Beter goed gevoed dan te nuchter voor een ingreep

Als een nuchtere patiënt op een zuurtje sabbelt, hoeft de operatie niet te worden uitgesteld, want zo’n snoepje is eigenlijk gewoon een heldere vloeistof. Deze kennis en nog veel meer is te vinden in de vernieuwde richtlijn Perioperatief voedingsbeleid. Voorzitter en anesthesioloog Mireille van Stijn en vicevoorzitter en kinderchirurg Joep Derikx van Amsterdam UMC vernieuwden die samen met een multidisciplinaire werkgroep.

‘We hielden patiënten vroeger soms wel twaalf uur voor de operatie nuchter’, zegt kinderchirurg Joep Derikx. ‘Nu weten we dat dit totaal niet goed is. Mensen moeten drinken tot zo kort mogelijk voor de operatie en tot zes uur tevoren dooreten. Als je langer nuchter bent, dan komt het lichaam in een soort winterslaap. Terwijl je moet herstellen vanuit een actieve toestand, dan is het risico op complicaties na de operatie zo laag mogelijk. Mensen moeten ook niet te lang voor de operatie nuchter zijn, omdat ze dan alleen maar meer maagsap aanmaken’, aldus Van Stijn. En als iemand voorheen voor de operatie toch een kauwgumpje had genomen of een zuurtje, dan werd de operatie uitgesteld. Derikx: ‘Er is voldoende bewijs voor dat uitstel dan niet nodig is.’

Sneller herstellen

Nuchter zijn gaat over veiligheid bij anesthesie, legt Van Stijn uit. ‘Als de maag vol is en je geeft anesthesie, dan werken de beschermende klepjes tussen maag en slokdarm minder, die voorkomen dat maaginhoud in de longen komt. Een echo van de maag om het nuchter zijn te beoordelen is volop in onderzoek, maar nu is nog onvoldoende bekend om tot een aanbeveling in de richtlijn te komen.’

De voorzitter en vicevoorzitter zien dat er ook na de operatie een slag te maken valt. ‘Vroeger werd geen haast gezet achter eten en drinken. Maar als een patiënt misselijk is, moet je het niet daarbij laten’, waarschuwt Derikx. Van Stijn vult aan dat 85 procent van de patiënten direct na de operatie alweer kan drinken én eten. ‘Daarmee herstellen ze ook sneller. De richtlijn geeft waarschuwingen voor type operaties en type patiënten bij wie voorzichtigheid met voeding is geboden.’

Voedingsadviezen

Bij de herziening is de oude richtlijn uit 2007 opgesplitst in drie delen: deel I gaat over nuchterbeleid en de delen II (volwassenen) en III (kinderen) beslaan pre- en postoperatief voedingsbeleid, waarbij optimale preoperatieve voorbereiding ook wel prehabilitatie wordt genoemd. ‘Als iemand moet worden geopereerd en hij komt op de wachtlijst, dan is er tijd om na te gaan hoe zijn voedingstoestand is en ook tijd om iemand in de juiste toestand te krijgen. Soms zijn patiënten gewoon te licht, of veel afgevallen. Soms zijn mensen te zwaar, maar is hun stofwisseling niet goed door een eenzijdig dieet. Zij lopen een verhoogd risico op complicaties. Met voedingsadviezen, maar ook met eenvoudige bewegingsoefeningen onder leiding van een fysiotherapeut komt de patiënt in een betere conditie. We hebben geen kookboek willen schrijven, maar wel de randvoorwaarden. In twee weken kun je al veel verbeteren’, aldus Van Stijn. Patiënten in een slechte voedingstoestand hebben niet alleen een verhoogd risico op complicaties, ze liggen gemiddeld anderhalve dag langer in het ziekenhuis. De richtlijn heeft voeding in de titel, maar gaat net zo goed over beweging, zeggen de auteurs. ‘Voeding en bewegen gaan hand in hand. Snel na de operatie uit bed komen is ook belangrijk.’