‘Excuses aan verpleeghuizen voor aanpak pandemie op z’n plaats’
7 reactiesVoormalig Verenso-voorzitter en specialist ouderengeneeskunde Nienke Nieuwenhuizen vindt dat ‘excuses voor de manier waarop er in de beginperiode van de coronacrisis is omgegaan met de verpleeghuiszorg, op z’n plaats zouden zijn’. Dat zegt zij in reactie op het woensdag gepresenteerde rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over de aanpak van de coronacrisis tot september 2020.
In het omvangrijke rapport is een reconstructie opgenomen van de meest bepalende gebeurtenissen in die periode. Daarnaast wordt er dieper ingegaan op de crisisorganisatie, crisiscommunicatie en de situatie in verpleeghuizen. ‘De bewoners en medewerkers in verpleeghuizen hebben in de beginperiode van de coronacrisis echt onvoldoende aandacht gehad. Daarbij zijn keuzes gemaakt die buitengewoon schrijnende gevolgen hebben gehad’, stelde OVV-voorzitter Jeroen Dijsselbloem bij de presentatie van het rapport. Hij sprak van een stille ramp.
Veel aandacht naar cure
De OVV stelt in het rapport onder meer vast dat er zowel in de voorbereiding van (infectieziekte)crises als in de coronacrisisaanpak vanuit de overheid veel aandacht uitging naar de cure. De cure was ook veel beter vertegenwoordigd in de diverse adviserende en besluitvormende gremia dan de care. De focus van de coronacrisisaanpak vanuit de overheid lag op het sturen van de ziekenhuis- en ic-bezetting. De gevolgen waren onder meer een gebrek aan inzicht in de situatie binnen de verpleeghuizen, een tekort aan beschermingsmateriaal, snel oplopende besmettingen onder bewoners en uiteindelijk een landelijk bezoekverbod om bewoners en medewerkers te beschermen – maar met een grote impact op het welzijn van bewoners. Het initiatief om vanuit de verpleeghuissector aan te sluiten bij het OMT werd uiteindelijk genomen door Verenso-voorzitter Nienke Nieuwenhuizen zelf en lukte pas na aandringen.
‘Het rapport – gemaakt door een objectief onderzoeksorgaan – voelt als een erkenning voor wat er in die beginperiode van de coronacrisis is gebeurd binnen de verpleeghuizen’, zegt Nieuwenhuizen. ‘Ik ben van mening dat excuses op z’n plaats zouden zijn. Dat zou niet te veel gevraagd zijn. Wie die excuses moet maken, is nog even de vraag. Dat ik dat niet helder voor ogen heb, is kenmerkend voor die periode. Het was allemaal zo onduidelijk dat je nog steeds niet weet bij wie je moet zijn. Iedereen is verantwoordelijk of niemand. Een les voor de toekomst is dat íémand zich verantwoordelijk moet voelen.’
Niet voorbereid
Maar ook de verpleeghuissector zelf was niet goed voorbereid op een pandemie, stelt de OVV. Er waren bijvoorbeeld geen afspraken over de vertegenwoordiging in de gremia voor advisering en vertegenwoordiging, het organiseren daarvan verliep ad hoc en werd bemoeilijkt door de pluriformiteit en de lage organisatiegraad van de sector. Mede hierdoor bleven knelpunten binnen de verpleeghuissector langere tijd onderbelicht.
‘Het klopt dat de sector niet voldoende was voorbereid op een pandemie’, stelt de huidige Verenso-voorzitter Jacqueline de Groot desgevraagd in reactie op het rapport. ‘We hadden natuurlijk wel vaker te maken met grote uitbraken in verpleeghuizen, zoals van het norovirus. Maar iets wat zo groot zou zijn als de coronapandemie, daar was eigenlijk helemaal niemand op voorbereid, maatschappelijk gezien. In het onderzoeksrapport zitten veel lessen, ook voor ons.’
Ontmedicalisering
De OVV wijst er ook op dat er in de verpleeghuizen sprake was van ontmedicalisering, als gevolg van aandacht voor onder meer de huiselijkheid. Daarbij raakten de hygiëne en infectiepreventie ondergeschikt en namen de kennis en de routine bij het toepassen hiervan af. Ook hierdoor werd de kans op introductie en verspreiding van het virus binnen verpleeghuizen vergroot.
