Laatste nieuws
Nieuws

De vaccins werken maar het virus blijft

2 reacties
getty images
getty images

In januari vroeg Nature aan meer dan honderd immunologen, infectiologen en virologen of SARS-CoV-2 kan worden uitgeroeid. Bijna 90 procent van de respondenten zei dat het coronavirus endemisch zal worden: het zal de komende jaren blijven circuleren onder de wereldbevolking en de mensheid zal dus met de bijbehorende ziekte moeten leren leven.

Niettemin: de vaccins werken. Zie het dalende aantal ziektegevallen in de Nederlandse verpleeghuizen, zie de gegevens uit Israël, en zie ook diverse internationale studies. Zo blijkt uit onderzoek onder de Schotse bevolking dat er 85 procent minder ziekenhuisopnames waren onder mensen die vier weken voordien de eerste dosis van het Pfizer/BioNTech-vaccin hadden gekregen in vergelijking met personen die niet waren gevaccineerd. En een eenmalige injectie van het AstraZeneca-vaccin leidde tot een vermindering van het aantal ziekenhuisopnames met 94 procent. Een tweede onderzoek, te vinden op de preprintsite van The Lancet en uitgevoerd onder zorgverleners in Engeland, laat zien dat één injectie van het Pfizer-vaccin de kans op ziekte vermindert met 70 procent; na de tweede injectie was dat opgelopen tot 85 procent.

Varianten

Intussen evolueert het virus en duiken voortdurend nieuwe varianten op. Deze week nog was er ongerustheid over Nigeriaanse en New Yorkse varianten. Vooral de E484K-mutatie, die ook wordt gezien in de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse varianten, baart zorgen. Het goede nieuws is dat bestaande vaccins goed zijn aan te passen aan nieuwe varianten. Het kost alleen wel maanden om ze te maken, testen en produceren. Moderna is al op weg, zo liet het bedrijf weten. Het evalueert momenteel een kandidaatvaccin voor de Zuid-Afrikaanse variant en een multivalent vaccin. Ook Pfizer/BioNTech is gestart met een ‘ontwikkelingsplan’ dat tot nieuwe, aangepaste vaccins moet leiden. Bovendien is er overleg met de regelgevende instanties over aanvullende studies die een snelle registratie mogelijk moeten maken van deze geüpdatete mRNA-vaccins.

Tot nu toe lijken de nieuwe varianten van het coronavirus geen grote problemen op te leveren voor de bestaande vaccins. Het vaccin van Johnson & Johnson doet het behoorlijk goed blijkt uit nieuwe gegevens van de FDA: 72 procent totale werkzaamheid in de Verenigde Staten en 64 procent in Zuid-Afrika. Het vaccin van Novavax had een effectiviteit van 49 procent in Zuid-Afrika. Maar negatieve resultaten brachten de Zuid-Afrikaanse regering er eerder toe haar plan om een miljoen doses AstraZeneca-vaccins aan gezondheidswerkers te geven, in te trekken.

T-celreacties

Hoop is verder gevestigd op de aanname dat personen die een infectie met SARS-CoV-2 hebben doorgemaakt, T-cellen genereren die zich richten op minstens vijftien tot twintig verschillende fragmenten van de eiwitten van het coronavirus. Maar hoeveel precies deze T-celgemedieerde immuniteit bijdraagt aan bescherming tegen covid-19 is niet duidelijk. Toen onlangs laboratoriumtests aantoonden dat de Zuid-Afrikaanse variant deels resistent is tegen antilichamen die zijn opgewekt tegen eerdere coronavirusvarianten, vroegen onderzoekers zich af hoe T-cellen zouden reageren op deze mutaties. Daar lijkt vooralsnog niet veel mis mee, zo blijkt uit onderzoek dat – zoals overigens veel van de hier aangehaalde studies – nog in het preprintstadium verkeert. Een biotechnologiebedrijf (Gritstone Oncology) liet in Nature alvast weten een experimenteel vaccin te ontwikkelen met een genetische code voor fragmenten van verschillende SARS-CoV-2-eiwitten waarvan bekend is dat ze T-celreacties opwekken. Klinische proeven starten in het eerste kwartaal van dit jaar.

En misschien dat bescherming tegen ernstige ziekte soms ook nog langs andere wegen tot stand kan komen. Een groep Ethiopische en Nederlandse onderzoekers, onder wie hoogleraar Tobias Rinke de Wit van het Joep Lange Instituut (Amsterdam UMC), vond onlangs aanwijzingen dat in Afrika mensen zo vaak met parasieten en wormen in aanraking zijn gekomen dat het de kans op een overreactie van het immuunsysteem na een SARS-CoV-2-infectie tempert. Het idee is dat de door parasieten aangestuurde T-helper-2-cellen een tegenwicht zouden bieden tegen de activiteit van T-helper-1-cellen, die verantwoordelijk worden geacht voor de hyperinflammatie geassocieerd met ernstige covid-19. Bovendien, zo opperen ze, zouden door parasieten aangedreven veranderingen in het microbioom de immuunrespons van de gastheer kunnen moduleren. Maar alweer: het betreft onderzoek dat nog niet aan peer-review is onderworpen.

