‘Ik móét iets doen om mensen in Oekraïne te helpen’

Het is onmogelijk om machteloos te blijven toekijken terwijl de inwoners van je vaderland lijden onder het oorlogsgeweld, vertellen drie uit Oekraïne afkomstige artsen. Ze schoten alle drie gelijk in de actiemodus.

‘Elk verband, ieder medicijn en elke injectiespuit die nu wordt ingezameld, kan een leven redden in Oekraïne’, zegt Valeriia Takens. Tot ze drie jaar geleden naar Noordoost-Groningen verhuisde, werkte ze als cardioloog en wetenschappelijk onderzoeker in Kiev. Naast haar huidige werk als arts-onderzoeker bij Onderzoekscentrum Martini – ze is sinds kort BIG-geregistreerd – is ze druk met het verzamelen van medicijnen, medische hulpmiddelen en andere spullen, die naar Oekraïne worden gestuurd. Er zijn in haar regio verschillende hulpacties opgestart, waarvoor ze spullen probeert in te zamelen en contacten in Oekraïne legt.

Kinderen reanimeren

Daarnaast probeert ze contact te onderhouden met bevriende artsen in Oekraïne over wat ze meemaken en wat ze nodig hebben. Dat contact verloopt voornamelijk via WhatsApp. Takens: ‘Ik kan bijna niet in woorden omschrijven wat zij nu ervaren. Het is zo ongelooflijk hard. Iets meer dan een week geleden was alles nog normaal. Nu moeten ze kinderen reanimeren die gewond zijn geraakt door bommen.’
Ook arts voor verstandelijk gehandicapten Tamara Rybak is druk bezig met het verzamelen van medicijnen en medische hulpmiddelen voor Oekraïne. Zij verhuisde in 2002 naar Nederland, kort nadat ze haar geneeskundediploma had behaald aan de universiteit in Kiev. Samen met onder meer huisarts Irina Schend en in samenwerking met voormalig huisarts Walter Schrader startte ze in allerijl met het oprichten van de stichting ‘Artsenhulp: medicamenten voor Oekraïne’. Rybak: ‘We hebben een rekeningnummer waarop donaties kunnen worden gedaan, waarvan wij medicijnen en medische hulpmiddelen zullen kopen. En daarnaast zamelen we spullen in op een locatie van ’s Heerenloo in Noordwijk. We krijgen enorm veel reacties op ons initiatief. Het raakt me echt diep dat zoveel Nederlandse medisch professionals willen helpen en spullen komen brengen. We hebben veel contact met artsen, apothekers en zorginstellingen die spullen over hebben of op een andere manier willen helpen.’

Geen elektriciteit meer

Rybak voelde een enorme behoefte om in actie te komen, vertelt ze. ‘Ik zag de beelden vanuit Oekraïne en voelde me zo machteloos en wanhopig. Ik denk continu aan mijn ouders die in een dorp op 30 kilometer van Kiev verblijven. Ze hebben geen elektriciteit meer om hun telefoons op te laden, dus communicatie is onmogelijk. Ik heb geen idee hoe het met ze gaat. Toen het idee voor de stichting ontstond, voelde me ik gelijk iets beter. Ik kan iets dóén. Als ik me hierop focus kan ik me even afsluiten voor de gedachten aan mijn naasten die midden in de oorlog in schuilkelders zitten en gevaar lopen. De combinatie met mijn werk is op dit moment heel intensief. Maar ik wil iets betekenen. Ik wil mensen helpen. Slapen doe ik later wel weer.’

Hartfilmpje

Die behoefte om in actie te komen herkent Takens. Stil blijven zitten is onmogelijk. ‘Ik zit hier veilig, terwijl mijn familieleden en vrienden gevaar lopen en mijn oud-collega’s hun werk niet optimaal kunnen uitvoeren. Het is op deze afstand bijna niet te begrijpen hoe moeilijk het op dit moment is voor artsen in Oekraïne om hun werk te doen. Naast de hulp aan oorlogsslachtoffers is ook hulp voor “gewone” patiënten nodig, die ook in gevaar komt. Ik heb contact met artsen en kan daardoor een beetje bijdragen. Ik heb bijvoorbeeld een bevriende arts geholpen met het beoordelen van een hartfilmpje dat ze mij stuurde. Ik denk dat Nederlandse artsen ook veel kunnen doen om te helpen. Er zijn nu nog veel losse initiatieven, maar het zou goed zijn als die samengevoegd worden.’

‘Ik voel me schuldig omdat ik hier zit – veilig en comfortabel – terwijl in Oekraïne mensen in gevaar zijn, moeten schuilen in kelders, terwijl om hen heen bommen ontploffen.'

Ook Eleonora Salmanova voelde meteen een sterke behoefte om te helpen, vertelt ze in het Engels. Salmanova woont nog maar een kleine vier maanden in Nederland – ze trouwde kort nadat ze haar geneeskundeopleiding voltooide. Salmanova: ‘Ik voel me schuldig omdat ik hier zit – veilig en comfortabel – terwijl in Oekraïne mensen in gevaar zijn, moeten schuilen in kelders, terwijl om hen heen bommen ontploffen. Ik kan me bijna niet voorstellen hoe beangstigend het voor ze is. Van mijn familieleden hoor ik hoe stressvol de situatie is, dat ze eigenlijk al een week lang niet slapen. Bang zijn om naar buiten te gaan, om gedood te worden. Ik móét iets doen om mensen in Oekraïne te helpen. Van een afstand is dat moeilijk. Ik probeer nu zoveel mogelijk mensen die via Instagram hulp vragen in contact te brengen met vrijwilligers die hulp kunnen geven. Bijvoorbeeld medicijnen of eten brengen naar iemand die zelf het huis niet uit kan. Gelukkig is nog niet overal in Oekraïne de elektriciteit of het internet uitgevallen en is contact nog mogelijk. Maar het wordt steeds slechter. Met mijn ouders kan ik geen contact meer leggen sinds woensdag. Ze hebben me op het hart gedrukt me daar geen zorgen over te maken. Maar dat is natuurlijk onmogelijk. Het helpt – niet volledig, maar een beetje – om in de actiemodus te staan.’

Geen normale logeerpartij

Sinds dinsdag vangt Salmanova een studiegenoot uit Kiev op in haar huis in Delft. Salmanova: ‘Ze is al heel snel na het uitbreken van de oorlog gevlucht en belandde in haar eentje in Warschau. Toen ze contact met me opnam, heb ik haar uitgenodigd om hier naartoe te komen. Het is niet zo makkelijk als ik dacht dat het zou zijn om iemand in huis te hebben. Het is natuurlijk geen normale logeerpartij ‘for fun’ – maar omdat de noodzaak er is. We zijn allebei erg gespannen en continu bezorgd. We hadden nooit verwacht dat we zoiets – een échte oorlog – zouden ervaren in ons leven.’

Huizen openstellen

Hoewel het niet makkelijk is, hoopt Salmanova dat Nederlandse dokters die de ruimte en mogelijkheid hebben, hun huizen zullen openstellen voor vluchtelingen uit Oekraïne. Salmanova: ‘Maar gewoon geld doneren aan een betrouwbare hulporganisatie helpt natuurlijk ook. En vooral: heel veel aandacht genereren op de socials en dat blijven doen. Niet op den duur vergeten dat daar een oorlog gaande is.’