Cochrane: ‘Werkzaamheid ivermectine tegen covid-19 hoogst onzeker’

Er is geen bewijs dat het offlabelgebruik van ivermectine zinvol is bij de behandeling van patiënten met covid-19. Dat blijkt uit een Cochrane-review door Maria Popp e.a. Het middel is al langere tijd onderwerp van soms fel debat.

Veertien gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken includeerden de onderzoekers in hun analyse (n=1678). In negen trials ging het om gevallen van covid-19 die ziekenhuisopname noodzakelijk maakten, in vier trials om poliklinische patiënten en in één geval was het gebruik van ivermectine preventief bedoeld.

Veel trials bleven buiten beeld; om precies te zijn werden maar liefst 38 trials als methodologisch ondermaats beoordeeld. Onder meer omdat het onmogelijk bleek het effect van ivermectine te bepalen in vergelijking met dat van andere behandelingen. Ook bleven onderzoekers in gebreke als het ging om de diagnose covid-19: die gebeurde lang niet altijd op basis van een PCR- of antigeentest.

Popp e.a. stellen vast dat werkzaamheid en veiligheid van ivermectine nog steeds hoogst onzeker zijn. In een persverklaring zegt Paul Garner, de coördinerende redacteur van de Cochrane Infectious Diseases Group, dat ‘de hype rond ivermectine wordt gedreven door sommige onderzoeken waarbij de effectgrootte voor ivermectine eerlijk gezegd niet geloofwaardig is’.

De auteurs van de Cochrane-review vinden dat er dringend behoefte is aan degelijk uitgevoerde RCT’s. Momenteel lopen er, zo leert een inventarisatie, ruim dertig trials. Misschien komt er dus op niet al te lange termijn definitiever uitsluitsel.

Bijwerkingen

Intussen concluderen Aled Edwards en Ingo Hartung in Science dat al het ‘hypothesevrije’ onderzoek naar de effectiviteit van bestaande medicijnen voor de behandeling van covid-19, ondanks de vele miljarden die daaraan zijn gespendeerd, nog maar weinig heeft opgeleverd. Vaak berusten de vermoede effecten op artefacten in vitro, die in vivo als sneeuw voor de zon verdwijnen, zo laten ze zien. Onderzoekers weten, volgens Edwards en Hartung, best wel dat geen enkele verbinding, of het nu een goedgekeurd medicijn is of niet, monospecifiek is en dat ze allemaal bijwerkingen of toxiciteiten hebben, vooral bij hogere concentraties die gewoonlijk worden gebruikt in zogeheten celgebaseerde screenings. Steeds wanneer onderzoekers aldus in vitro op een veelbelovende ‘hit’ stuiten, moeten ze er daarom van uitgaan dat het om een artefact gaat ‘totdat het tegendeel definitief is bewezen’.

Het lijkt Edwards en Hartung veel verstandiger om meer te investeren in de rationele ontwikkeling van nieuwe, direct werkende antivirale geneesmiddelen. Dat kost weliswaar meer tijd, maar is minder riskant en het kan op termijn zelfs leiden tot de ontwikkeling van medicijnen tegen nieuwe virussen.

DOI: 10.1126