Laatste nieuws
Marieke van Twillert
Marieke van Twillert
3 minuten leestijd
Wetenschap

Hoe Afrika door de coronapandemie kwam: anders dan verwacht

Plaats een reactie

Bij aanvang van de covidpandemie verwachtten velen dat júíst Afrika zwaar getroffen zou raken door corona. Het continent waar veel mensen in armoede leven, met vaak zwakke volksgezondheidsstelsels die toch al overbelast zijn door vele andere infectieziekten – dat zou slecht aflopen.

Achteraf lijken de cijfers een ander verhaal te vertellen, zei Megan Vaughan, hoogleraar in Afrikaanse geschiedenis en gezondheidszorg, vorige week. Ze hield de Stephen Ellis-lezing aan het Afrika-Studiecentrum Leiden over Afrika ten tijde van het coronavirus.

Zelf zat Vaughan tijdens de coronapandemie in Londen, waar ze een hoogleraarspositie vervult aan de universiteit UCL. Ze baseerde zich in haar lezing op recent onderzoek van anderen, epidemiologisch onderzoek maar ook medisch-antropologisch onderzoek dat tijdens ‘corona’ plaatsvond in Sierra Leone en Oeganda. Ook trok ze in haar speech vergelijkingen met de geschiedenis van gele koorts en de geschiedenis van het traceren van de oorsprong van een tot dan ongrijpbaar virus.

Oversterfte

Hoewel er onzekerheid is over statistische gegevens voor veel delen van Afrika, benadrukt Vaughan, kan een aantal conclusies inmiddels wel worden getrokken. Het continent bleef relatief ongedeerd door de epidemie, zo blijkt onder meer uit (lage) oversterftecijfers. ‘En al zouden die data niet kloppen, dan zouden we verhalen hebben gehoord van overvolle ziekenhuizen en veel sterfgevallen. Dat is niet het geval, op een paar uitzonderingen na, zoals Zuid-Afrika en Egypte.’

Veel Afrikaanse landen hebben relatief net zoveel besmettingen gehad als bijvoorbeeld Europese landen, maar er zijn wel minder mensen overleden aan covid. Keniaans onderzoek onder bloeddonoren toonde aan dat in juli 2020 één op de twintig al antistoffen had ontwikkeld. Dat zou op dat moment vergelijkbaar zijn met Spanje, dat destijds 27 duizend officiële coviddoden had. Ter vergelijking: Kenia had er honderd.

De impact van covid was ongelijk verdeeld over het continent. In het dunbevolkte Tsjaad waren er 1,07 covidsterfgevallen per 100 duizend inwoners, terwijl dat in Zuid-Afrika ruim 151 per 100 duizend waren, zo bleek uit publicatie in The Lancet Global Health van afgelopen augustus. Zuid-Afrikaanse wetenschappers menen overigens dat het aantal slachtoffers in dat land veel hoger is.

Afrika-paradox

Duidelijk is dat de pandemie anders verliep dan gedacht. Vaughan refereerde aan de discussie over deze Afrika-paradox: hoe kan dit? Sommigen verwezen naar de adequate manier waarop veel Afrikaanse overheden en gemeenschappen corona aanpakten. Vaak ging dat effectief; soms werden maatregelen als lockdowns op een bijna militaristische wijze (Oeganda) opgelegd, soms juist proactief en met veel communicatie (Sierra Leone). Of had de vlotte manier van reageren te maken met ervaring? Denk aan de aanpak van uitbraken van ebola en andere infectieziekten.

Demografie

Verschillende factoren waren van invloed op het lage aantal overlijdens. De demografie, ofwel de jeugdigheid van de bewoners, speelde mee: 94 procent van Afrika is jonger dan 60. Om bij Kenia te blijven: de gemiddelde leeftijd is 20, die van Spanje: 42 jaar. Daarnaast: het weer, de hitte, het feit dat veel mensen ‘buiten’ verblijven. Ook zouden Afrikanen eerder zijn blootgesteld aan andere coronavirussen en zo afweer hebben opgebouwd. Ook de beschermende effecten van parasieten werd naar voren gebracht.

Hoe het precies is gegaan in Afrika, dat moet nog blijken, zegt Vaughan. Het gaat niet alleen om het aantal slachtoffers door de ziekte zelf, of uitgestelde zorg. ‘In Oeganda waren de scholen twee jaar dicht. Echt gesloten, dus zonder digitaal onderwijs. Zo’n onderwijsachterstand haal je niet snel in.’

De Wereldbank meldde dat Afrika het minste aantal covidgevallen te betreuren had, maar dat Afrika tegelijk het meest te lijden had van de economische effecten. Vaughan: ‘Corona versterkt het onzekere bestaan van mensen die al in armoede leven. Wat dat betreft is de pandemie nog niet voorbij. Ook moeten we verdere ontwikkelingen afwachten. Er kan nog een nieuwe variant opdoemen, zoals we zagen in India kan dat slecht uitpakken. Wat dat in Afrika doet waar slechts 6 procent volledig gevaccineerd is, blijft afwachten.’

Lees ook
Wetenschap geschiedenis Afrika Malawi
  • Marieke van Twillert

    Marieke van Twillert is sinds eind 2015 journalist bij Medisch Contact. Arbeidsmarkt en internationale gezondheidszorg hebben haar speciale aandacht, maar ze volgt ook het levenseindedebat, medische technologie en internationale gezondheid. Marieke is een van de presentatoren van MC de Podcast en schrijft geregeld een bijdrage voor de rubriek Media en Cultuur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.