‘Het mannelijke perspectief binnen de zorg komt de kwaliteit niet ten goede’
18 reacties
Hoewel er steeds meer vrouwelijke artsen zijn, overheerst in de gezondheidszorg nog altijd een ‘mannelijk perspectief’. Dit komt de kwaliteit niet ten goede. Dat stelt Kiki Lombarts, hoogleraar professional performance bij het Amsterdam UMC, samen met Abraham Verghese, internist en hoogleraar bij Stanford University, in een artikel in NEJM.
Van oudsher – toen 100 procent van de beroepsgroep man was – staan zogeheten ‘mannelijke kwaliteiten’, zoals objectiviteit, daadkracht en rationaliteit hoog aangeschreven. Dit zie je volgens Lombarts terug in de huidige praktijkvoering: ‘Er is veel aandacht voor protocollering, technische waardering en denken in machtstermen.’ Terwijl kwaliteiten die men vaak aan vrouwen toeschrijft, zoals patiëntgerichte communicatie, empathie en teamwork, minder waardering genieten.
Medische cultuur
Dit heeft invloed op de carrière van vrouwelijke artsen. ‘Zelf dacht ik altijd dat het wel meeviel met het glazen plafond en dat je er als vrouw wel komt door hard te werken’, vertelt Lombarts. ‘Maar al het onderzoek hiernaar laat onomstotelijk zien dat vrouwen gedurende hun hele medische carrière professioneel benadeeld worden.’ Vrouwen worden vaker buitengesloten, ondergewaardeerd en lastiggevallen, en zijn dit gaan accepteren als onderdeel van de medische cultuur.
In reactie op de ‘mannelijke’ omgeving kiezen vrouwen volgens Lombarts vaker de meer mensgerichte specialismen zoals huisartsgeneeskunde, kindergeneeskunde of psychiatrie. ‘Mannen zijn vaak oververtegenwoordigd in de technische of proceduregerichte specialismen. Dat wil niet zeggen dat vrouwen hierin niet geïnteresseerd zijn. Vrouwen krijgen in die specialismen niet dezelfde kansen op instroom, promotie of waardering. Omdat niet overal evenveel ruimte is voor ‘vrouwelijke’ waarden (zoals goede interpersoonlijke relaties) en kwaliteiten (zoals goede communicatievaardigheden).’
Vrouwelijke artsen die succesvol zijn in een ‘mannelijke’ omgeving, blijken vaak bepaalde copingmechanismen te hanteren. Ze maken zichzelf klein of spelen het spel mee (‘being one of the guys’) om hun doel te bereiken. ‘Zelf heb ik ook mijn mond gehouden als iemand een vrouwonvriendelijke grap maakte – misschien zelfs wel meegelachen.’ Dit is volgens Lombarts een probleem. ‘Het helpt je om te overleven in de medische wereld, maar het brengt geen cultuurverandering teweeg. Op deze manier houden vrouwen het systeem ook zelf in stand. Ze zijn 50 procent van het probleem.’
Beter presteren
Het inbedden van ‘vrouwelijke’ werkwijzen in de gezondheidszorg kan de patiëntenzorg mogelijk verbeteren. Meerdere studies laten volgens Lombarts namelijk zien dat vrouwelijke dokters beter presteren dan mannelijke dokters bij verschillende typen operaties en veelvoorkomende aandoeningen. ‘Dat uit zich in de sterftecijfers, (postoperatieve) complicaties en heropnames. Vooral vrouwelijke patiënten zijn aanzienlijk beter af bij een vrouwelijke arts.’
Wat doen vrouwelijke artsen anders en hoe komt het dat zij beter presteren? Op die vraag is het ultieme antwoord nog niet gevonden. Onderzoek draagt volgens Lombarts verschillende verklaringen aan. Misschien komt het doordat vrouwen een andere manier van praktijkvoering hanteren, empathischer zijn, patiëntgerichter werken, minder risico’s nemen en meer tijd nemen voor de patiënt. ‘Het zou ook kunnen komen doordat patiënten zich anders uiten bij een vrouwelijke dokter. En eerder pijnklachten aankaarten. Of doordat mannelijke artsen de klachten van vrouwelijke patiënten vaker onderschatten.’
