bijwerkingen, afhankelijkheid van ziekenhuisbezoeken, onzekerheid over uitslagen.’

Kijk de oratie hier terug

Bronnen

https://www.bmj.com/content/359/bmj.j4530

Monitor Medisch Specialistische Zorg 2022 - Nederlandse Zorgautoriteit (overheid.nl)

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30458732/

https://www.eerstekamer.nl/overig/20191001/eindrapportage_platform/meta

Onderzoek naar gepast gebruik moet een vast onderdeel worden van de introductie van nieuwe (dure) geneesmiddelen’ (avl.nl)

Lees ook
Nieuws Wetenschap oncologie dure geneesmiddelen
  • Eva Kneepkens

    Eva Kneepkens is arts en promoveerde binnen de reumatologie. Na een postacademische cursus wetenschapsjournalistiek en een stage bij de Volkskrant koos ze voor het journalistieke pad.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Angst voor het tuchtrecht draagt ook bij aan loss aversion. Te weinig doen wordt veel zwaarder aangerekend dan teveel doen.

  • G.J. Bos

    revalidatiearts

    Van harte gefeliciteerd met uw leerstoel. Wat ontzettend goed om dit te onderzoeken.
    Hetzelfde geldt breder lijkt me: ook voor welke diagnostiek en behandeling in het algemeen gaan we nog aan.
    Maar ook de verwachtingen in de samenleving zijn soms ...te hoog gespannen:
    Ineens kwam het voor mij persoonlijk dichtbij. Bij mijn vader is recent een kwaadaardige tumor vastgesteld. Hij lijdt aan Alzheimer. De geriater adviseerde om verder niets te doen aan diagnostiek en behandeling en wij als gezin waren het daar roerend mee eens. We gaan de tijd die ons nog rest waarin de geestelijke vermogens van mijn vader nog redelijk zijn en hij zich op dit moment nog redelijk goed voelt niet verspillen met onderzoek of behandeling met alle kansen op bijwerkingen en complicaties. De reactie van de omgeving is tekenend: bijna iedereen reageert met: 'maar ze moeten toch wel iets kunnen doen?'
    Niet altijd is behandelen en doorgaan binnen het medische circuit de beste weg. En daar heeft de samenleving ook nog iets in te leren.

    Ze komen morgen bij mij op bezoek. Ik ga taart bakken.

  • R. Schakel

    Bedrijfsarts, Wassenaar

    Mijn eerste gedachte bij dit terechte stuk is: Primum Non Nocere. Misschien een goed moment om de ethische toolkit van de KNMG meer voor het voetlicht te brengen.

  • D. Hairwassers

    Patient advocate borstkanker en erfelijke aanleg voor borst- en eierstokkanker, Huissen

    Beste Gabe, van harte gefeliciteerd met je leerstoel. Ik ben erg blij met je oratie en ik ben het volstrekt met je eens. Ik zal niet vergeten hoe we ooit in een pril stadium over de Sonia-trial spraken. Veel succes en plezier !

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.