Helder wil scherpe keuzes maken voor minder complexe dwangwetten

Minister Conny Helder (Langdurige Zorg) wil ‘met urgentie’ werken aan het verbeteren van de twee dwangwetten Wvggz en Wzd. Ruim drie jaar na het in werking treden van de dwangwetten is duidelijk dat de beoogde rechtsbescherming in de praktijk soms niet uitvoerbaar is, erkent zij.

Het gaat om de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz), die per 1 januari 2020 zijn ingevoerd als vervanging van de vroegere Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Bopz). Het doel was om mensen die met gedwongen zorg te maken hebben, een goede rechtsbescherming te bieden. De wetten stellen voorwaarden aan gedwongen zorg, bijvoorbeeld over wie een plan opstelt en erover beslist en over de inspraak en het informeren van cliënten of patiënten.

Instellingen, zorgverleners, gemeenten en rechters hebben ruim drie jaar ervaring kunnen opdoen, maar de wetten blijken zeer ingewikkeld. Té ingewikkeld. En dat komt onder meer doordat de wetgeving, gaandeweg het lange proces, telkens werd aangepast en aangevuld – door zowel het parlement als ‘het veld’. Eigenlijk kan bijna niemand ermee uit de voeten, zo bleek vorig jaar uit een evaluatie door ZonMw.

Scherpere keuzes

In haar antwoorden op vragen van de Eerste Kamer (GroenLinks, D66 en 50PLUS) kijkt minister Helder terug op het wetgevingsproces en trekt daaruit vier lessen. Als eerste wil ze dat het primaire doel – de rechtsbescherming – vooropstaat. Dat betekent dat er in het verbetertraject ‘scherpere keuzes’ gemaakt gaan worden. De minister ziet ‘ruimte om minder gedetailleerde regels te maken’. Belangrijk daarbij is een ‘overzichtelijk en samenhangend wetstraject’. Tussentijdse wijzigingen moeten, kortom, wel logisch en uitvoerbaar zijn.

Tot slot wijst Helder op het belang van de betrokken instanties en partijen die met elkaar samenwerken om tot een ‘gedragen voorstel’ te komen. Lukt dat niet, dan komt de minister zelf met een wetsvoorstel. ‘Dat betekent’, waarschuwt zij, ‘dat niet alle inbreng van alle partijen op alle punten gehonoreerd kan worden’. Alles om de complexiteit te verminderen.

Geen samenvoeging

Helder wil de twee wetten gelijktijdig wijzigen. In een eerder stadium hadden artsenorganisaties Verenso en NVAVG geopperd om de wetten maar weer samen te voegen. Maar dat ziet de minister niet zitten. Het merendeel van de veldpartijen wenst dat de focus komt te liggen op verbetering van beide wetten, schrijft zij, in plaats van het samengaan ervan. Bovendien, voegt ze toe, richten beide wetten zich op een eigen, specifieke doelgroep, met een eigen systeem van rechtsbescherming. Wel wil ze de overgang verbeteren tussen de beide wetten.