‘Het is belangrijk dat we alle menselijke kwaliteiten binnen de zorg optimaal gaan benutten om de best mogelijke zorg aan patiënten te leveren.’ Daarvoor is het nodig dat eerst wordt erkend dat in de huidige manier van werken met name de masculiene kwaliteiten – niet voorbehouden aan mannen – worden gewaardeerd. Onderwerpen zoals empathie en compassie zouden volgens Lombarts een stevige plek moeten krijgen binnen de opleiding. ‘Artsen zien empathie nu soms nog als een vorm van service in plaats van een essentieel onderdeel van effectieve zorgverlening. Dat komt ook doordat artsen in opleiding hoofdzakelijk een beoordeling ontvangen voor de medisch-technische aspecten van de zorg. In de opleiding zou een vak als “De wetenschap van compassie” zeker niet misstaan.’
Lees ook
G.R.I. Slock
huisarts, sluis
Wat een onzin. Vervang mannelijk door technisch en het klopt al wat beter.
Dat technische geneeskunde nog steeds dominant is tegenover de meer intellectuele en empathische tak heeft niks met mannen te maken maar alles met de financiering van de zor...g.
D.F.R. Boswijk
huisarts, Stegeren
Wat boeiend, ik heb de indruk dat er alleen/voornamelijk mannelijke collegae reageren... Ik heb daar wel enigszins begrip voor omdat het artikel nogal in polariteiten lijkt te zijn geformuleerd. Ik ben oud en 45 jaar geleden was ik al verbaasd dat ho...ogleraren ons serieus verkondigden dat vrouwen ongeschikt waren om bijvoorbeeld chirurg of KNO arts te worden. Het voelt een tikje bizar ongemakkelijk als in 2022 een hoogleraar, op basis van "meerdere studies" , poneert dat vrouwen geschikter zouden zijn voor snijdende vakken. Dat neemt niet weg dat er, met name in de opleidingssfeer (mn in de ziekenhuizen), echt nog wel sprake lijkt te zijn van foute masculiene structuren zoals blijkt uit het schrikbarend grote aantal sexueel grensoverschrijdende opmerkingen en gedragingen van mn mannelijke opleiders. Dus waar rook is, zal ook wel vuur zijn.
Maar dit artikel polariseert te veel. De overeenkomsten tussen vrouwelijke en mannelijke artsen, zoals de passie voor het vak/de compassie met de patiënt/de collegialiteit, lijken mij echt veel groter en veel belangrijker dan de verschillen, die er natuurlijk kunnen en mogen zijn. Ook het cancellen van protocollering stoort me. De afgelopen decennia is dankzij die protocollering de prognose quod vitam en de levenskwaliteit van mensen met diabetes, hart en vaatziekten, astma/copd, oncologische aandoeningen enz. substantieel verbeterd. Dat is echt de moeite waard en het hoeft overigens geen enkele belemmering te vormen om samenwerking te zoeken, empatisch te zijn enz.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts, Bosch en Duin
Lekker generaliseren en absoluteren en dan contrasteren. Dat is de benadering tegenwoordig op vele vlakken. Dit stuk is echt te bizar voor woorden. Ik stel voor alle mannen in de gezondheidszorg zo snel mogelijk zich te laten omscholen tot schoorstee...nvegers met protocollen, dat dan wel weer.
M.F.C.M. Knapen
Gynaecoloog , Rotterdam
De kracht van goede journalistiek is ‘n pakkende titel: deze titel pakt echt verkeerd uit. Beoordelen doen we via CanMeds en mannelijke artsen zijn vást ook empatisch.
J.J. Jaski
Specialist ouderengeneeskunde, Amersfoort
Aios (m/v) worden al meer dan 10 jaar opgeleid volgens de zeven CanMeds competenties, waaronder samenwerking en communicatie. Toetsing vind plaats door o.a. 360 graden feedback van teamleden en/of patiënten. Het is dus pertinent niet waar dat artsen ...in opleiding voornamelijk worden beoordeeld op medisch-technische vaardigheden.