De Groot: ‘In de sector zijn het wonen en de huiselijkheid heel belangrijk gevonden. Dat strookt niet altijd met infectiepreventie. Dat was ook voor de pandemie al een van onze zorgen. Er is een integrale benadering nodig, waarbij uitgegaan wordt van wonen, maar ook van medische zorg. Mensen gaan niet voor niets in een verpleeghuis wonen; het gaat om kwetsbare mensen, vatbaar voor ziekten.’
‘In het rapport wordt een beeld geschetst van een wat suffe sector, waar we de boel niet op orde hadden’, stelt specialist ouderengeneeskunde Barend Kooistra in reactie op het rapport. ‘Binnen de verpleeghuissector is lange tijd te veel focus gelegd op wonen en welzijn. Artsen moesten daardoor de grootste moeite doen om hun stem te laten horen op directie- en bestuurlijk niveau – er werd gewoon niet geluisterd. Bijvoorbeeld toen we waarschuwden voor het opheffen van de Werkgroep Infectie Preventie in 2017, die geen subsidie meer kreeg vanuit het ministerie van VWS en waar ook veldpartijen niet meer voor wilden betalen – terwijl het een uitstekend functionerend orgaan was. Het is goed dat er nu alsnog aandacht voor komt, maar we hadden liever op een andere manier gelijk gekregen.’
Lees ook-
Simone Paauw
Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret. (Gezondheids)recht en medisch tuchtrecht hebben haar bijzondere interesse. Ze heeft aandacht voor diversiteit en inclusie in de breedte, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag (op de werkvloer) en de positie van vluchtelingen en vluchteling-artsen. Daarnaast schrijft ze over tal van andere onderwerpen.
S. van Rijswijk
Arts in opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, Apeldoorn
Als iemand die dit zelf heeft mogen meemaken is dit bericht geen nieuws voor mij, maar fijn dat er eindelijk erkenning voor is. Het is voor mij nu ook onvoorstelbaar hoe verloren de zorgmedewerkers zich wel niet gevoeld moeten hebben en ook voor de d...e behandelaren was de onzekerheid vreselijk. Het onbegrip vanuit de maatschappij hielp daar ook niet bij.
M.C. Merhai
Medisch manager anesthesioloog , Lelystad
Het rapport van de OVV is gruwelijk schokkend.
Alweer de zoveelste affaire waarbij de overheid haar burgers direct schade toebrengt. ( Q koorts, toeslagenaffaire, …zal maar de hele lijst niet noemen om niet op lange tenen te staan)
Het systeem is ...blijkbaar zo verrot dat “top down ” er verkeerde beslissingen worden genomen en dat er niet een corrigerend mechanisme aanwezig is dat “ bottom up “ werkt.
Dat is tekenend voor een dictatoriale organisatie structuur waarin de top bepaald en de rest hersenloos uitvoert of ontslagen wordt.
Bizar in een land waar we steeds spreken over gelijke rechten en opkomen voor de zwakkeren , maar ook over “ dienend besturen”.
Be shamed!!
W.E. Schrader
Huisarts, Leiden
Op basis van berichten uit China bestelde ik op 26 jannuari 2020 beschermende middelen voor mijn praktijk. Mondmaskers en pakken. Op 29 januari kreeg ik van de leverancier te horen dat er niets geleverd kon worden omdat al het materiaal (made in Chin...a) op pallets klaarstond omdat het terug was gekocht door China. Toen wist ik dat het goed mis was en begon ik in samenwerking met een schoonmaakbedrijf desinfectiemiddelen, beschermbrillen en mondmaskers op te kopen en dte verspreiden onder verpleeghuizen, collega's en ziekenhuizen. Verder verspreide ik (als ex-docent Patient and air Flow management) informatie over mondmaskers en ventilatie. Wegens mijn gebruik van beschermende middelen bij een zieke patiënt werd mij onder verwijzing naar de richtlijnen van de overheid (RIVM) de toegang tot het woonzorgcentrum ontzegd. Ik zou de oudjes de stuipen op het lijf jagen. Ik wist uit de berichten wat COVID zou aanrichten, niemand van het personeel gebruikte beschermende middelen, het werd zelfs verboden. Ik was voorbij de wanhoop. Tientallen brieven heb ik geschreven naar het RIVM met verwijzingen naar hun eigen wetenschappelijk onderzoek van 10 jaar eerder waarin het gebruik van mondmaskers juist werd aangeraden. Niet 1 brief is serieus beantwoord. Excuses, ik zit daar niet op te wachten maar het is zeker op zijn plaats in de richting van alle ouderen en personeel die we ook op wetenschappelijke gronden volkomen onterecht hebben blootgesteld aan onnodig diep diep leed.
