De wetenschappelijke oogst van de tattoopoli

Tijdens zijn opleiding zag Sebastiaan van der Bent, inmiddels dermatoloog bij het Alrijne ziekenhuis, een patiënt met een allergische reactie op een tattoo en ontdekte dat hier amper onderzoek naar was gedaan. Dat was het begin van de tattoopoli en zijn promotietraject. Vrijdag 9 april promoveert hij aan de VU.

Rode pigmenten zijn vaak de aanstichters van chronische huidreacties op tattoos. Om te onderzoeken hoe dat kan, verrichtte Van Der Bent histopathologisch onderzoek op 74 huidbiopten. Daar trof hij bij de meerderheid een opmerkelijk ontstekingspatroon aan dat volgens hem wijst in de richting van een immuungemedieerde allergische reactie die specifiek lijkt te zijn voor rode tattoopigmenten. Ook bleek uit een vierjarig prospectief onderzoek bij 101 personen dat het hier gaat om een vertraagde allergische reactie. Gemiddeld trad die pas twaalf maanden na het tatoeëren op. Verder lijkt zonlicht een rol te spelen bij het ontstaan van allergenen. De onderarmen en -benen en het gelaat waren veruit het vaakst aangedaan en blootstelling aan zonlicht verergerde bij sommigen de klachten.

Het proefschrift is geïllustreerd met afbeeldingen van tattoos met blaren, korsten en zwelling die laten zien dat de huidreacties hevig kunnen zijn. De eerstelijnsbehandeling bestaat uit lokale corticosteroïdentoediening, maar dat levert meestal maar een beperkt of tijdelijk effect op. De rode tattoopigmenten dringen tot diep in de dermis door. Een klein retrospectief onderzoek laat zien dat een ablatieve CO₂-laserbehandeling hierna een optie is. Die verminderde bij vijftien van de zestien patiënten de klachten, al rapporteerden elf personen hierna wel littekens.

Ook beschrijft Van Der Bent in zijn proefschrift een granulomateuze reactie op permanente wenkbrauwmake-up bij een vijftal patiënten. Bij één van hen bleek deze reactie zelfs de eerste uiting van sarcoïdose te zijn – het köbnerfenomeen. Een onlinevragenlijst onder 212 patiënten met sarcoïdose leerde dat één op de vijf een tatoeage had; en evenzoveel gaven aan er huidklachten van te ondervinden, vooral in de vorm van papels en nodi. Hier waren zwarte tatoeages meestal de boosdoeners, maar die komen ook het vaakst voor. Er wordt geschat dat 10 tot 20 procent van de mensen een tattoo heeft. In het eerste hoofdstuk van zijn dissertatie geeft hij een uitgebreid overzicht van verschillende tattoocomplicaties, inclusief infecties.