Groep-B-streptokokkenziekte bij pasgeborenen neemt toe

Ondanks de inzet van antibioticaprofylaxe rondom de bevalling bij vrouwen met risicofactoren voor groep-B-streptokokkeninfectie neemt de incidentie van sepsis door deze bacterie toe. Vaccinatie van zwangeren zou een oplossing kunnen zijn, zegt promovenda Merel van Kassel.

Sinds 1998 is er in Nederland een richtlijn geldig die erop gericht is om vroege (early onset) infecties met groep-B-streptokokken (GBS) te voorkomen. Bij een verhoogd risico, bijvoorbeeld bij koorts tijdens de bevalling, kan de vrouw antibiotica krijgen om ziekte bij haar kind te voorkomen. ‘Desondanks neemt GBS-ziekte bij kinderen toe. En dat heeft consequenties’, zegt Merel van Kassel, die deze week aan de UvA promoveerde op haar onderzoek naar GBS-infecties. ‘Afgezien van de gevolgen op korte termijn, waaronder de kans op overlijden, zien we dat kinderen na GBS-ziekte een drie- tot viermaal hogere kans op langdurige ontwikkelingsstoornissen hebben dan leeftijdsgenoten. Dat geldt niet alleen voor meningitis, waarvan de incidentie stabiel is, maar ook voor GBS-sepsis, en dat komt de laatste jaren vaker voor.’ De hogere incidentie van sepsis wordt voornamelijk veroorzaakt door de opkomst van een hypervirulente stam GBS, zegt Van Kassel.

Dat wil overigens niet zeggen dat de strategie van perinatale antibioticaprofylaxe niets heeft opgeleverd, zegt Van Kassel: ‘Het zou goed kunnen dat er zonder die profylaxe nog meer gevallen waren geweest. Jaarlijks krijgen in Nederland tachtig tot honderd pasgeborenen GBS-ziekte. We weten het niet precies, omdat niet alle gevallen worden geregistreerd. Bij een groot deel van de kinderen met early onset ziekte is bij de moeder geen sprake van risicofactoren waarvoor antibioticaprofylaxe nodig was. Maar bij een klein deel zijn antibiotica mogelijk niet of te laat gegeven. Nauwere naleving van de richtlijn zou mogelijk nog verbetering kunnen opleveren.’

Een groter probleem is de late onset groep: ‘De kinderen die pas weken na de bevalling plotsklaps ziek worden en soms heel snel komen te overlijden. Daar helpt perinatale profylaxe niet tegen.’ Vaccinatie van moeders zou mogelijk de incidentie van GBS-ziekte bij neonaten kunnen doen dalen. Maar zulke vaccins zijn nog niet goedgekeurd. Van Kassel: ‘En dat terwijl ze al in de jaren negentig klaar waren om getest te worden. Daarvoor zou je wel een studie bij meer dan 60 duizend vrouwen moeten opzetten. Dat is niet haalbaar. Zeker toen er eind van de vorige eeuw verschillende manieren waren opgezet om zwangeren te screenen op dragerschap van GBS en al dan niet antibiotica toe te dienen, kwam het onderzoek naar vaccins stil te liggen. Want de gedachte was dat de incidentie wel zou dalen. Maar zeker in lage-inkomenslanden, waar antibiotica niet goed beschikbaar zijn, is GBS-ziekte nog steeds een groot probleem. Daarom is er de afgelopen jaren weer meer aandacht voor gekomen, onder meer vanuit de WHO.’

Zou vaccinatie wel helpen tegen de virulente stam die nu problemen veroorzaakt? Ja, zegt Van Kassel: ‘Omdat het een serotype betreft dat in de ontwikkelde vaccins is opgenomen. We proberen nu een manier te vinden om de effectiviteit van vaccins op een praktischer manier te onderzoeken, zodat we niet die 60 duizend vrouwen hoeven te includeren. We vergelijken daartoe de hoogte van antistoflevels van kinderen die wel en niet GBS-ziekte kregen, terwijl al hun moeders GBS-drager waren. Als we weten wélke immuunrespons afdoende beschermt, kunnen we dat als uitkomstmaat voor vaccinstudies gebruiken. Daarvoor zijn veel kleinere getallen nodig.’

Merel van Kassel, promotie 16 maart 2021, AMC-UvA, Invasive group B streptococcal disease in the Netherlands