Jeuk

Le prurit, c’est une sensation inagréable qui invite à gratter, lees ik in een oud Frans dermatologieboek. Jeuk is een onaangenaam gevoel dat uitnodigt tot krabben. Fransen hebben nu eenmaal meer gevoel voor de emotie, voor de subjectieve beleving. Jeuk is vervelend. Jeuk kan erger zijn dan pijn. Krabben helpt lang niet altijd. Vaak keert de jeuk na enkele seconden verhevigd terug.

Jeuk zit op je huid. Maar jeuk heeft ook een psychologische kant, net als pijn. Negatieve emoties, zoals irritatie, kunnen de jeuk verergeren. Dat is wetenschappelijk aangetoond.[1] Meer jeuk leidt weer tot meer negatieve emoties. Een vicieuze cirkel dus.

 Jeuk aan de ziel. Zo noem ik dat kriebelige gevoel dat mij bevangt als ik sommige statements van collega's lees en hoor. De beroepsvereniging van bedrijfsartsen zit sinds jaar en dag gevangen in haar eigen stroom van kleurloze en humorloze braaftaal. Regelgeving, richtlijnen, standpunten en beleidsdocumenten worden met de orthodoxie van het evidencebased gelijk over de leden uitgestort. Vooral de bureaucratie tiert welig, als ik kijk naar al het papierwerk dat er komt kijken bij taakdelegatie. Hier is het middel erger dan de kwaal. Ik krijg jeuk van al die checklists.

 Veel zielejeuk geeft ook de vrije markt van arbeid en gezondheid. Hier moeten bedrijfsartsen en arbodiensten zichzelf verkopen. Daar kom je niet ver met bureaucratie! Nee, daar moet je werken met slimme commercials. De bedrijfsarts, uw proactieve adviseur. Uw businesspartner. Wij bieden snel grip op zieke medewerkers. Oplossingsgericht. De specialist in preventie! Hoezo preventie? In welke virtuele wereld leven zij? Moet de bedrijfsarts alles tegelijk zijn: strateeg, campagneleider, verzuimbestrijder en businesspartner? Wat een jeukwoorden! Ik krijg er de kriebels van.

 Mijn jeuk is de somatisering van mijn ergernis. Maar ik weet raad. Mijn kriebels verdwijnen als ik mijn wrevel over al die hoogmoed omzet in een blog. Ik zet mijn kriebels om in krabbels. Zonder enige pretentie. Dat lucht op. Ook al leest niemand ze. De jeuk verdwijnt. En Medisch Contact is zo vriendelijk mijn krabbels online te zetten.

 Als de jeuk weg is kan ik rustig nadenken. Waar is de ouderwetse nederigheid gebleven? Dokter is een dienend beroep. Bedrijfsartsen zijn niet meer dan nederige dienaren der gerechtigheid. Zij doen recht aan anderen. Punt. Dat is hun rol. Daarop mag je ze aanspreken. Voor gewichtigdoenerij en opgeblazenheid is geen enkele reden.

 De meest kriebelende vraag van de afgelopen week luidt: ‘Waarom ga je zo lang door in dit vak?’ De vraag komt van een filosoof. Hij stelt deze vraag aan mij persoonlijk. Wat is mijn innerlijke drijfveer? Verslaving aan werk? Doorgaan met oude gewoonten en routines? Dingen doen waar ik eerder nooit aan toekwam? Sussen van mijn geweten? Of heb ik toch iets van een persoonlijk ideaal in me? Ik weet het even niet. Ik word onrustig. Het begint weer te jeuken. Waar kan ik terecht?

 De filosoof raadt mij het boek van Gabriël van den Brink aan: De Lage Landen en het hogere. Het is een onderzoek met een optimistische conclusie. Nederlanders zijn gedreven mensen. Honderdduizenden landgenoten verlenen mantelzorg, zetten zich in voor eerlijke handel, natuurbehoud en dierenwelzijn. Vrijwilligers, maar ook zorgprofessionals laten zich inspireren door moreel idealisme. Zij vinden het belangrijk dat zij via hun werk een maatschappelijke bijdrage kunnen leveren. Voor hen is dit persoonlijke zingeving. En – zo vervolgt Van den Brink – die bereidheid tot onbaatzuchtig handelen komt voort uit een verbondenheid die zij voelen met het ‘hogere’. Van dat ‘hogere’ – iets wat het eigen ik overstijgt – gaat een inspiratie uit die mensen in beweging brengt.

 Klinkt mooi, maar wat is dat ‘hogere’ nou precies? Van den Brink houdt zich op de vlakte. Voorlopig noem ik het maar moreel idealisme. Iets goeds willen doen. Iets wat ertoe doet. Recht doen. En kijk, mijn jeuk verdwijnt! Maar, zegt het oude Franse boek: Le prurit c'est le prurit! Jeuk is onvoorspelbaar.  Volgende week is er weer nieuwe jeuk. En een nieuwe blog.