Echt transparante prijsvorming maakt dure medicijnen goedkoper

Nieuwe medicijnen voor de behandeling van kanker zijn vaak peperduur. De prijzen kunnen echter behoorlijk omlaag terwijl de investeringen in Research and Development (R&D) op peil blijven, als overheden en farmaceuten volledig transparant zijn over hun onderhandelingen en over de prijsopbouw, blijkt uit onderzoek van het NKI en de economische faculteit van de UvA.

De hoge prijzen zouden een must zijn, aldus de farmaceuten, omdat de hoge kosten van R&D moeten worden terugverdiend. Hoe de prijs van deze medicijnen precies tot stand komt in onderhandelingen tussen Europese overheden en farmaceuten is echter geheim. Ook de kosten van R&D zijn doorgaans niet inzichtelijk. Transparantie over de kosten van R&D zou investeerders namelijk tegenhouden. Voorstanders van transparantie betogen juist dat geheimhouding de prijs opdrijft. Niettemin kunnen de prijzen per land aanzienlijk verschillen omdat (minder rijke) landen kortingen kunnen bedingen.

Dat het anders kan blijkt uit economisch gedragsonderzoek van het Nederlands Kanker Instituut (NKI) en de Universiteit van Amsterdam (UvA). De onderzoeksgroepen van Wim van Harten (Health Technology Assessment, NKI) en Theo Offerman (Creed, UvA) publiceerden de resultaten daarvan onlangs in Cancer Research Communications. In een ander blad, Cancer Discovery, zetten ze de bevindingen in perspectief en pleiten ze ervoor veel meer dan nu het geval is empirisch onderzoek te gebruiken voor beleidsvoorstellen om hoge medicijnprijzen aan banden te leggen.

Gedragsexperiment

Het economische gedragsexperiment werd uitgevoerd in vier landen: Nederland, Duitsland, Spanje en Polen. De vierhonderd deelnemers (allen studenten economie) speelden in dit experiment hun eigen overheid, die in onderhandeling was met een farmaceut (ook een student) over de prijs van een innovatief antikankermedicijn. Ze werden verdeeld over drie condities:

prijzen en R&D-kosten zijn volledig geheim; slechts de onderhandelingen over de prijzen zijn transparant en ten slotte: volledige transparantie over de prijzen én de R&D-kosten.

Conclusie: bij alleen prijstransparantie dalen de prijzen weliswaar enigszins, maar blijven investeringen in R&D achter. De prijzen dalen echter met 26 procent bij volledige transparantie, terwijl de investeringen in R&D op peil blijven, ondanks de prijsdaling.

Een op het eerste gezicht spectaculair en tegenintuïtief resultaat. Dat geeft ook onderzoeker Wim van Harten toe. Hoe die bevinding te duiden is niet helemaal helder, zegt hij. ‘Waarschijnlijk is de economische verklaring dat er zo meer zekerheid is bij de betrokken partijen over hoe het zit met de R&D-kosten. En dat ze daarom vinden dat een minimumprijs gerechtvaardigd is. De zekerheid biedt zo ook de basis om daar je bedrijfsmodel op in te stellen.’

Veinzen

De tegenwerping is dat als de industrie weet dat het zo werkt, ze theoretisch hogere R&D-kosten kan gaan veinzen – niemand die het merkt. ‘Dat is inderdaad de volgende te onderzoeken vraag: wat moeten de spelregels zijn waarmee die kosten inzichtelijk worden gemaakt’, reageert Van Harten.

De industrie kan het onderzoek bovendien afdoen als ‘zomaar’ een laboratoriumstudie die weinig heeft uit te staan met de echte wereld. Maar, verzekert Van Harten, in veel gevallen is gebleken dat de uitkomsten van dit soort economische experimenten wel degelijk voorspellend zijn voor hoe het in de echte wereld toegaat. Nu is dit type onderzoek voor het eerst op de dure geneesmiddelen markt toegepast. Idealiter, zo schrijven de onderzoekers in Cancer Discovery, moet er wel aanvullend bewijs komen, bij voorkeur uit experimenten in het veld of, als dat niet haalbaar is, uit pilotstudies.

Evidentie voor beleid

Meer transparantie over de totstandkoming van medicijnenprijzen staat in het nieuwe regeerakkoord en is Europees beleid. Daar is nu dus evidentie voor die Van Harten samenvat als: ‘Wees volledig transparant over prijzen én R&D-kosten. Eerlijk zijn over R&D-kosten biedt de mogelijkheid die kosten te delen, en dus in R&D te investeren. En belangrijk: volledige transparantie brengt kortingen voor minder rijke landen niet in gevaar.’ Kanttekening: ‘Maar of de landen die belangrijke farmaceuten huisvesten met dit alles willen meegaan, is wel de vraag.’

Hij stelt verder vast dat dure geneesmiddelen stapsgewijs een steeds groter deel van het medisch-specialistische zorgbudget opsouperen. ‘Dat is onhoudbaar gegeven de ontwikkeling van de incidentie en prevalentie van verschillende aandoeningen. Daar moet dus een apart beleidsregime voor komen. Ook dat moet je met dit soort experimenten onderzoeken.’  

Bronnen:

https://cancerdiscovery.aacrjournals.org/content/early/2022/01/31/2159-8290.CD-21-1153