J.J. Jaski
Specialist oiderengeneeskunde, Amersfoort
Aios (m/v) worden al geruime tijd beoordeeld aan de hand van de zeven CanMeds competenties, waaronder ook samenwerking en communicatie. Toetsing vindt plaats door o.a 360 graden feedback van teamleden en/of patiënten. Het is dus niet juist dat artsen... in opleiding voornamelijk beoordeeld worden op medisch-technisch handelen.
E. Hajdarbegovic
algemeen betweter, Rotterdam
Nah, protocollering is een "vrouwelijke kwaliteit", mannen haten protocollen.
Van waar ik sta in de zorg zie ik meer tekorten aan juiste diagnosen en behandelingen dan aan empathie. Maar wellicht heb ik niet de juiste kwaliteiten om dat te beoorde...len.
Psychiater , Rotterdam
Beste Enes,
Protocollen zijn de bouwstenen van de zorg tegenwoordig, de soft skills staan er niet in, misschien is het een idee om samen te kijken welke soft skills nodig zijn in het huidige zorglandschap, zodat we dit in een mooi formaat kunnen a...anbieden aan onze collega’s?
S.P. ten Holt
Huisarts, niet ( meer) praktijkhoudend, Roden
Sluit naadloos aan bij mechanismen uit ‘De zeven vinkjes’ van Joris Luyendijk.
J.W. Hummelink
AIOS bedrijfsgeneeskunde
Ik gun vrouwen de beste zorg en zie het als een probleem dat ze deze zorg niet krijgen. Het is alleen zeer jammer dat “vrouwen die opkomen voor vrouwen” zich in hun betoog vaak schuldig maken aan vage kreten als “mannen zijn niet empathisch genoeg”, ...“het glazen plafond” en “komt door de machocultuur”. Dan doe je je mede vrouwen echt te kort. Het is beledigend naar mannen, het is niet concreet en gaat niet helpen dat er een oplossing komt.
-
Als je wilt dat vrouwen betere zorg krijgen, kom dan met concrete handreikingen en ga niet de mannen beledigen. Ik zie geen enkel probleem om vrouwen die zich niet gehoord voelen naar een vrouwelijke collega te verwijzen. Ik ben warm pleitbezorger voor veel vrouwelijke collega’s in elk specialisme. Laten we met zijn allen ons inzetten voor betere zorg voor mannen en vrouwen.
Met hartelijke groet,
Een mannelijke dokter
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Waar komt opeens de rare gedachte vandaan dat vrouwen niet de zorg zouden krijgen die ze verdienen? Zitten we opeens in een genderspecifiek ontwikkelingsland? Iedereen krijgt hier de beste zorg, zowel mannen als vrouwen; niemand wordt achtergesteld ...of 'ontkend'.
Laten we dit non-issue alsjeblieft afsluiten of anders negeren.
[Reactie gewijzigd door G?bel op 08-04-2022 22:56]
J.W. Hummelink
AIOS bedrijfsgeneeskunde
Goede zorg is bijvoorbeeld ook het coachen naar gezond gedrag. Als je als vrouwelijke arts meer impact maakt om een vrouwelijke patiënt te helpen stoppen met roken of ander gezondheidsgedrag, dan zie ik geen probleem om hier rekening mee te houden.
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
En dan is er nog iets in het artikel wat tegen de borst stuit:
"‘Er is veel aandacht voor protocollering, technische waardering en denken in machtstermen. Terwijl kwaliteiten die men vaak aan vrouwen toeschrijft, zoals patiëntgerichte communicatie..., empathie en teamwork, minder waardering genieten. "
Los van die wonderlijke machtstermen: als er één ding is waar de laatste decennia ongelooflijk veel aandacht aan is besteed en waardoor je ook de geneeskunde en de dokters hebt zien veranderen is het wel patiëntgerichte communicatie, empathie en teamwork.
Dus het is volkomen uit de lucht gegrepen nonsens. De gemiddelde spreekkamer van de gemiddelde dokter barst uit zijn voegen van empathie en compassie en patiëntgerichte communicatie. We lezen de laatste tijd veel onderzoeksresultaten die in de dagelijkse praktijk niet meetbaar zijn of in elk geval niet zo ervaren worden en die ik dus ook niet zomaar voor zoete koek slik.