W.E. Schrader
Huisarts/rampenarts , Leiden
De manier waarop de regeringsvertegenwoordigers en de vertegenwoordigers van het OMT met beschermende middelen zoals mondmaskers en ventilatie zijn omgegaan werkt tot nu toe door en is absoluut contra productief geweest. Toen duidelijk werd dat mondm...askers gebruikt moesten worden werd inkoop en productie gemonopoliseerd door malafide vriendjes, die miljoenen winst hebben opgestreken. Gek he, dat wantrouwen www.mondmaskersvooriedereen.nl
P.L. Ganani-Allis
verzekeringsarts, Rotterdam
Care en cure worden in dit stukje door elkaar gehaald. De aandacht ging vrijwel volledig naar de cure, en onvoldoende naar de care. Het is ook lastig, intensive care behoort nu eenmaal tot de cure.
Hier is inderdaad iets niet goed gegaan. We hebben het hersteld. Dank! Redactie Medisch Contact
W.J. Duits
bedrijfsarts, Houten
Het is een beetje schokkend op zijn zachts gezegd wat dit rapport naar boven brengt. Het is van het begin af aan al duidelijk dat de transmissie van het virus via de lucht gaat. Het virus moet binnengebracht worden in een verpleeghuis, want ik verwac...ht niet dat deze kwetsbare groep nog op wintersport gaat in Tirol of de Dolomieten. Waarom heeft niemand in die tijd zo fundamenteel gedacht, hoe bescherm ik kwetsbare mensen? Natuurlijk is er geen afstand te houden in een verpleeghuis, maar het gebruik van testen en beschermende middelen is wel mogelijk. We weten toch wie er in het buitenland is geweest? Het is verbazingwekkend dat er is beweerd dat het dragen van mondkapjes geen zin zou hebben, waarom doen we dat op een OK of als we te maken hebben bij isolatie van patiënten met TBC? Er is blijkbaar niemand op het idee gekomen dat je bronnen van infectie moet isoleren. Of als je dat niet kan, je daartegen te beschermen door het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen.
Als je een crisis wil beteugelen, dan heb je doortastende mensen nodig met de bevoegdheid om te beslissen. In Athene werd in de oudheid een "dictator" aangesteld bij oorlogsdreiging, omdat een democratische besluitvorming wat te traag zou zijn. Als het Romeinse Rijk deze regering zou hebben gehad, dan hadden we nooit een Romeins Rijk gekend. De huidige gezondheidszorg is zo gedecentraliseerd, dat een overleg om te komen tot een eenduidige oplossing als gauw kan ontaarden in een Poolse Landdag, wat we ook hebben kunnen zien. Het OMT wordt naar gewezen, het OMT is een adviesorgaan, de regering besluit, de regering heeft ook besloten, ook al is het op basis van het OMT-advies. De heer van Dissel is betrokken in een systeem, waar hij niet thuishoort. Als er een persconferentie wordt gegeven door de regering, dan hoort hij daar niet bij te staan, laat staan toelichting te geven.
Het is ook jammer dat inderdaad niet is gedeeld dat Covid-19 een behoorlijke letaliteit kent, dat er dus veel mensen aan dood zouden gaan als we geen maatregelen zouden treffen. Dat het geen "onschuldig griepje" was dus.
We moeten veel leren, maar het vraagt om een fundamenteel andere aanpak van onze organisatie van de zorg, anders zullen we hier nooit op voorbereid zijn.