Superspreader

Naar schatting is ongeveer 10 procent van de covid-19-gevallen verantwoordelijk voor 80 tot 90 procent van de secundaire infecties met het virus. De komst van besmettelijker (en mogelijk gevaarlijker) varianten maakt inzicht in deze zogeheten superspreadingevents alleen maar noodzakelijker. Op zichzelf zijn deze events overigens geen uitzonderlijk fenomeen, want je ziet ze ook bij SARS, MERS, ebola, pokken en tuberculose. Verschillende factoren maken dat iemand een superspreader wordt: gedrag – denk aan: geen afstand houden, geen mondkapje dragen, luid spreken – de hoeveelheid aerosolen die wordt uitgestoten, individuele variatie in de immuunrespons, de viral load op het moment van besmetting.

Recent onderzoek gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases geeft van dat laatste een beeld: onderzoekers volgden 282 mensen die milde symptomen van covid-19 hadden ontwikkeld en 753 van hun naaste contacten. Geïnfecteerde mensen met een relatief hoge ‘viral load’, gaven het virus veel vaker door dan degenen met een lage viral load. Sterker: hoe hoger de viral load, hoe korter de incubatietijd van covid-19, en wel op een dosisafhankelijke manier.

Steriele immuniteit

Vraag is uiteraard in hoeverre de huidige vaccins die transmissie kunnen blokkeren of verminderen, in hoeverre ze leiden tot ‘steriele immuniteit’. Een definitief antwoord is er (nog) niet. Onderzoekers in Israël hebben een significante daling van de viral load waargenomen bij een klein aantal mensen dat besmet was met SARS-CoV-2 in de twee tot vier weken nadat ze de eerste dosis van het Pfizer-vaccin hadden gekregen, vergeleken met degenen die het virus opliepen en niet gevaccineerd waren. Maar het bevestigen van (de sterkte van) dergelijke effecten is een gebied dat bezaaid ligt met methodologische voetangels en klemmen, omdat andere allerlei factoren een rol kunnen spelen, zoals lockdowns, sociale maatregelen en gedragsveranderingen.

Transmissie beperken

Beperken van de transmissie is uiteraard ook bepalend voor het bereiken van groepsimmuniteit. Om de gedachte te bepalen: als een vaccin voor 90 procent effectief is in het blokkeren van overdracht, dan moet ten minste 55 procent van de bevolking zijn ingeënt om groepsimmuniteit te bereiken, mits – en dit is belangrijk – allerlei beperkende maatregelen van kracht blijven, zoals afstand houden, thuiswerken en mondkapjes dragen. Duikt er een besmettelijker variant van het virus op, en neemt dus de transmissiesnelheid toe, of blijkt een vaccin toch veel minder effectief in het verhinderen van die overdracht, dan moet de vaccinatiegraad bijgevolg groter zijn om de circulatie van het virus af te remmen. Wie eraan wil rekenen: gebruik de formule H=[1-1/R0]/E waarin H de vereiste vaccinatiegraad is, R0 het reproductiegetal (=3, voor de ‘klassieke’ variant van covid-19 zonder beperkende maatregelen) en E de effectiviteit van het vaccin in kwestie.

Bronnen:

https://doi.org/10.1038/d41586-021-00460-x

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3789264

https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30985-3/fulltext

https://doi.org/10.1038/d41586-021-00450-z

https://doi.org/10.1038/d41586-021-00367-7

https://advances.sciencemag.org/content/early/2021/02/19/sciadv.abe8065.1

https://doi.org/10.1038/d41586-021-00450-z

https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30985-3 (2021).

https://doi.org/10.1101/2021.02.06.21251283 (2021)

https://doi.org/10.1038/d41586-021-00396-2

https://doi.org/10.1126/science.abe6522 (2021).

https://doi.org/10.25561/82822 (2020).

https://doi.org/10.1101/2021.01.26.21250224 (2021).

https://doi.org/10.1101/2020.12.17.423313 (2020).

https://doi.org/10.25561/82822 (2020).

https://doi.org/10.1101/2021.01.26.21250224 (2021).

https://doi.org/10.1101/2020.12.17.423313 (2020).

https://www.researchsquare.com/article/rs-226857/v1

https://www.joeplangeinstitute.org/wp-content/uploads/2021/02/COVID-and-Parasites-in-Africa.pdf

lees ook
Nieuws Wetenschap covid-19
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Eleonore Zijp ev Pruiksma

    gereg verzekeringsarts geregistreerd bedrijfsarts, Sellingen

    Hoe kan dit worden verantwoord?:

    als maatregelen blijven bestaan na vaccinatie (zie WHO advies en de tweet van Tedros)
    gevaccineerden nog steeds ziek kunnen worden
    gevaccineerde nog steeds virus kunnen overdragen

    Wat is dan de wetenschappelij...ke meerwaarde van vaccinatie?

    Is natuurlijk verloop niet in medisch opzicht te ambiëren?

    Zijn er mogelijk andere aspecten, andere belangen die die prevaleren?
    Ik mis de verhoudingen ten aanzien van maatregelen en optie in een niet bestaande discussie tussen wetenschappers, medisch specialisten.

  • Els van Veen

    huisarts

    Hoewel deze reactie niet per se op bovenstaand bericht slaat, plaats ik het hier toch maar:

    Gisteren is de tussenrapportage van de buitenparlementaire onderzoekscommissie aangaande het covid-beleid van onze regering verschenen. Sinds oktober 2020 ...heeft de commissie artsen, wetenschappers, docenten, leerlingen, verloskundigen, economen etc. als onder ede verhoord.
    Het tussenrapport is te downloaden van de website van de commissie:

    www.bpoc2020.nl

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.