Wat ik sowieso niet geloof is dat mannelijke dokters de klachten van vrouwelijke patiënten onderschatten. Wat een onzin.
Dat er rotte appels tussen het fruit zitten is ongetwijfeld waar, maar daar zitten evenveel X- als Y chromosomen tussen!
R.G.L. Nellen
Geneticoloog
Over uw laatste zin: als u wilt aangeven dat bij beide geslachten rotte appels zich kunnen voordoen, dan klopt er niet wat er nu staat.
Wat mieters zou zijn als we in zo’n populatie per zich misdragende XX genotype 2 XYY-ers aan zouden treffen. D...e daarbij beschreven intellectuele beperkingen hoeven een geneeskundeopleiding ook niet in de weg te staan.
A.F. Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Ander voorstel: schrap al die bijvoeglijke naamwoorden als mannelijk en vrouwelijk en vul .........in.
Kortom: laat het open. vul....... in.
U mag in uw hoofd zelf bedenken wat.
Lees de tekst nu nog een keer.
En......wat zie je dan ?
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
"Meerdere studies laten volgens Lombarts namelijk zien dat vrouwelijke dokters beter presteren dan mannelijke dokters".
"Onder andere doordat mannelijke artsen de klachten van vrouwelijke patiënten vaker onderschatten.’
Wauw!
Wissel mannelij...k en vrouwelijk hier om en we hadden als mannen een hééél groot probleem als dit artikel door een man was geschreven.
Het is echter door een vrouw geschreven en die kan zich blijkbaar probleemloos permitteren te zeggen dat vrouwelijke dokters 'beter presteren'. Het staat er echt.
Dit bewijst nog maar eens dat mannen een groter incasseringsvermogen hebben als het om dit soort uitspraken gaat en dat het misschien tijd wordt voor 'masculinisme', als tegenhanger van het feminisme, om te voorkomen dat we als een lulletje rozenwater dit soort X- en Y-chromosoom-competities moeten ondergaan, terwijl de werkelijkheid is dat er, met name in de huisartsgeneeskunde, nog nooit zoveel empathische dokters hebben rondgelopen als nu, met of zonder Y chromosoom.
Bovendien staat tegenover elke superempathische dokter, die royaal de tijd neemt om met zijn patiënt te praten (wat ik overigens toejuich en ondanks mijn man-zijn zelf graag doe) iemand die de keiharde technische kastanjes uit het vuur haalt terwijl wij zitten te praten. Is dat wel helemaal een eerlijke vergelijking?
Tamelijk schaamteloos om zo over mannen als groep te praten. Als het omgekeerd stond de wereld op zijn achterste benen en zou de kritiek niet van de lucht zijn. Terwijl nu dit bericht door 'ons' - mannen - met mild schouderophalen wordt geslikt, terwijl we verder gaan met ons werk. Misschien is dat wat ons 'harde onempathische wezens' uiteindelijk wel kenmerkt: mildheid, gewoon doorgaan en accepteren dat dit tot in de eeuwigheid beweerd zal blijven worden.
Maassen
redacteur Medisch Contact
Het is misschien maar een detail maar het bewuste artikel is dus geschreven door een vrouw (Kiki Lombarts ) én een man (Abraham Verghese): https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMms2116556
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Ja dat is zo. En ik weet ook wel dat het om een 'mannelijk perspectief' gaat versus vrouwelijk perspectief en dat dat enigszins los gezien moet worden van het man of vrouw zijn (m.a.w. ook vrouwen kunnen vanuit mannelijk perspectief dokteren), maar d...e schaamteloosheid waarmee masculiniteit wordt weggezet als inferieur, terwijl tegelijk wordt gezegd dat vroeger 100% man was en dat dus ook echt de periode was dat de geneeskunde tot bloei kwam, je ook best iets aardigs over masculiniteit c.q. over mannen zou kunnen zeggen.
Het irriteert me dat empathie en compassie anno 2022 nog steeds zelfbenoemd als feminien worden gezien en niet als universeel. Je zou de huidige mannelijke dokters eens moeten zien. Het lijken wel vrouwen (grapje).