Bewijs theorieën over ontstaan depressie mager

Het staat slecht met de biologische en psychologische theorievorming over de etiologie van ernstige depressie. Dat blijkt uit twee systematische reviews annex meta-analyses door de onderzoeksgroep van Claudi Bockting, hoogleraar klinische psychologie in de psychiatrie aan de UvA (Amsterdam UMC, locatie AMC).

Mitzy Kennis e.a. gaan in Molecular Psychiatry na hoe het is gesteld met het onderzoek naar de biologische hypotheses. Hun oogst is betrekkelijk mager. En uit het weinige onderzoek blijkt dat cortisolgehalte een voorspellende waarde kan hebben voor het ontstaan van een depressie of de kans op terugval in of opnieuw ontstaan van de ziekte. Maar dit resultaat werd alleen gevonden als in de betreffende studies was gekeken naar mensen die op dat moment al depressieve klachten hadden. Tal van andere prospectieve biomarkers, zoals neurotransmitters, oxidatieve stress, en volume van de frontale gebieden van het brein, om er enkele te noemen, bleken geen significante relatie te onderhouden met het ontstaan van of een terugval in depressie. Het gebrek aan bewijs voor zulke prospectieve biomarkers is wel een teken aan de wand. Dergelijke indicatoren zijn immers een minimale voorwaarde om causale verbanden op te sporen.  

Met de psychologische theorieën blijkt het ook al niet goed gesteld. Marlies Brouwer e.a. onderscheiden er in Clinical Psychology Review vijf: cognitieve, gedragsmatige en psychodynamische verklaringen, alsmede kwetsbaarheid voor stress, en verklaringen gebaseerd op persoonlijkheidsstoornissen. De cognitieve, gedrags- en persoonlijkheidgerelateerde theorieën kunnen de ontwikkeling van een depressie deels wel voorspellen. Maar voor de psychodynamische theorie, zoals die van Freud, werd geen bewijs gevonden. En de onderzoekers vonden geen enkele gepubliceerde studie waarin onderzoek was gedaan naar persoonlijke kwetsbaarheden gecombineerd met stress, ondanks het feit dat dit een van de heersende theorieën is, aldus Brouwer in een toelichting.

Kennis e.a. wijzen erop dat de meeste theorieën over de etiologie van depressie zowel biologische, psychologische als sociale factoren omvatten, maar dat onderzoek waarin combinaties van deze factoren worden betrokken, behoorlijk zeldzaam is. Dat kan beter, vinden ze.

Psychological theories of depressive relapse and recurrence: A systematic review and meta-analysis of prospective studies

Prospective biomarkers of major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis