Advies Gezondheidsraad: ‘Vaccinatie meningokokken B niet in Rijksvaccinatieprogramma’

De Gezondheidsraad adviseert vaccinatie tegen meningokokken B vooralsnog niet op te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Geringe ziekteaantallen, bijwerkingen en kosteneffectiviteit spelen in dat advies een belangrijke rol.

Bart-Jan Kullberg, voorzitter van de Gezondheidsraad, stelt voorop dat meningokokken B (MenB) een zeer ernstige ziekte is die kan leiden tot meningitis en sepsis, die vaak ernstige restverschijnselen geeft, en niet zelden fataal kan aflopen. Kullberg: ‘Als internist-infectioloog weet ik dat het voor peuters en adolescenten én hun ouders een van de meest angstaanjagende infecties is, waarbij een kerngezond kind binnen een dag op de ic kan liggen.’

Er zijn zes verschillende serogroepen van meningokokken die verantwoordelijk zijn voor vrijwel alle ziektegevallen wereldwijd: A, B, C, W, X en Y. In Nederland zijn serogroepen B, C en W tot op heden de meestvoorkomende geweest. In de afgelopen jaren veroorzaakten deze varianten tussen de 80 en 160 ziektegevallen per jaar. Sinds 2018 krijgen kinderen van 14 maanden en van 14 jaar in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) een gecombineerd vaccin dat beschermt tegen meningokokken A, C, W en Y. Kullberg: ‘Sinds een jaar of zeven is er een vaccin tegen MenB beschikbaar. De effectiviteit van dat vaccin is heel redelijk. Geschat wordt dat die in de Nederlandse situatie 50 tot 80 procent op populatieniveau kan zijn – vanwege het wereldwijd geringe aantal gevallen is een preciezere schatting niet mogelijk.’

Andere factoren

Maar voor het tot opname in het RVP komt, moeten ook andere factoren worden meegewogen, licht Kullberg toe. Zo is het aantal ziektegevallen de afgelopen jaren laag: gemiddeld rond 75 gevallen per jaar in alle leeftijdsgroepen samen. Waarschijnlijk dankzij de coronamaatregelen was dat in 2021 lager: in totaal 31 gevallen, waarvan veertien bij jonge kinderen en tien bij adolescenten. In de eerste zes maanden van dit jaar waren er zes ziektegevallen bij jonge kinderen en vijftien bij adolescenten. Kullberg: ‘Om dit aantal te verminderen zou je ongeveer 175 duizend kinderen per jaar – het geboortecohort – moeten vaccineren, en wel driemaal. Op zichzelf is dat te overwegen, maar de bijwerkingen van dit vaccin zijn vooral bij jonge kinderen aanzienlijk. Denk daarbij aan hoge koorts en soms zelfs koortsstuipen bij zuigelingen. In Engeland had 1procent van de kinderen na vaccinatie medische hulp nodig. En Canadees onderzoek laat zien dat 0,3 procent van de kinderen werd opgenomen na vaccinatie. Dat zijn op 175 duizend kinderen geen geringe aantallen. Nou zijn die zorgen uiteraard onvergelijkbaar met de zorgen over een kind met een meningokokkensepsis. Maar het is wel een afweging die we als Gezondheidsraad niet onbesproken kunnen laten.’

Bijwerkingen

Omdat het vaccin vaker bijwerkingen geeft, is bovendien niet goed te voorspellen welk effect dat zal hebben op de opkomst bij andere vaccinaties uit het RVP. Daar komt bij dat vaccinatie tegen MenB niet leidt tot groepsimmuniteit. Dat gegeven gecombineerd met het feit dat er weinig ziektegevallen zijn en dat de prijs zeer hoog (tussen 300 en 400 euro voor drie prikken) is, maakt dat de kosteneffectiviteit behoorlijk ongunstig uitpakt. ‘Er is geen harde grens voor de kosteneffectiviteit vindt de Gezondheidsraad; je moet dat altijd per ziektebeeldbekijken’, zegt Kullberg. ‘Bij ernstige ziekten zoals deze zijn volgens velen hogere kosten per gewonnen levensjaar te rechtvaardigen. Maar dit is wel een extreem duur vaccin voor de gezondheidswinst die je daarmee bereikt op populatieniveau.’

Niet verstandig

Al deze overwegingen leiden ertoe dat de Gezondheidsraad het nu niet verstandig vindt MenB-vaccinatie in het RVP op te nemen. Maar het advies zegt ook dat individuele ouders er wel degelijk voor moeten kunnen kiezen om hun kind tegen MenB te laten vaccineren buiten het RVP om. Zij kunnen dan voor zichzelf bepalen of het nut ervan opweegt tegen de bijwerkingen. Kullberg vindt dat een belangrijk punt. Hij legt uit: ‘Het vaccinatiestelsel is versnipperd, zo heeft de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving al eerder vastgesteld. De Gezondheidsraad sluit zich aan bij die analyse. Nu hebben we het RVP. Daarnaast kennen we medische risicogroepen die binnen het kader van de Zorgverzekeringswet worden gevaccineerd: zo krijgen mensen met een afweerstoornis nu al het MenB-vaccin. En dan is er nog “de vrije markt”. Wat dat laatste betreft is er nu te weinig bekendheid over de vaccins die buiten het RVP te krijgen zijn. Zowel bij het publiek als bij artsen. Voor deze vaccins moet je betalen, soms zelfs veel betalen. Dit alles werkt ongelijkheid in de hand. Juist daarom is het goed dat de staatssecretaris van VWS heeft toegezegd dit probleem van toegankelijkheid voor iedereen te willen aanpakken. Zo kunnen we straks ook scherper definiëren wat uiteindelijk in het RVP moet en wat langs andere weg beschikbaar komt.’